Slowakye: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
kNo edit summary Etiket: 2017-bronwysiging |
Bygewerk |
||
Lyn 8:
|beeld_kaart = EU-Slovakia.svg
|leuse =
|volkslied = ''[[Nad Tatrou sa blýska]]''<br /><small>''([[Slowaaks]] vir: "Weerlig oor die Tatra")''</small><br /><center>[[Lêer:Nad Tatrou sa blýska.ogg]]</center>
|amptelike_tale = [[Slowaaks]]
|hoofstad = [[Bratislava]]
Lyn 19:
|longEW = O
|grootste_stad = [[Bratislava]]
|regeringsvorm =
|leiertitels = <br />• [[President]]<br />• [[Eerste minister]]
|leiername = [[Andrej Kiska]]<br />[[
|oppervlak_rang =
|oppervlak_grootte =
|oppervlak = 49 035
|oppervlakmi² = 18
|persent_water = feitlik niks
|bevolking_skatting = 5
|bevolking_skatting_jaar =
|bevolking_rang =
|bevolking_sensus = 5
|bevolking_sensus_jaar = 2011
|bevolkingsdigtheid = 111
|bevolkingsdigtheidmi² = 287,5
|bevolkingsdigtheidrang = 88<sup>ste</sup>
|BBP_PPP = $
|BBP_PPP_rang =
|BBP_PPP_jaar =
|BBP_PPP_per_kapita = $
|BBP_PPP_per_kapita_rang =
|BBP = $
|BBP_rang =
|BBP_jaar =
|BBP_per_kapita = $
|BBP_per_kapita_rang =
|onafhanklikheidstipe = Onafhanklikheid
|onafhanklikheidsgebeure =
|onafhanklikheidsdatums = <br />van [[Oostenryk-Hongarye]]<br />[[28 Oktober]] [[1918]]<br />vasal van [[Nazi-Duitsland]]<br />[[14 Maart]] [[1939]]<br />binne Tsjeggo-Slowakye<br />[[1 Januarie]] [[1969]]<br />[[1 Januarie]] [[1993]]
|MOI = {{wins}} 0,
|MOI_rang =
|MOI_jaar =
|MOI_kategorie = {{kleur|#090|baie hoog}}
|Gini =
|Gini_rang = 8<sup>ste</sup>
|Gini_jaar =
|Gini_kategorie = {{kleur|#90|laag}}
|geldeenheid = [[Euro]] (€)
Lyn 68:
}}
[[Lêer:Komárno, nádvoří Evropy II.JPG|duimnael|links|'n Ongewone argitektoniese huldeblyk aan die Europese Unie: Op die stadjie Komárno se Europaplein het huise ontstaan wat die tipiese boukuns van alle EU-lidlande uitbeeld]]
Die land word begrens deur [[Tsjeggië]] (die tweede opvolgerstaat van Tsjeggo-Slowakye) in die weste, [[Pole]] in die noorde, [[Oekraïne]] in die ooste, [[Hongarye]] in die suide en [[Oostenryk]] in die suidweste. Die [[hoofstad]] [[Bratislava]] is ook die grootste nedersetting in die land.
Line 74 ⟶ 75:
Die land is grotendeels bergagtige gebied, wat tydens die twintigste eeu 'n geheel gevorm het met die taalkundige en kulturele nou-verwante Tsjeggië, wat egter 'n heel ander ontwikkeling meegemaak het. Tussen die laat 5de en vroeë 6de eeu n.C. het [[Slawiërs]] hulle in die gebied gevestig. Hul vroegste politieke entiteit was die 7de eeuse Ryk van Samo, 'n Frankiese koopman. Later was Slowakye een van die kerngebiede van die vroeg-Middeleeuse Morawiese Ryk.
Slowakye het vanaf die 10de eeu die noordelike deel van die Koninkryk Hongarye gevorm. Ná die [[Mongole]]-inval van 1241 het [[Duitsers|Duitse]] setlaars hulle in die gebied gevestig. Saam met Hongarye het Slowakye in 1526 deel van die [[Huis van Habsburg|Habsburgse]] monargie en in 1867 van die [[Oostenryk-Hongarye|Oostenryks-Hongaarse]] dubbelmonargie geword. Die emansipasie van die Slowaakse volk, wat vir die grootste deel van sy geskiedenis onder Hongaarse bewind was, het betreklik laat ontwikkel, en eers vanaf die 16de eeu het die Slawiese bewoners na hulself as [[Slowake]] begin verwys.
