Johannesburg: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Etiket: 2017-bronwysiging |
+ Prente & Hersien |
||
Lyn 93:
[[Lêer:20131112 - Johannesburg Lightning.ogv|duimnael|'n Interval-opname van 'n donderstorm oor die Goudstad]]
[[Lêer:Johannesburg Sunrise, City of Gold.jpg|duimnael|Sonop in die Goudstad]]
[[Lêer:Joburg.iss.400pix.jpg|duimnael|links|Johannesburg soos gesien van die [[Internasionale Ruimtestasie]] (ISS)]]
[[Lêer:Johannesburg.jpg|duimnael|Die binnestad van Johannesburg soos vanaf die [[Carlton-sentrum]] gesien]]
[[Lêer:Joburg view north.
Johannesburg lê in die oostelike deel van die Hoëveldplato, die sentrale plato van Suid-Afrika wat deur uitgestrekte glasvlaktes gekenmerk word, en teen die suidelike uitlopers van die [[Witwatersrand]], 'n lae rotsige bergreeks wat deur die provinsie Gauteng loop en die waterskeiding tussen die [[Atlantiese Oseaan|Atlantiese]] en die [[Indiese Oseaan]] vorm.
Johannesburg strek van
Johannesburg is op 'n gemiddelde hoogte van 1 753 meter bo [[seevlak]] geleë – met die laagste punt op 1 740 en die hoogste punt op 1 810 meter. Dit is naas [[Meksikostad]] en [[Phoenix, Arizona|Phoenix]] in [[Arizona]] ([[Verenigde State]]) een van min metropole wat nóg aan die see nóg teen 'n rivier of ander water lê. Kunsmatige bebossing – meer as tien miljoen bome is in die grasveldlandskap van Johannesburg geplant – maak van Suid-Afrika se ekonomiese spilpunt een van die groenste metropole op aarde.<ref>{{en}} [http://www.johannesburg-airport.com/about-johannesburg.html About Johannesburg.] Besoek op 1 Maart 2016</ref>
Line 196 ⟶ 197:
== Visies oor Johannesburg ==
; Die stad as ruimtelike verwesenliking van afsonderlike ontwikkeling
[[Lêer:Joburg top.jpg|duimnael|links|Die geskiedenis van Johannesburg verskil merkbaar van die tradisioneel-historiese model van Europese stadsontwikkeling – dit het oorspronklik nóg by die kruispunt van belangrike handelsroetes nóg by 'n groot rivier of aan 'n seekus ontstaan nie]]
[[Lêer:Night in Joburg.jpg|duimnael|Wetenskaplike studies oor Johannesburg verskil van mekaar – moet slegs die beleid van rasseskeiding en groepsgebiede daarop geprojekteer word, of was die Goudstad van begin af Suid-Afrika se enjinkamer van nuwe tegnologieë en leefstyle, die brug tot die Noorde?]]
[[Lêer:Manners Mansions Jeppe and Joubert str029 - Copy.jpg|duimnael|Die Art Deco-wolkekrabber ''Manners Mansions'' op die hoek van Jeppe en Joubertstraat (voltooi in 1939) getuig van Johannesburg se gesofistikeerde stedelike leefstyl van die 1930's, met Amerikaanse invloede wat nie beperk gebly het tot die boustyl nie]]
[[Lêer:
Die meeste wetenskaplike studies oor die Goudstad het Johannesburg beperk hulle tot die ruimtelike verwesenliking van ongelyke ekonomiese verhoudinge en stadsbeplanning binne die raamwerk van die beleid van afsonderlike ontwikkeling. So is die skrywers van die meeste monografieë oor post-apartheid-Johannesburg behep met die groei, val en heropbou van 'n etnies gesegregeerde stad.<ref name="elusive">{{en}} Nuttal, Sarah en Mbembe, Achille (reds.): ''Johannesburg – The Elusive Metropolis''. Durham and London: Duke University Press 2008, bl. 10; 14–15; 19</ref> Hulle dokumenteer en periodiseer die geskiedenis en ontwikkeling van munisipale administrasie, verstedelikingspatrone en stedelike groei vanaf die koloniale tydperk tot hede, verduidelik die oorspronge en konsolidasie van etnies verdeelde woonbuurte of "groepsgebiede" en beskryf hoe die owerheid rasgebaseerde bevoorregting onder voorwendsel van openbare gesondheid asook wetgewing aangaande stadsbeplanning en behuising vir een groep beding en ander daarvan uitgesluit het.
