Hiasint: Verskil tussen weergawes

Die eerste '''hiasint''' wat beroemdheid verwerf het as tuin- en potplant, was die Hyacinthus orientalis, 'n blou blomplant wat gedurende die [[Renaissance]] vanuit die Nabye Ooste na [[Wes-Europa]] ingevoer is. Sedertdien is dit veral in [[Nederland]] in talle variasies en hibrides gekweek en weer uitgevoer, onder andere na Suid-Afrika, waar dit 'n besonder gewilde tuinplant geword het.

Suid-Afrika het egter ook sy eie [[Inheems|inheemseinheems]]e hiasint, wat op sy beurt in 1870 na [[Europa]] uitgevoer is, daar 'n gewilde tuinplant geword het en hier relatief onbekend gebly het. Hiasint is ook die benaming van 'n waterplant wat die afgelope paar dekades dermate handuit geruk het dat dit 'n hele aantal damme en [[besproeiingskema]]<nowiki/>s bedreig het.

Die oorspronklike hiasint ''(Hyacinthus orientalis),'' wat uit [[Klein-Asië]] na [[Wes-Europa]] ingevoer is, het heelwat anders gelyk as die kom pakte, veelkleurige hiasinte wat vandag bemark word.

Hierdie meerjarige bolgewas, lid van die [[Liliaceae]]-familie, wat sedert die tweede helfte van die 18e eeu in veral [[Nederland]] gekweek is, was aanvanklik 'n kleiner, meer beskeie plant met heelwat minder blommetjies aan die blomsteel. Deur talryke kruisings en mutasies het daar nuwe, meer kompakte blomspesies ontstaan en vandag is daar meer as 2000 varieteite bekend.

Die gewone hiasint wat vir die blommemark gekweek word, bestaan uit 'n meerjarige ronde bol met wit, perserige of blouerige skubbe waaruit daar vier tot sewe gelynde blare ontwikkel, en 'n [[blomsteel]] met tussen 20 en 50 individuele klein blommetjies, wat ook naeljies of kelkies genoem word. Hoewel al die kelkies aan een blomstingel (net een uit elke bol) almal dieselfde kleur het, het blomtelers daarin geslaag om 'n wye verskeidenheid van kleure te kweek en is daarvandag benewens die oorspronklike ligblou hiasinte, ook plante met wit, geel, ligrooi, oranje, helderblou en pers blomme op die mark. Byna alle variëteite ruik besonder lekker.

Hiasinte blom in die [[Lente]] en die bolle word reeds in die herfs in kalkagtige grond geplant. Die ou bolle word gewoonlik in die somer ([[Desember]]) opgegrawe nadat die blom en die blare reeds verdroog het, en word dan verdeel en gebêre vir die volgende seisoen. Binne-in die bolle self ontwikkel daar sogenaamde saadbolletjies, wat ná vier [[seisoen]]<nowiki/>e se groei volwasse genoeg is om self 'n blomstingel te kan vorm.

Die Kaapse hiasint of [[berglelie]] het twee botaniese name, naamlik ''Galtonia candicans'' en ''Hyacinthus candicans.'' Hierdie hiasint is vernoem na [[sir Frances Galton]] (1822-19111822–1911), 'n bekende volkekundige en Suid-Afrikaanse ontdekkingsreisiger. Hy het hierdie blom in [[KwaZulu-Natal]] in die [[Drakensberge]] ontdek en dit in 1870 in [[Europa]] bekendgestel. Daar het dit, veral in Engeland, 'n besonder gewilde kweekblom geword en sy tweede botaniese naam gekry.

In Suid-Afrika het hierdie hiasint egter 'n relatief onbekende en beskeie veldblommetjie gebly. Eers gedurende die afgelope paar jaar het hierdie wit, klokagtige blommetjie sy verskyning in Suid-Afrikaanse tuine begin maak. Wild word dit nog in die Drakensbergreeks, in Lesotho en langs die grens tussen Kaapprovinsie en die [[Vrystaat]] aangetref. Die Kaapse hiasint is rypbestand en, afhangende van waar dit groei, blom van [[Oktober]] tot [[Februarie]].

'n Plant wat in Suid-Afrika hiasint genoem word maar glad nie eers aan die Liliaceae-familie verwant is nie, is die waterhiasint ''(Eichornia crassipes)'' van die plantfamilie Pontederiaceae. Die plant kom oorspronklik uit [[Suid-Amerika]] en is sedert 1879 in [[Europa]] as waterplant geteel.

Die plant het egter gou wêreldwyd so vervuil geraak dat dit reeds in 1884 in die warmer dele van Noord-Amerika tot onkruid verklaar is. Ook in Suid-Afrika het die plant gedurende die sestiger- en sewentigerjare geheel en al handuit geruk in byvoorbeeld die [[Hartbeespoortdam]] en ook in sommige dele van die [[Vaaldam]]. Omdat hierdie tropiese plant in die winter doodryp, besoedel dit ook die water en verstop dit besproeiingskanale. Eers gedurende die laat sewentigerjare is die waterhiasint met behulp van die onkruiddoder 2,4-D onder beheer gebring. In sommige lande is dié waterplant met sy [[orgidee]]-agtige welriekende, ligpers blomkelke egter nog 'n gewilde akwariumplant. 

* Wêreldspektrum, Volume 10, bl.212-213, ISBN 09084094510-908409-45-1