Slowakye was tot in die 18de eeu 'n gebied van groot politieke, ekonomiese en kulturele belang vir Hongarye, veral nadat baie ander landsdele deur die
'n Nasionale Slowaakse beweging het gaandeweg in die 19de eeu ontstaan, alhoewel baie [[Tsjegge]] die Slowaakse volk indertyd nie as 'n selfstandige nasie erken het nie. Gewoonlik is hulle as deel van die Tsjeggiese volk beskou.
Slowakye is tans een van die lidstate van die [[Europese Unie]]. Die bevolking het op 18 Mei 2003 in 'n referendum vir toetreding gestem. Dit het uiteindelik plaasgevind op 1 Mei 2004. Sedert 29 Maart 2004 is Slowakye ook 'n lidstaat van die [[NAVO|Noord-Atlantiese Verdragsorganisasie (NAVO)]].
== Etimologie ==▼
Reeds in die 15de eeu is na die gebied van die huidige Slowakye as ''Slováky'' verwys, en in die 18de eeu het benamings soos ''Slovakia'', ''Slavonia'', ''Sclavonic'' en ''Slowakey/Slowakei'' in die plaaslike [[Slawiese tale|Slawiese]] en die
Aangesien die gebied van Slowakye al in die laat 5de eeu deur Slawiese stamme bewoon is, wat vanaf die 9de eeu na hulself as ''Slověne'' verwys het, is die benaming Slowakye vermoedelik reeds vroeër gebruik. Die oorspronklike Slawiese woordvorm leef voort in afleidings soos die plaaslike eiename ''Slovák'' (manlik) en ''Slovenka'' (vroulik) en die byvoeglike naamwoord ''slovenský''.▼
Die [[Hongare]] het sedert die 18de eeu na die gebiede van die Koninkryk Hongarye, wat noord van die Theiss- en Donauriviere geleë was, in nie-amptelike taalgebruik dikwels as Bo-Hongarye verwys, terwyl die res van die land Neder-Hongarye genoem is.▼
Tussen die 16de en 18de eeu het die term Bo-Hongarye in geografiese opsig net die ooste van Slowakye en die aangrensende gebiede van die huidige Noord-Hongarye ingesluit wat nie deur die Turkse
== Geografie ==
[[Lêer:
[[Lêer:
[[Lêer:Slowakei topo.jpg|duimnael|Topografiese kaart van Slowakye]]
Slowakye is 'n
Die land word in die noorde en in sy sentrum oorheers deur die Hoë Tatra (''Vysoké Tatry'') en Lae Tatra (''Nízke Tatry''), wat albei deel uitmaak van die [[Karpate]], die Klein en Groot Fatraberge (''Malá Fatra'' en ''Veľká Fatra''), die Slowaakse Ertsgebergte (''Slovenské rudohorie'') en baie ander kleiner bergreekse. Veral in die [[Tatra (gebergte)|Tatra]] word Slowakye deur Alpynse landskapsvorme gekenmerk.
Line 91 ⟶ 103:
In die suide strek die land tot by die Hongaarse Laagvlakte. Die grootste riviere is die middelloop van die [[Donau]] met 'n lengte van 170 kilometer, wat grotendeels ook die grens met Hongarye vorm, Tisa, Waag (''Váh'', met 'n lengte van 400 kilometer vloei dit deur sowat die helfte van Slowakye se grondgebied), Morava en Hron. [[Gerlachovský štít]] in die Hoë Tatra is die hoogste bergspits (2 655 meter bo seevlak).
Die Slowaakse klimaat is kontinentaal en gematig, met warm en droë somers en koue, vogtige
=== Riviere ===
Die Europese hoofwaterskeiding tussen die [[Swartsee]] (met die [[Donau]] as belangrikste rivier) en die [[Oossee]] ([[Vistula]]) loop deur Slowakye, waarby meer as 90 persent van die land binne die Donau se stroomgebied val. Die Donau (Slowaaks: ''Dunaj'') vloei oor 'n lengte van 172 km deur Suidwes-Slowakye (insluitende die grenslyne van 22,5 km elk wat met Oostenryk en Hongarye gedeel word). Met 'n gemiddelde afloop van sowat 2000 m³/s naby Bratislava is dit verreweg die waterrykste rivier in die land.