; Stad van klassestryd
Sommige ondersoeke neem die stad se ontstaansperiode, die laaste kwart van die 19de eeu en die tydperk van ongebreidelde laissez-faire-kapitalisme, as vertrekpunt en skets 'n oënskynlik eenvormige beeld van 'n stad waar mynbou die akkumulasie van ongekende hoeveelhede kapitaal vir 'n klein groepie entrepreneurs moontlik maak, terwyl 'n kosmopolitaanse werkersklas met sy klassestyd in opstand teen dié [[bourgeoisie]] kom – 'n gunstelingonderwerp in sekere strominge van moderne Suid-Afrikaanse geskiedskrywing wat vasgevang is in denkbeelde van ekonomiese ongelykhede en uitbuiting. Studies oor Johannesburg se voorstede laat die kollig op nuwe swart middelklas-elites val wie se aspirasies en waardes van persoonlike prestasie, status, gesinslewe, ruimte, veiligheid en sport bes moontlik binne die infrastruktuur van 'n omheinde voorstad vervul en uitgeleef kan word, al handhaaf hulle nog bande met die tradisionele lewe in swart woonbuurte.<ref name="elusive" />
; 'n Stad as enjinkamer vir 'n hele land
'n Ander, meer omvattende visie oor Johannesburg is dié van 'n enjinkamer – nie net van die nasionale ekonomie nie, maar van mense met uiteenlopende etniese, kulturele, godsdienstige, opvoedkundige en geografiese agtergronde wat versigtig met mekaar in aanraking kom; van nuwe leefstyle en tegnologieë. As 'n Europese stad in Afrika of [[Amerika]] in Afrika, soos dit al genoem is, kan Johannesburg nie gereduseer word tot een van die hooftonele van rasseskeiding nie. Die geskiedkundige gebeurtenisse en prosesse moet ook teen die agtergrond van 'n globale vloei van mense, idees en goedere ondersoek word.
; Stad met 'n eie metropolitaanse leefstyl
Sommige navorsers wys daarop dat Johannesburg van begin af sy eie metropolitaanse leefstyl geskep het. 'n Splinternuwe verbruikerswêreld en nuwe boutegnieke het skielik op 'n voorheen verlate plato gestalte gekry. Johannesburgers het al vroeg begin eksperimenteer met die nuutste tegnologiese ontwikkelinge van die [[Noordelike Halfrond]] – voorafvervaardigde boustukke en ander elemente is vir winkelfasades gebruik, winkelarkades is van prismatiese glasdakke voorsien, straatbeligting is deur middel van gaslampe voorsien, daarna is elektriese beligting ingevoer, net soos telefoondrade geïnstalleer is om finansiële instellings met mekaar te verbind, perdetrems wat hul bestemmings in die voorstede op borde aangedui het, en vanaf 1892 treine wat die binneland in die internasionale netwerk van hawens en seeroetes ingeskakel het.
Line 235 ⟶ 239:
Die Witwatersrandse goudrif, waar goud van laegraadse erts ontgin kan word, strek in 'n wye boog sowat 65 km oos van Johannesburg vir sowat 140 km in weswaartse rigting van waar dit 'n suidwestelike draai na die [[Vrystaat]] maak. Die gouddraende riwwe, wat sowat 2 000 miljoen jaar gelede gevorm is, varieer in dikte, van 'n tiende van 'n duim tot 100 voet, met 'n gemiddeld van slegs een voet. Behalwe vir enkele dagsome is hulle geleidelik met duisende voet se harde gesteentes bedek. Dit verg geologiese speurwerk om dié riwwe op te spoor – en groot hoeveelhede kapitaal asook ingenieursvernuf om die goud te ontgin.<ref>{{en}} [http://info.goldavenue.com/Info_site/in_arts/in_civ/in_rush_safrica.html South African Gold Rush, 1885.] Besoek op 29 Maart 2016</ref>
Op 12 Mei 1886 het hy en [[George Walker]] 'n prospekteerkontrak met die eienaar van die plaas, G.C. Oosthuizen, aangegaan. Kort daarna is die hoofrif ook op Turffontein en Doornfontein gevind. Die proklamasie wat Langlaagte, Turffontein, Doornfontein, Randjeslaagte en ander aanliggende plase as openbare delwerye verklaar het, is op 20 September 1886 uitgereik.<ref name="Viljoen & Reimold" />{{Rp|p.33}} Die eerste tent is reeds op 9 Julie 1886 deur J Paxton de Roi opgeslaan.<ref>{{af}} Dawid van Lill: ''Van Lill se Suid-Afrikaanse Trivia''. Kaapstad: Zebra Press 2004, bl. 21</ref>
