Weerwolf: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
k Kategorieë gealfabetiseer |
k Skakel Wikiwoordeboek using AWB |
||
Lyn 1:
[[Beeld:WeirdTalesv36n2pg038 The Werewolf Howls.png|thumb|200px|Die illustrasie vir die verhaal "Die Weerwolf Tjank" in die tydskrif ''Weird Tales'', November 1941.]]
’n '''Weerwolf''' is ’n [[mitologie]]se figuur wat veral in [[Europa|Europese]] volksverhale voorkom. Dit is ’n wese wat snags in ’n [[wolf]] verander en mense en diere verslind. Die gedaantewisseling is in sommige verhale vrywillig, en in ander teen die betrokkene se wil. Die weerwolf is die onderwerp van talle rilverhale en -rolprente.
Die geloof in weerwolwe kom oor die hele wêreld voor en nes met die [[vampier]] is die hedendaagse beeld grotendeels deur die vermaakbedryf geskep. In die meeste gevalle is weerwolwe in hul wolfgedaante woeste monsters wat diere, mense of lyke verskeur voordat hulle na hul menslike vorm terugkeer. Die transformasie van mens tot wolf vind in die meeste verhale plaas met [[Maan|volmaan]], hoewel dit kan verskil. Hulle het gewoonlik bomenslike krag en sterk ontwikkelde [[Sintuig|sintuie]]. Daar word geglo weerwolwe verander ná hul dood in vampiere.
Lyn 8:
[[Beeld:Mythe de Lycaon.jpeg|thumb|200px|Die mite van Lykaon.]]
Die woord "weerwolf" stam van die [[Oergermaans]]e *wera-wulfa. ''Wera'' beteken "man" en ''wulfa'' "wolf", dus beteken weerwolf "man-wolf".<ref>http://www.etymologie.nl/</ref>
Een van die oudste bekende verhale is dié van [[Lykaon]] in die [[Griekse mitologie]]. Hy sou deur [[Zeus]] in ’n wolf verander gewees het nadat hy ’n maaltyd van mensvleis aan dié [[Godheid|god]] voorgesit het. [[Plinius die ouere]] vertel<ref>Hist. Nat. viii. 22</ref> die verhaal van ’n man uit die familie van Antaeus wat na ’n meer in [[Arkadië]] gebring is, sy klere aan ’n boom gehang en oor die meer geswem het. Hy het in ’n wolf verander en nege jaar lank in dié gedaante rondgeswerf. As hy in dié tyd geen mens aangeval het nie, mag hy teruggeswem en weer sy mensegedaante aangeneem het.
Lyn 14:
[[Herodotus]] ''(IV, 105)'' vertel dat die Neuri, ’n stam uit [[Oos-Europa]], jaarliks vir ’n paar dae in wolwe verander het en ook [[Vergilius]] ''(Eclogues, viii. 98)'' is vertroud met die transformasie van mens tot wolf.
Veral [[Frankryk]] het in die [[16de eeu]] gebuk gegaan onder ’n "besmetting" van weerwolwe, soos die groot getal regsake getuig oor mense wat daarvan verdink is dat hulle weerwolwe was. In sommige gevalle is bewys gelewer van moord en [[kannibalisme]], maar nie van ’n verbintenis met wolwe nie. In ander gevalle was daar bewys van die bestaan van ’n wolf sonder dat dit met die beskuldigde in verband gebring kon word. ’n Onverklaarbare verskynsel in al dié sake was die bereidwilligheid van die beskuldigdes om nie net te beken nie, maar ook besonderhede te verskaf oor die gedaantewisseling self.
In [[Pruise]], [[Lyfland]] en [[Litoue]] het weerwolwe – volgens die biskoppe Claus Magnus en Majolus – in die 16de eeu baie meer skade aangerig as gewone, natuurlike wolwe. In [[Engeland]], waar "hekse" nog aan die begin van die 17de eeu vervolg is tydens die bewind van [[Jakobus I van Engeland|Jakobus I]], was die wolf al lank uitgesterf. Daarom kon die monarg self verklaar dat ’n weerwolf iemand was wat aan ’n waanbeeld gely het.<ref>James I: Demonologie, lib. iii.</ref> Daar is egter wel geglo hekse of towenaars kon hulself in onder meer hase en katte verander.
Lyn 27:
==Weerwolfswaansin as ’n mediese toestand==
Sommige moderne navorsers het probeer om die verslae van weerwolfgedrag aan die hand van erkende mediese toestande te verklaar. Dr. Lee Illis van Guy's Hospital in [[Londen]] het in 1963 in die verslag ''On Porphyria and the Aetiology of Werewolves'' geskryf die historiese weergawes van weerwolwe kon verwys het na die slagoffers van oorgeërfde [[porfirie]]. Hy het verduidelik hoe die simptome van ligsensitiwiteit, rooierige tande en [[psigose]] gronde kon gewees het vir die beskuldiging dat ’n lyer ’n weerwolf is.<ref name="Illis-1964">{{cite journal |last1=Illis |first1=L |title=On Porphyria and the Ætiology of Werwolves |journal=Proc R Soc Med |volume=57 |issue=1 |pages=23–6 |date=Januarie 1964 |pmid=14114172 |pmc=1897308}}</ref> Ian Woodward stem egter nie saam nie en wys daarop dat mitologiese weerwolwe uitgebeeld is as ware wolwe en dat hul menslike vorm selde ooreengestem het met die voorkoms van porfirielyers.<ref name="Woodward">{{cite book |title=The Werewolf Delusion |last=Woodward |first=Ian |year=1979 |publisher= Paddington Press |location= |isbn=0-448-23170-0 }}</ref>
Ander het gereken historiese weerwolwe kon lyers gewees het aan [[hipertrigose]], ’n oorerflike toestand wat ’n oormaat haargroei tot gevolg het. Woodward het egter die moontlikheid verwerp omdat dié siekte so seldsaam is terwyl weerwolfgevalle algemeen in die [[Middeleeuse]] Europa was.<ref name="Woodward" /> Ook lyers aan [[Drownsindroom]] is al genoem as die bron van verhale oor weerwolwe.<ref name="SAM">{{cite book
Lyn 37:
|publisher = Scribner Classics
|location = New York
|oclc = 54857556}}</ref>
Woodward het [[hondsdolheid]] voorgestel as die bron en gereken daar is ’n groot ooreenkoms tussen die simptome van dié siekte en sommige van die legendes. Hy het gefokus op die idee dat ’n mens in ’n weerwolf kan verander as jy deur een gebyt is, wat dui op ’n aansteeklike siekte soos hondsdolheid.<ref name="Woodward" /> Die idee dat weerwolfswaansin op dié manier oorgedra kan word, is egter nie deel van die oorspronklike mites nie en het eers in onlangse tye kop uitgesteek.
Weerwolfswaansin kan ook beskou word as ’n delusie, soos die geval was met die vrou wat gesê het sy word tydens toevalle van akute psigose vier verskillende soorte diere.<ref>Dening T R & West A (1989) Multiple serial lycanthropy. ''Psychopathology'' 22: 344-347</ref>
Lyn 48:
==Eksterne skakels==
*{{CommonsKategorie-inlyn|Werewolves}}
{{Wikt-inlyn|weerwolf}}
*[[Lêer:Crystal txt.png|15px]] Hierdie artikel is vertaal uit die [[:nl:Weerwolf|Nederlandse]] en die [[:en:Werewolf|Engelse Wikipedia]]
| |||