Die Váh is die langste Slowaakse rivier met 403 km. Dit vloei deur die hele noorde en weste van die land. Ander belangrike riviere is Morava aan die grense met Tsjeggië en Oostenryk, Hron in Sentraal-Slowakye, Ipel' aan die grens met Hongarye, en Sajó, Hornád, Laborec, Latorica en Bodrog in Oos-Slowakye. Die Tisarivier vloei deur die suidoostelike uithoek van die land. Poprad en Dunajec, wat oos van die Tatra-bergreeks langs die grens met Pole vloei, is die enigste twee riviere wat binne die Vistula se stroomgebied val.
=== Mere ===
[[Lêer:Strbske pleso slovakia.jpg|duimnael|links|Štrbské pleso, 'n gletserbergmeer in die Hoë Tatra]]
Die meeste Slowaakse mere word in die Hoë Tatra-bergreeks aangetref waar gedurende die ystydperk talle bergmere as gevolg van vergletsering gevorm het. Die grootste van hierdie mere, waarvan die getal op 175 beraam word, is Veľké Hincovo pleso met 'n wateroppervlak van 20 hektaar en 'n diepte van 53 meter. In ander landsdele kom natuurlike mere nouliks voor. Mensgemaakte damme vir vloedbeheer en hidroëlektriese kraglewering het orals in Slowakye, veral langs die Váh-rivierloop, ontstaan.
Die grootste hiervan is die
Štrbské pleso is 'n bergmeer in die Hoë Tatra wat deur gletsersmeltwater gevorm is en net soos die
Ook vir die Donau-waterkragsentrale Gabčíkovo is damme aangelê. Die kunsmatige mere rondom Banská Štiavnica is deur die plaaslike mynboubedryf aangelê.
▲== Etimologie ==
▲[[Lêer:HighTatras.JPG|duimnael|250px|Die berglandskap van die Hoë Tatra (''Vysoké Tatry'')]]
▲Reeds in die 15de eeu is na die gebied van die huidige Slowakye as ''Slováky'' verwys, en in die 18de eeu het benamings soos ''Slovakia'', ''Slavonia'', ''Sclavonic'' en ''Slowakey/Slowakei'' in die plaaslike Slawiese en die Duitse taalgebied gebruiklik geraak.
▲Aangesien die gebied van Slowakye al in die laat 5de eeu deur Slawiese stamme bewoon is, wat vanaf die 9de eeu na hulself as ''Slověne'' verwys het, is die benaming Slowakye vermoedelik reeds vroeër gebruik. Die oorspronklike Slawiese woordvorm leef voort in afleidings soos die plaaslike eiename ''Slovák'' (manlik) en ''Slovenka'' (vroulik) en die byvoeglike naamwoord ''slovenský''.
▲Die Hongare het sedert die 18de eeu na die gebiede van die Koninkryk Hongarye, wat noord van die Theiss- en Donauriviere geleë was, in nie-amptelike taalgebruik dikwels as Bo-Hongarye verwys, terwyl die res van die land Neder-Hongarye genoem is.
▲Tussen die 16de en 18de eeu het die term Bo-Hongarye in geografiese opsig net die ooste van Slowakye en die aangrensende gebiede van die huidige Noord-Hongarye ingesluit wat nie deur die Turkse Osmane beset was nie. Die term Neder-Hongarye het na Wes- en Sentraal-Slowakye), maar soms ook na die res van die land verwys.
== Demografie ==
=== Etniese groepe ===
[[Lêer:
[[Lêer:
[[Lêer:Spissky Hrad.jpg|duimnael|Die magtige vesting van Spiš, een van die grootste kastele in [[Europa]] en [[Unesco]]-[[wêrelderfenisgebied]]]]
Slowakye se bevolking het sedert onafhanklikwording op sowat 5,4 miljoen gestagneer. Met 'n gemiddelde ouderdom van 35,5 jaar behoort Slowakye tot die jonger lande in Europa.
Naas etniese Slowake (85,8 persent van die totale bevolking) is daar minderhede van
In die laaste sensus van 2011 het 106 000 inwoners hulself as etniese Roma beskryf. Volgens meer realistiese beramings is daar egter tussen 300 000 en 'n halfmiljoen Roma in Slowakye. Hulle is veral in die ooste van die land as gevolg van hul relatief lae opleidingsvlakke, hoë werkloosheid en die gebrek aan integrasie in die Slowaakse samelewing aan diskriminasie blootgestel.
