Moldowa: Verskil tussen weergawes

Ondanks besware deur die Moldawiese adel het die Ottomaanse Ryk in 1812 kragtens die Verdrag van Boekarest die oostelike helfte van die prinsdom asook [[Khotyn]] en die ou Bessarabië (moderne Boedjak) aan die [[Russiese Ryk]] afgestaan.

In die Moldowiese parlementêre verkiesing van 1994 het die Demokratiese Landbouparty ’n meerderheid van die setels gewen en dit was ’n keerpunt in die land se politiek. Nuwe maatreëls is aanvaar om die etniese spanning te verlig. Planne om met Roemenië te herenig is laat vaar<ref name="lang matei"/> en in die nuwe 1994-grondwet is Transnistrië en Gagausië se onafhanklikheid erken.

Nadat hulle 49,9% van die stemme gewen het, het die Party van Kommuniste van die Republiek Moldowa (wat in 1993 weer gewettig is nadat hulle in 1991 verbied is) 71 van die LP-setels gewen en op 4 April 2001 het hulle [[Vladimir Voronin]] tot die land se derde president verkies. Hy is in 2005 herkies. Die land is die eerste staat ná die Sowjet-tydperk waar ’n onhervormde Kommunistiese Party weer aan die bewind gekom het.<ref name="lang matei"/> ’n Nuwe regering is deur Vasile Tarlev (19 April 2001 – 31 Maart 2008) en Zinaida Greceanîi (31 Maart 2008 – 14 September 2009) gevorm.

In 2001–2003 het die betrekkinge tussen Moldowa en Rusland verbeter, maar in 2003–2006 het dit weer versleg ná die mislukking van die [[Kozak-memorandum]] oor ’n voorgestelde hereniging met Transnistrië, en dit het gelei tot ’n Russiese verbod op die invoer van Moldowiese en Georgiese wyn in 2006.

In die parlementsverkiesing van 2009 het die Kommuniste 49,48% van die stemme gewen, gevolg deur die Liberale Party (13,14%). Die omstrede uitslag van die verkiesing het gelei tot burgerlike opstande.<ref>SevenTimes.ro: [http://www.seventimes.ro/politics/supporting_actions_for_moldovas_riot.html "Supporting actions for Moldova's riot"], 08 April 2009</ref><ref name="omg.md">"[http://omg.md/Content.aspx?id=2437&lang=2 The protest initiative group: LDPM is the guilty one for the devastations in the Chișinău downtown]{{dead link|date=Augustus 2012}}", 8 April 2009</ref><ref name="unimedia.info">[http://unimedia.info/stiri/-11183.html "EU flags flying on the Presidency and Parliament, to calm the masses]", 2 Junie 2009</ref> In Augustus 2009 het vier partye – die Liberaal-Demokratiese, die Liberale en die Demokratiese Party en die Ons Moldowa-alliansie – besluit om die Alliansie vir Europese Integrasie te vorm en dit het die Kommuniste die amptelike opposisie gemaak. Vladimir Voronin, wat sedert 2009 president was, het eindelik op 11 September 2009 bedank, maar in die presidentsverkiesing van 2009 kon die parlement nie ’n president kies nie en die waarnemende president, Mihai Ghimpu, het ’n kommissie vir grondwetlike hervorming in Moldowa in die lewe geroep om ’n nuwe grondwet op te stel. Ná die mislukking van ’n referendum in 2010 om die hervorming goed te keur,<ref>[[Reuters]], [http://www.reuters.com/article/idUSLDE6840FD20100905 Moldovan referendum appears to flop on low turnout]</ref> is die regering weer ontbind en ’n nuwe parlementsverkiesing is uitgeroep vir 28 November van dié jaar.<ref>{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-11430570|title=Moldova going to third election in two years|date=28 September 2010|publisher=BBC News|accessdate=30 September 2010}}</ref> Op 30 Desember 2010 is Marian Lupu verkies tot speaker.<ref>{{cite web|url=http://www.allmoldova.com/en/moldova-news/1249049268.html|title=Marian Lupu elected Head of Parliament|date=30 November 2010|publisher=allmoldova|accessdate=27 Oktober 2011}}</ref> Kragtens die grondwet sou hy dien as waarnemende president. Nadat die Alliansie vir Europese Integrasie ’n mosie van wantroue verloor het, is die Pro-Europese Koalisie op 30 Mei 2013 gevorm.

Ná sy onafhanklikheid van die Sowjetunie het Moldowa betrekkinge met ander Europese lande aangeknoop. Uiteindelike lidmaatskap van die [[Europese Unie]] en neutraliteit definieer die land se riglyne vir buitelandse betrekkinge. In 1995 is Moldowa toegelaat tot die Raad van Europa.