'n Magdom mense het op die gebied toegesak. Dit was nie net delwers van heinde en ver nie. Handelaars, spekulante, avonturiers, vakmanne, arbeiders en hoere het in hul spore gevolg. Een van die eerste aankomelinge was kolonel Ignatius Ferreira. Hy het sy osse uitgespan op die noordelike grens van Turffontein. Ander het by hom aangesluit. Met verdrag is die plek Ferreira se kamp genoem. Later is dit opgemeet en Ferreirasdorp genoem.<ref name="stals" />{{Rp|p.44}} 'n Groep Hollandssprekende [[Afrikaners]] het al die pad van [[Paarl]] in die Kaap gekom. Hulle het kamp opgeslaan op die plaas Langlaagte. Die gebied is opgemeet en [[Paarlshoop]] genoem. Toe 'n versoek in Oktober 1886 aan die regering gerig word om dit as 'n dorp te verklaar, het die staatsekretaris geantwoord dat hulle niks uit te waai het nie met standplase wat op privaat grond uitgemeet is.<ref name="stals" />{{Rp|p.44}}
Line 258 ⟶ 262:
=== Die Suid-Afrikaanse Oorlog (1899–1902) ===
[[Lêer:Rissik Street PO.jpg|duimnael|links|Die Rissikstraatposkantoor in Johannesburg dateer uit 1897 en word sedert 2016 opgeknap]]
[[Lêer:SA1899 pg194 A troop of Australian Contingent raised for Protection of Johannesburg.jpg|duimnael|'n Australiese kontingent wat tydens die [[Tweede Vryheidsoorlog]] vir die beskerming van Johannesburg ontplooi is]]
Ondanks onderhandelinge tussen enkele mynbesitters en die ZAR-regering in Pretoria vir 'n vreedsame skikking en die voortsetting van mynbedrywighede in Johannesburg, het die begin van die gewapende konflik tussen die Boererepubliek en die [[Britse Ryk]] in Oktober 1899 tot die sluiting van myne en die ontruiming van die Goudstad gelei.<ref>{{en}} [http://www.sahistory.org.za/article/south-african-war South African History Online] Besoek op 30 Julie 2017</ref>
Line 291 ⟶ 296:
=== Vroeë vervoergeriewe en twee ongelukke ===
[[Lêer:SA1899 pg268 Commissioner Street, Johannesburg.jpg|duimnael|links|Perdetrems in Commissionerstraat, omstreeks 1899]]
[[Lêer:Jhb City Hall.jpg|duimnael|'n Dubbeldektrem by die Johannesburgse stadsaal in die 1950's]]
Die tydperk van openbare vervoer in die Goudstad het in Februarie 1891 begin toe die ''Johannesburg City and Suburban Tramway Company'' 'n netwerk van perdetrems in bedryf gestel het wat deur alle belangrike hoofstrate geloop het. Trems het elke twintig minute in Doornfontein, Jeppetown en Fordsburg vertrek om passasiers na die middestad te neem. Vir elke trem is twee swart werkers in diens geneem om die tremspoor skoon te hou. Die enigste alternatief tot trems was vierwielkoetse.<ref>{{en}} Maryna Fraser (red.): ''Johannesburg Pioneer Journals,
Johannesburg se eerste motor is op 13 Januarie 1897 deur J.P. Hess, eienaar van die dagblad ''The Transvaal Critic'', by die Wanderers-veld vertoon. Die voertuig, 'n Benz Voiturette, het ook die groot optog van Johannesburgse burgers ter ere van koningin Victoria, wie se diamantjubileum op 23 Junie gevier is, aangevoer. Dit is later deur A.H. "Coffee" Jacobs, 'n koffiehandelaar, gekoop wat dit gebruik het om sy besigheid te adverteer.<ref>{{en}} Fraser (1985), bl. 51</ref>
Gedurende die 1890's is Johannesburgers ook deur 'n trein- en skeepsramp getref. Terwyl die nuus oor die mislukte Jameson-inval vroeg in 1896 bekend gemaak is, is berigte ontvang van 'n ernstige treinongeluk in Glencoe, Natal waarin sowat veertig passasiers, meestal vrouens en kinders wat weens die Jameson-inval uit Johannesburg gevlug het, dood is. In Junie van dieselfde jaar het 250 passasiers, onder wie baie Johannesburgers, verdrink toe hul skip, die ''Drummond Castle'', op pad na Engeland voor die Franse kus vergaan het.<ref>{{en}} Fraser (1985), bl. 52</ref>
=== Europese metropool in Afrika ===
Line 331 ⟶ 337:
[[Lêer:Mani aigua008.jpg|duimnael|links|Johannesburg in 2008: Inwoners betoog teen die privatisering van watervoorsiening]]
[[Lêer:The young ones.jpg|duimnael|Inkomsteprofiele bepaal leefstylpatrone: Goudstadse retrostylaanhangers]]
[[Lêer:City of Johannesburg 2016 Seat Allocation.svg|duimnael|links|Setels in die stadsraad ná die [[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2016|2016-verkiesing]]:
{{columns-list|2|
{{sleutel|#49A10E|[[African National Congress|ANC]] (121)}}
{{sleutel|#1C14FF|[[Demokratiese Alliansie|DA]] (104)}}
{{sleutel|#910C0C|[[Ekonomiese Vryheidsvegters|EFF]] (30)}}
{{sleutel|#FF2929|[[Inkatha-Vryheidsparty|IFP]] (5)}}
{{sleutel|#FFB217|[[African Independent Congress|AIC]] (4)}}
{{sleutel|#949494|
Ná die einde van rasseskeiding is anti-Apartheidaktiviste en ou ''comrades'', toe die verantwoordelikheid vir die administrasie van 'n snelgroeiende metropool met baie onopgeloste moeilikhede in hul hande gelê is, aan die onaangename werklikhede van 'n verdeelde stad blootgestel.