=== Godsdiens ===
Volgens die sensus van 2001 is 68,9 persent van die bevolking [[Rooms-Katolieke Kerk|Rooms-Katolieke]], 12,9 persent
=== Taal ===
=== Verstedeliking ===
Line 139 ⟶ 142:
== Geskiedenis ==
=== Voor die 5de eeu ===
[[Lêer:Trenciansky hrad (2007).jpg|duimnael
Die [[Romeinse Ryk]] het in die loop van sy uitbreiding na Sentraal-Europa vanaf die jaar 6 n.C. 'n aantal militêre voorposte langs die Donau opgerig. In die tydperk tussen 20 en 50 het 'n [[Germane|Germaanse]] volk, die Quadi, die sogenaamde Koninkryk van Vannius in die westelike en sentrale gebiede van die huidige Slowakye bewoon.
Sedert omtrent 450 n.C. is die gebied van die huidige Slowakye deur [[Kelte]] bewoon, wat in Bratislava en Liptov magtige ''oppida'' (versterkte dorpe) opgerig het.
=== Slawiese state ===
Die Slawiese bevolking het hulle in die 5de eeu in die gebied gevestig. Wes-Slowakye was in die 7de eeu die sentrum van Samo se Ryk. 'n Proto-Slawiese staat, wat as die Vorstedom van Nitra bekend gestaan het, het in die 8ste eeu ontwikkel, en sy heerser Pribina het in 828 die eerste [[Christendom|Christelike]] [[Kerk (gebou)|kerk]] in Slowakye gewy. Saam met die aangrensende [[Morawië]] het die vorstedom sedert 833 die hartland van die Groot Morawiese Ryk gevorm. Hierdie (Proto-)Slowaakse ryk het die hoogtepunt van sy mag en kulturele ontwikkeling tydens die heerskappy van Vors Rastislav met die aankoms van die Slawiese sendelinge en heiliges
=== Koninkryk van Hongarye ===
[[Lêer:Dóm svätej Alžbety - z juhu (1).
Ná die ontbinding van die Groot Morawiese Ryk in die vroeë 10de eeu het die Hongare die gebied van die huidige Slowakye geleidelik begin beset. Nogtans het Slowakye weens die hoë peil van sy ekonomiese en kulturele ontwikkeling steeds 'n belangrike posisie in hierdie nuwe staat gehandhaaf. Dit is byna twee eeue lank as die outonome Vorstedom van Nitra binne die Hongaarse staatsverband geregeer. Slowaakse nedersettings het na die noordelike helfte van die huidige Hongarye uitgebrei, terwyl Hongaarse setlaars hulle in die suidelike deel van Slowakye gevestig het. Die etniese samestelling het met die aankoms van die Karpatiese Duitsers (sedert die 13de eeu), die Vlachs (sedert die 14de eeu) en Jode nog komplekser geword.
▲[[Lêer:Slovakia Oravsky Podzamok.jpg|duimnael|links|250px|Die kasteel van Orava]]
Die Mongole-inval van die jaar 1241 en 'n hongersnood, wat daarop gevolg het, het tot 'n dramatiese verlies van menselewens gelei. Desondanks was die Middeleeuse Slowakye veral gekenmerk deur 'n aantal groeiende stede, die oprigting van talle [[kasteel|steenkastele]] en die ontwikkeling van 'n eie kunslewe. Matthias Corvinus het in 1467 die eerste Slowaakse universiteit in Bratislava gestig, wat egter net 'n kortstondige instelling geblyk te wees het.
Met die uitbreiding van die Ottomaanse Ryk na die huidige Hongarye en die besetting van die stad [[Boeda]] in die vroeë 16de eeu, het die magsentrum van die Koninkryk van Hongarye, wat nou as die Koninklike Hongarye bekend gestaan het, na Slowakye begin verskuif, en Bratislava, wat destyds ook ''Pressburg'', ''Pressporek'', ''Posonium'' of ''Posony'' genoem is, het in 1536 die hoofstad van die Koninklike Hongarye geword.
Die Ottomaanse Oorloë en opstande teen die Habsburgse monargie het egter ook tot grootskaalse verwoestings van veral plattelandse gebiede gelei. Met die Turkse terugtog uit Hongarye in die 18de eeu het ook Slowakye se invloed binne die koninkryk geleidelik afgeneem, alhoewel Bratislava sy posisie as Hongaarse hoofstad tot by die jaar 1848 kon handhaaf. Die regeringsetel is toe na [[Boedapest]] verskuif.