{{cite web|url=http://www.easybourse.com/bourse-actualite/marches/moldova-calls-on-russian-troops-to-leave-transdniestr-574221|title=Moldova Calls On Russian Troops To Leave Transdniestr}}{{dead link|date=Oktober 2010}}</ref>

Volgens [[Amnestie Internasionaal]] kom "marteling en ander mishandeling" in polisie-aanhouding gereeld voor; die staat stel nie onmiddellike en onpartydigee ondersoeke in nie en polisiebeamptes spring soms straf vry. Politieke andersdenkendes van die [[Ilaşcu-groep]], wat in hegtenis geneem is oor die moord op twee seperatiste-amptenare, is eers vrygelaat van vrywillige aanhouding ná ’n bevel van die [[Europese Hof van Menseregte]].<ref>[http://humanrightshouse.org/Articles/6039.html Ilascu and Others vs. Moldova and Russia]</ref>

In 2009, toe Moldowa sy ernstigste opstande in ’n dekade beleef het, is verskeie burgers deur die polisie vermoor en talle ander beseer.<ref>Bureau of Diplomatic Security, [https://www.osac.gov/pages/ContentReportDetails.aspx?cid=10459 Moldova 2011 Crime and Safety Report]</ref>

Volgens ’n verslag van die Amerikaanse departement van buitelandse sake in April 2011 is geen moorde deur die veiligheidsmagte aangeteken nie, in teenstelling met die vorige jaar, en verslae oor die regering wat buitensporige druk op die media uitgeoefen het, het verminder. "Maar Transnistriese owerhede val steeds onafhanklike media en wetmakers van die opposisie lastig, beperk vryheid van assosiasie, beweging en godsdiens, en diskrimineer teen Roemeenssprekendes."<ref>United States Department of State, [http://www.state.gov/j/drl/rls/hrrpt/2010/eur/154439.htm 2010 Human Rights Report: Moldova]</ref>

Die grootste deel van die land lê tussen twee rivier, die Dnjester en Proet. Die westelike grens van Moldowa word deur die Proet gevorm, waarna dit by die [[Donou]] aansluit voordat dit in die [[Swartsee]] uitmond. Moldowa het net vir sowat 480&nbsp;m toegang tot die Donou, en Giurgiulești is die enigste hawe in dié deel. In die ooste is die Dnjester die grootste rivier; dit vloei van noord tot suid deur die land en kry water van verskeie ander riviere.

Hoewel die land naby die Swartsee is, word dit deur land omring. Die grootste deel is heuwelagtig, maar dit is nooit hoër as 430&nbsp;m nie — die hoogste punt is die Bălănești-heuwel. Die heuwels is deel van die Moldowiese Plato, wat geografies in die [[Karpate]] begin. In die suide is daar ’n klein vlakte, die Bugeac-vlakte.

;Landbou: Moldowa se [[tsjernozjom]] (vrugbare swart grond) en kontinentale klimaat met sy warm somers en matige winters het tot gevolg dat dié streek sedert antieke tye groot sukses behaal in die landbousektor. Die land is ’n groot verskaffer van landbouprodukte in Suidoos-Europa.

Die gemiddelde geboortekoers is 1,5 per vrou.<ref name="autogenerated1">{{cite web|url=http://hdrstats.undp.org/en/countries/data_sheets/cty_ds_MDA.html|title=Human Development Report 2009 – Moldova|publisher=Hdrstats.undp.org|date=|accessdate=7 Oktober 2009}}</ref> Openbare uitgawes vir gesondheid was 4,2% van die BBP en die privaat uitgawes 3,2%.<ref name="autogenerated1"/> Daar is sowat 264 dokters per 100&nbsp;000 mense.<ref name="autogenerated1"/>

’n Deel van die land se kultuur word gekenmerk deur verskeie [[kerk]]e en [[klooster]]s wat in die 15de eeu deur die Moldawiese leier [[Stefanus die Grote]] laat bou is, asook die werke van die latere [[renaissance]]-metropoliete Varlaam en Dosoftei, en dié van geleerdes soos Grigore Ureche, Miron Costin, Nicolae Milescu, Dimitrie Cantemir en Ion Neculce.

In Oktober 1939 was ''Radio Basarabia'', ’n plaaslike stasie van die Roemeense Radio-uitsaaimaatskappy, die eerste radiostasie wat in Kisjinef (Chisinau) begin is. Televisie-uitsendings het in April 1958 begin, binne die raamwerk van Sowjet-TV. Deur kabel-TV kan Moldowiërs baie Russiese kanale, ’n paar Roemeense kanale en verskeie Russiese weergawes van internasionale kanale opvang.

Die groep SunStroke Project met Olia Tira het die land in 2010 by die Eurovision Song Contest verteenwoordig net hul liedjie "Run Away". Hul optrede het internasionaal bekend geraak as ’n [[internet]]fenomeen vanweë die heupbewegings van Sergey Stepanov, die groep se [[Saksofoon|saksofonis]].

Onder die bekendste klassieke musikante in Moldowa is Mark Pester, ’n [[viool]]speler en dirigent. Hy was ’n leerling van die beroemde vioolafrigter Leopold Auer by die Sint Petersburgse Konservatorium. As dirigent het hy die eerste [[opera]]s in Moldowa aangebied en saam met die grootste soliste soos Sergei Rachmaninof gespeel.