Line 406 ⟶ 412:
[[Lêer:SandtonGP-MaudeStreet.jpg|duimnael|Maudestraat in die voorstad Sandton]]
Sedert 1994 het munisipale Johannesburg uitgebrei om as ''Unicity'' elf gebiede in te sluit wat voorheen onafhanklike plaaslike owerhede gehad het, naamlik:
* [[Diepsloot]], [[Kya
* [[Ivory Park]], [[Midrand]]
* [[Bryanston]], [[Randburg]], [[Sandton]]
* [[Northcliff]], [[Parktown]],
*
* [[Dobsonville]], [[Doornkop, Johannesburg|Doornkop]], [[Protea Glen]], [[Soweto]]
* [[Alexandra]], [[Bruma, Gauteng|Bruma]], [[
* [[Johannesburg-Sentraal|Johannesburg (Sentrale sakegebied)]]
* [[Aeroton]], [[City Deep]], [[Johannesburg-Suid]], [[Southgate, Johannesburg|Southgate]]
* [[Diepkloof]], [[Meadowlands, Gauteng|Meadowlands]]
* [[Ennerdale]], [[Lenasia]], [[Orange Farm]]
=== Joodse gemeenskap ===
Line 442 ⟶ 448:
== Stadsregering ==
=== Uitvoerende burgemeester ===
[[Lêer:Johannesburg City Hall.jpg|duimnael|links|Die Johannesburgse stadsaal, setel van die Gautengse provinsiale regering]]
[[Lêer:South Africa-Johannesburg-Municipal Building01.jpg|duimnael|Burgersentrum in Johannesburg]]
Die amp van uitvoerende burgemeester van Johannesburg word tans beklee deur Herman Mashaba wat – naas sy politieke loopbaan – bekendheid verwerf het as entrepreneur en stigter van ''Black Like Me'', 'n onderneming wat haarprodukte vervaardig en tans as die grootste in die bedryf beskou word. Hierdie maatskappy is die resultaat van Mashaba se persoonlike stryd teen armoede en die beperkings wat die vorige bedeling aan swart Suid-Afrikaners opgelê het.
Line 460 ⟶ 467:
Vanweë die destydse beleid van rasseskeiding en die stryd daarteen het die internasionale waarneming vanaf die 1970's steeds meer op die etniese en politieke verdeling gefokus. Terselfdertyd het meer swart bewoners begin om vanuit die voorstede na die middestad te migreer. Maar vanaf die laat 1980's het 'n veranderende wêreldekonomie net soos ekonomiese sanksies en groeiende politieke druk van opposisiegroepe, wat onder meer stakings georganiseer het, hul tol geëis. Die gepaardgaande agteruitgang het daartoe gelei dat Johannesburg se ekonomie nie meer in staat was om vir alle bewoners 'n heenkome te bied nie.
Die eerste dekades ná die [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1994|vrye verkiesing van 1994]] was deur ingrypende strukturele veranderings gekenmerk. Terwyl in 1951 nog 'n derde van alle plaaslike werknemers in diens van die mynboubedryf was, het hierdie sektor vanaf die 1990's 'n steeds kleiner rol in die plaaslike ekonomie begin speel. Alhoewel die bedryf in absolute terme nog belangrik genoeg is om sowat 18 persent tot die metropool se bruto geografiese produk (BGP) by te dra, word Johannesburg se ekonomiese lewe intussen deur ander sektore soos handel (20 persent) en finansiële en sakedienste (byna 30 persent) oorheers. Vervoer, kommunikasie en die openbare sektor lewer tien persent van die BGP op.
Die informele sektor het die mees dinamiese groei getoon nadat alle sakegebiede vir swartes toeganklik geword het. Die groot stroom nuwe bewoners uit swart woongebiede na die middestad het egter met fisiese verval, verskuiwing van sakebedrywighede na die noordelike voorstede en rasgebaseerde stereotipering gepaard gegaan. Die stadsregering het dus stappe onderneem om die sakekern te herontwikkel en Johannesburg se posisie as 'n vooruitstrewende Afrika-metropool en deel van die globale hoofstroomekonomie te verseker.
Line 821 ⟶ 828:
== Trivia ==
== Susterstede ==
| |||