Line 162 ⟶ 165:
=== Die 20ste eeu ===
[[Lêer:Business Centre Košice (2).JPG|duimnael|Ou en nuwe argitektuur in [[Košice]], die tweede grootste stad in die land]]
Slowakye het in 1918 by die geweste [[Boheme]] en die aangrensende Morawië aangesluit om die nuwe onafhanklike staat Tsjeggo-Slowakye te vorm. Die provisionele Hongaarse Sowjetrepubliek het die chaos, wat ná die ontbinding van die Keiserryk van Oostenryk-Hongarye geheers het, benut om Slowakye in 1919 aan te val. Sowat 'n derde van die land het tydelik die Slowaakse Sowjetrepubliek geword.
In die tydperk tussen die [[Eerste Wêreldoorlog|Eerste]] en Tweede Wêreldoorlog is die demokratiese en welvarende Republiek van Tsjeggo-Slowakye voortdurend deur die revisionistiese regerings van [[Duitsland]] en Hongarye bedreig. Die staat is uiteindelik met die Ooreenkoms van [[München]] in die jaar 1938 opgedeel; Slowakye het destyds 'n onafhanklike staat onder die leierskap van president Jozef Tiso geword en nou bande met [[Nazi-Duitsland]] gehandhaaf. Die anti-Nazi-weerstandsbeweging het in 1944 'n gewapende stryd, wat as die Nasionale Slowaakse Opstand bekend staan, begin.
Die Republiek van Tsjeggo-Slowakye is ná die Tweede Wêreldoorlog in 1945 herstel, maar het vinnig onder die invloed van die [[Sowjetunie]] en sy militêre verbond, die [[Warskouverdrag]], gekom. In 1969 het die staat 'n federasie van die Tsjeggiese Sosialistiese Republiek en die Slowaakse Sosialistiese Republiek geword.
Die einde van die Kommunistiese bewind in Tsjeggo-Slowakye in die sogenaamde fluweelrewolusie van die jaar 1989 het weer tot die verdeling van die land gelei. Op 1 Januarie 1993 het Tsjeggië en Slowakye weer aparte en onafhanklike state geword – 'n gebeurtenis wat indertyd ook die "fluweelskeiding" genoem is. Slowakye het egter binne die Visegrad-Groep steeds nou bande met Tsjeggië en ander
== Politiek ==
=== Onafhanklikwording ===
[[Lêer:
[[Lêer:Kraje Slovenska.svg|duimnael|Die administratiewe streke van Slowakye]]▼
Die Slowaakse Republiek is, naas die Tsjeggiese Republiek, een van die twee opvolgerstate van Tsjeggo-Slowakye.
Line 181 ⟶ 183:
=== Regeringsvorm ===
[[Lêer:National Council of the Slovak Republic in Bratislava, view from Nový most viewpoint.jpg|duimnael|Die parlementsgebou in Bratislava]]
Die Slowaakse Republiek is 'n parlementêre en grondwetlike demokrasie met 'n eenkamerstelsel. Die 150 afgevaardigdes in die parlement, die Slowaakse Nasionale Raad, word vir 'n periode van vier jaar verkies.
Die staatspresident dien as staatshoof met wye bevoegdhede en opperbevelhebber van die gewapende magte. Hy word sedert 1999 vir 'n ampstermyn van vyf jaar regstreeks deur die volk verkies en benoem die eerste minister, regeringslede en die voorsitter van Slowakye se konstitusionele hof asook die rektore en professore van universiteite en ander tersiêre onderwysinstellings. Slegs indien hy enige politieke skade vir die Slowaakse politieke stelsel of die territoriale integriteit van die landberokken, mag die president met 'n drie-vyfdes-meerderheid in die parlement uit sy amp ontslaan word.
Die huidige president, Andrej Kiska, het die ampseed in 2014 afgelê. Sedert Maart 2018 dien Peter Pellegrini as eerste minister van Slowakye.
=== Administratiewe verdeling ===
▲[[Lêer:Kraje Slovenska.svg|duimnael|Die administratiewe streke van Slowakye]]
In 1996 is Slowakye vir administratiewe doeleindes in agt selfregerende streke (Slowaaks: ''samosprávny kraj'') ingedeel wat na hulle hoofstede vernoem is – Bratislava, Trnava, Trenčín, Nitra, Zilina, Banská Bistrica, Prešov en Košice.
Voor 1918, toe 'n selfstandige Tsjeggoslowaakse republiek gevorm is, was daar in die gebied van Slowakye 20 (oorspronklik 21) graafskappe van die Koninkryk Hongarye waarvan sommige ook buite die Slowaakse taalgebied gestrek het. Hierdie provinsies het in Hongaars as ''Vármegye'' of "kasteelgraafskappe" bekend gestaan aangesien hulle gewoonlik na die plaaslike hoofkasteel
== Ekonomie ==
=== Ekonomiese struktuur ===
[[Lêer:
[[Lêer:Slovnaft - new polypropylene plant PP3.JPG|duimnael|links|Die raffinadery ''Slovnaft'' se nuwe [[polipropileen]]aanleg in Bratislava]]
Slowakye is 'n hoogs geïndustrialiseerde land met 'n sterk uitvoergerigte ekonomie.
Line 200 ⟶ 204:
In die tydperk van Tsjeggo-Slowakye was die energie-intensiewe metaal- en chemiese nywerhede, die wapenbedryf en kragopwekking sedert die 1950's die steunpilare van die Slowaakse ekonomie. Slowakye was een van die vernaamste wapenverskaffers van die Warskouverdragstate. Sowat sestig persent van die ondernemings, wat by die metaalverwerkende sektor gereken is, was in werklikheid wapenvervaardigers.
Met die politieke veranderings van die jaar 1989 het hierdie prentjie begin verander, en veral die dienstesektor het sindsdien sterk groei getoon, terwyl swaar nywerhede in 'n krisis gedompel het. Die nywerheidsektor se bydrae tot die [[bruto binnelandse produk]] (BBP) het van 61 persent in die jaar 1991 tot 24,3 persent in 2003 gedaal. Danksy grootskaalse beleggings het hierdie sektor egter weer 'n opswaai beleef, en sy bydrae tot die BBP beloop tans weer sowat 35 persent (met insluiting van die boubedryf). Die dienste- en
Danksy die stigting van talle klein privaat ondernemings het die dienstesektor se bydrae tussen 1991 en 2011 byna verdubbel van 33 tot 61,5 persent. Die primêre sektor het 2,1 persent tot die BBP bygedra.<ref>{{de}} [http://www.auswaertiges-amt.de/DE/Aussenpolitik/Laender/Laenderinfos/Slowakei/Wirtschaft_node.html ''Duitse Departement van Buitelandse Sake: Slowakye – Ekonomie'']</ref>
Tans vorm die motorbedryf die basis van Slowakye se industriële sektor, en internasionale vervaardigers met fabrieke in die land sluit
=== Ekonomiese transformasie ===
[[Lêer:Szlovák korona és az Euró.jpg|duimnael|Slowaakse kroon en Eurobanknote]]
Slowakye het 'n oorwegend suksesvolle oorgang van 'n sentraal-beplande na 'n mark- en uitvoergerigte ekonomie gemaak, en die regering het al in 2001 goed met sy omvattende program van makroekonomiese stabilisering en strukturele hervormings gevorder. Groot dele van die voormalige staatsekonomie is reeds geprivatiseer, en buitelandse beleggings het duidelik gegroei. Die bankesektor word nou deur buitelandse ondernemings beheer. Die wisselkoers van die Slowaakse
Die Slowaakse ekonomie was tussen 2004 (toe die land tot die Europese Unie toegetree het) en 2015 die mees dinamiese van alle EU-lidlande met 'n gemiddelde jaarlikse groeikoers van die binnelandse bruto
=== Ekonomiese ontwikkeling ===
Line 215 ⟶ 220:
[[Lêer:Radnične namestie - panoramio (7).jpg|duimnael|Die goed bewaarde Middeleeuse Raadsaalplein van Bardejov, een van die oudste nedersettings in Slowakye, is deur Unesco in 2000 tot wêrelderfenis verklaar]]
[[Lêer:V rozprávke - panoramio.jpg|duimnael|Slowakye se bergstreke is gewilde bestemmings vir wintersportentoesiaste]]
Die ekonomie het in 2006 met meer as sewe persent gegroei, onder meer danksy grootskaalse beleggings van die [[Suid-Korea]]anse motorvervaardiger Kia, wat in laat 2006 met die plaaslike produksie begin het. Die groeikoers het intussen verstadig tot 3,3 persent in 2016. Ekonomiese groei word aangehelp deur stygende uitvoere na ander EU-lidlande, betreklik lae lenings- en kredietlande, stygende indiensneming en hoër reële lone en salarisse.
Slowakye se lone en salarisse word nogtans onder die laagstes in die Europese Unie gereken (die gemiddelde maandelikse bruto-inkomste in 2016 was €912), en ook sy belastingtariewe is merkbaar laer as in die meeste ander Europese lande. Die Slowaakse regering word deur verskeie lande in die EU gekritiseer vanweë hierdie beleid wat dreig om sosiale standaarde in Europa te verlaag. Die werkloosheidsyfer het in 2016 gedaal tot 9,5 persent, terwyl daar intussen 'n tekort aan opgeleide mannekrag is.
Naas internasionale motorvervaardigers het die land ook 'n aantal ander groot ondernemings soos [[Samsung Groep|Samsung]] gelok wat hier plat skerms vir die Europese mark vervaardig. Nogtans het buitelandse beleggings nie gehelp om tegnologiese innovasie in die plaaslike ekonomie te bevorder nie. Die inflasiekoers, wat in 2008 met 3,5 persent nog betreklik hoër was as die gemiddelde koers in die Eurosone, het in 2016 gedaal tot -0,5 persent.
Die invoering van die Europese geldeenheid
=== Buitelandse handel ===
Slowakye se oop ekonomie is sterk betrokke in buitelandse handel. In 2016 is goedere en dienste ter waarde van €70,07 miljard uitgevoer, 'n styging van 3,5 persent teenoor die vorige jaar. Invoere het eweneens gegroei tot €66,4 miljard ('n styging van 3,2 persent). Byna 70 persent van alle Slowaakse invoere is afkomstig uit ander EU-lidlande, terwyl meer as 80 persent van alle uitvoere vir die EU-mark bestem was.
Die belangrikste in- en uitvoergoedere is masjiene en industriële aanlegte, voertuie, inligtingstegnologie, elektronika, metaal- en chemiese produkte. Daarnaas toon dienste en immateriële goedere (waaronder veral sagteware) intussen ook stewige groei.
Duitsland is sedert die stigting van die Slowaakse Republiek die vernaamste handelsvennoot, terwyl Duitse ondernemings onder die belangrikste buitelandse beleggers gereken word. Die omset in bilaterale handel het in 2016 €26,46 miljard beloop. Naas groot ondernemings soos Volkswagen, T-Systems, Deutsche Telekom, Siemens, Continental, Evonik, RWE, E.ON en ander is die Slowaakse mark ook aantreklik vir middelgroot ondernemings uit Duitsland. Tans het sowat 500 Duitse ondernemings hulle permanent in die land gevestig en sowat 100 000 werksgeleenthede geskep.
Die handelsvolume tussen [[Suid-Afrika]] en Slowakye is daarenteen tans nog beskeie, met Slowaakse invoere ter waarde van VS-$25,79 miljoen en uitvoere ter waarde van VS-$114,07 miljoen in 2016.<ref>{{en}} [https://tradingeconomics.com/slovakia/imports-by-country ''tradingeconomics.com: Slovakia Imports By Country. Besoek op 20 Julie 2017'']</ref><ref>{{en}} [https://tradingeconomics.com/slovakia/exports-by-country ''tradingeconomics.com: Slovakia Exports By Country. Besoek op 20 Julie 2017'']</ref>
=== Motorbedryf ===
Opvallend is die Slowaakse motorbedryf se groot bydrae tot die land se ekonomiese groei. In 2016 was dit verantwoordelik vir 'n agtste van die totale waardeskepping met meer as een miljoen vervaardigde motors. Meer as 'n derde van alle inkomste uit uitvoere word met motors en motoronderdele verdien. Ondanks die tekort aan geskoolde mannekrag sal die motorvervaardiging ook in 2017 opgestoot word. In 2018 sal 'n nuwe ''Jaguar''-fabriek in Nitra in bedryf gestel word. Jaarlikse motorverkope op die binnelandse mark sal in 2017 styg tot sowat 90 000 eenhede.<ref>{{de}} [https://www.gtai.de/GTAI/Navigation/DE/Trade/Maerkte/suche,t=autobauer-erweitern-ihre-werke-in-der-slowakei,did=1655498.html ''Germany Trade and Invest, 7 Maart 2017: Autobauer erweitern ihre Werke in der Slowakei. Besoek op 7 Maart 2017'']</ref>
=== Toerisme ===
In 2015 het meer as vier miljoen toeriste
== Kultuur ==
Line 242 ⟶ 247:
==== ''Fujara'' ====
[[Lêer:Bratislava Hauptplatz.jpg|duimnael|links|'n Fujaraspeler in Bratislava]]
[[Lêer:Ľubomír Párička - Slovakian bagpipes and traditional pipes maker.jpg|duimnael
Die ''fujara'', 'n lang snawelfluit met drie gate, en die nostalgies-balladeagtige musiek, wat daarmee verbind word, staan sentraal in die Slowaakse volksmusiek. Unesco het dié fluit, wat in Slowakye as die "koningin van tradisionele volksmusiekinstrumente" beskou word, in 2005 as deel van die mensheid se immateriële kultuurerfenis gelys.
Die ''fujara'' het sy oorsprong in Sentraal-Slowakye. Daar word aangeneem dat dit oorspronklik nie as musiekinstrument gedien het nie, maar eerder gebruik is om akoestiese seine voort te bring. Danksy sy kenmerkende klank het dit uiteindelik ingang gevind tot Slowaakse volksmusiek. Skaapwagters het die instrument tydens hul werk bespeel, maar dit is ook met feesmusiek verbind en vir die musikale begeleiding van roudienste gebruik. Tradisionele liedere, wat deur fujara-musiek begelei word, handel oor die alledaagse lewe of val in besondere kategorieë soos skaapwagter-, liefdes- en rowertematiek.
Line 249 ⟶ 254:
''Fujara's'' word meestal van vlierhout vervaardig wat 'n sagte kern het, maklik verwerk kan word en uitsonderlike akoestiese eienskappe het. Naas hul kenmerkende klank word die Instrumente ook as kunsvoorwerpe gewaardeer. Die ingewikkelde vervaardigingsproses en versierings van fujara's vereis besondere kunsvaardigheid. Tradisionele dekoratiewe motiewe is grootliks deur die natuur geïnspireer en word met 'n spesiale suurbevattende vloeistof in die hout ingebrand.
Verskeie musiekfeeste, soos dié wat tussen Julie en September in Korytárky, Čičmany en Detva plaasvind, is aan die melancholiese klanke van die ''fujara'' gewy.<ref>{{de}} [http://sacr3-files.s3-website-eu-west-1.amazonaws.com/objects/3617/de_unesco03_gis.indd.pdf Slowakische Zentrale für Tourismus: ''Schätze des Unesco-Welterbes''. Bratislava 2016]</ref>
==== ''Gajdy'' (doedelsak) ====
Die Slowaakse doedelsak (''gajdy'') maak deel uit van 'n musikale tradisie wat tot in die 14de eeu terugstrek en oorspronklik deur veewagters en boere beoefen is. Die doedelsak en die Slowaakse doedelsakkultuur is in 2015 deur Unesco in die Verteenwoordigende lys van die mensheid se immateriële kultuurerfenis opgeneem.
Die oudste bewaarde Slowaakse doedelsak dateer uit die 18de eeu. Al was dit tradisioneel 'n instrument wat met die musiek van veewagters verbind is, het dit in die Middeleeue gewild geraak as die belangrikste instrument vir Slowaakse dansmusiek. Een- en meerstemmige sang is deur doedelsakmusiek met kenmerkende ritmies-metriese aksente begelei. Slowaakse volksmusiekgroepe, wat hulle op doedelmusiek toegespits het, het 'n doedelsak en meerdere strykinstrumente bespeel.
Op enkele skilderye en ander afbeeldings uit die laat 17de eeu is doedelsak- en vioolspelers uitgebeeld. Doedelsakmusiek het 'n belangrike rol by wêreldlike en kerklike feeste soos [[Kersfees]], [[Oujaarsaand]], Karnaval, [[Paasfees]], [[Pinkster]], die [[Midsomerfees]] en ander feesdae gespeel.<ref>{{de}} [http://sacr3-files.s3-website-eu-west-1.amazonaws.com/objects/3617/de_unesco03_gis.indd.pdf Slowakische Zentrale für Tourismus: ''Schätze des Unesco-Welterbes''. Bratislava 2016]</ref>
== Verwysings ==
{{Verwysings|
== Eksterne skakels ==
{{CommonsKategorie|Slovakia|Slowakye}}
* {{sk}} [http://www.slovakia.sk/ Amptelike webwerf]
* {{en}} {{Wikivoyage|Slovakia|Slowakye}}
| |||