Azerbeidjan: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
k (GR) File renamed: File:Azerbaijan with Artsakh.svg → File:Azerbaijan with Nagorno Karabakh region.svg Criterion 3 (obvious error) · The name of the region is Nagorno Karabakh as noted in the international official documents and newspapers. |
Bygewerk & Hersien |
||
Lyn 1:
{{Inligtingskas Land
|noem_naam = '''Azərbaycan Respublikası'''
|volle_naam = '''Republiek
|algemene_naam = Azerbeidjan
|beeld_vlag = Flag of Azerbaijan.svg
Lyn 19:
|longEW = O
|grootste_stad = [[Bakoe]]
|regeringsvorm =
|leiertitels = <br />• [[President]]<br />• [[Adjunkpresident]]<br />• [[Eerste minister]]
|leiername = [[İlham Əliyev]]<br />[[Mehriban Aliyeva]]<br />[[Artur
|oppervlak_rang =
|oppervlak_grootte =
|oppervlak = 86 600
|oppervlakmi² = 33
|persent_water = 1,6
|bevolking_skatting = 9
|bevolking_rang =
|bevolking_skatting_jaar =
|bevolking_sensus =
|bevolking_sensus_jaar =
|bevolkingsdigtheid =
|bevolkingsdigtheidmi² =
|bevolkingsdigtheidrang =
|BBP_PPP = $
|BBP_PPP_rang = 72<sup>ste</sup>
|BBP_PPP_jaar =
|BBP_PPP_per_kapita = $
|BBP_PPP_per_kapita_rang = 71<sup>ste</sup>
|BBP = $
|BBP_rang = 110<sup>de</sup>
|BBP_jaar =
|BBP_per_kapita = $
|BBP_per_kapita_rang = 110<sup>de</sup>
|onafhanklikheidstipe = Vorming en onafhanklikheid
|onafhanklikheidsgebeure = • Koninkryk
|onafhanklikheidsdatums = <br />van die [[Sowjetunie]]<br />[[4de eeu v.C.]]<br />ca. [[1135]]<br />[[28 Mei]] [[1918]]<br />[[28 April]] [[1920]]<br />[[18 Oktober]] [[1991]]<br />[[12 November]] [[1995]]
|MOI = {{wins}} 0,
|MOI_rang =
|MOI_jaar =
|MOI_kategorie = {{kleur|#090|hoog}}
|Gini =
|Gini_rang =
|Gini_jaar = 2008
|Gini_kategorie = {{kleur|#fc0|medium}}
|geldeenheid = [[Azerbeidjanse
|geldeenheid_kode = AZN
|land_kode = AZ
Lyn 68:
}}
'''Azerbeidjan''' (of '''Azerbaidjan''' of '''Aserbeidjan'''; [[Azerbeidjans]]: ''Azərbaycan'', [ɑzæɾbɑjˈd͡ʒɑn]), amptelik die '''Republiek
Azerbeidjan se historiese en kulturele erfenis strek so ver terug as die begin van die menslike beskawing. Die land is een van 'n reeks gebiede op aarde waarna as die "wieg van die mensdom" verwys word en lê in die hartland van 'n aantal antieke beskawings. Tans is Azerbeidjan een van ses onafhanklike state met Turkssprekende bevolkings, 'n lidstaat van die Turkse Raad en ''TÜRKSOY'', 'n internasionale organisasie met sy hoofkwartier in [[Ankara]] wat die gemeenskaplike administrasie van Turkse kultuur en kunste behartig.
Die land, wat homself as regsopvolger van die eerste demokratiese en sekulêre [[Islam]]itiese staat op aarde, die [[Demokratiese Republiek van Azerbeidjan]], beskou, is steeds een van die mees progressiewe en sekulêre samelewings in die Islamitiese kultuurkring. Sy vooruitstrewende ekonomie is aan die land se olie- en gasrykdomme te danke, ten spyte van 'n bloedige oorlog met [[Armenië]] oor die [[Republiek Artsach|Nagorno-Karabakh]]-streek.<ref name="HAT Taal-en-feitegids" />
'n Poëtiese bynaam van Azerbeidjan is "Land van Vlamme" of "Land van Vuur", 'n verwysing na die brandende aardgasbronne wat in antieke tye as die "Heilige Vuur van Bakoe" vereer is, maar ook na die land se verlede as een van die sentrums van die [[Zoroastrisme]], die voor-Islamitiese godsdiens van Persië met sy kenmerkende vuurtempels. Veral in landelike gebiede is die Islamitiese godsdiens deurweef met elemente uit antieke kultusse.<ref>{{de}} Philine von Oppeln en Gerald Hübner: ''Aserbaidschan. Unterwegs im Land der Feuer''. Berlyn: Trescher 2009, bl. 29</ref>
== Etimologie ==
Die naam ''Azerbeidjan'' kan waarskynlik teruggevoer word na Atropates, 'n satrap van [[Alexander die Grote]], wat in 328 v.C. die gebied van die huidige Iranse Azerbeidjan geregeer het.<ref>{{en}} Audrey Alstadt: ''The Azerbaijani Turks. Power and Identity under Russian Rule.'' Hoover Press 1992</ref> Die Grieke het na hierdie streek as ''Atropatene'' verwys – 'n term wat deur die Parthers as ''Aturpatakān'' en deur die Sassaniede as respektiewelik ''Adurbadagān'' en ''Adeirbadagān'' oorgeneem is en waaruit die huidige landsnaam sou ontwikkel.
'n Ouer hipotese, wat vandag meestal verwerp word, voer die etimologiese wortel terug na die antieke Zoroastrisme. Die Awestiese ''Frawardin Yasht'' bevat die opmerking "''âterepâtahe ashaonô fravashîm ýazamaide''" ("Ons bid die Fravashi van die heilige Atarepata aan").).“<ref>{{en}} [http://www.avesta.org/ka/yt13sbe.htm ''Frawardin Yasht („Hymn to the Guardian Angels''). Vertaling deur James Darmesteter (uit: ''Sacred Books of the East'', American Edition, 1898)]</ref>
Hierdie bewering word ten minste deur die feit gestaaf dat die groot vuurheiligdom Takht-i Suleiman in die gebied geleë was, waarna in die laat antieke tydperk as ''Adurbadagān'' verwys is, dus in die huidige Iran.
Die huidige staatsgebied van die Republiek
== Geografie ==
Azerbeidjan se staatsgebied beslaan die suid-oostelike deel van Transkaukasië op die landbrug tussen die [[Swart See|Swart-]] en die Kaspiese See. Dit strek van die Groot Kaukasus-bergreeks in die noorde tot by die Ararat-hooglande in die suid-weste en die kusgebied van die Kaspiese See in die ooste.▼
[[Lêer:Satellite image of Azerbaijan in March 2003.jpg|duimnael|[[Nasa]]-Satellietbeeld van Azerbeidjan]]
[[Lêer:Lerik Azerbaijan 03.JPG|duimnael|links|Gematigde [[reënwoud]] in die Lerik-rajon, Suid-Azerbeidjan]]▼
[[Lêer:Aj-map.png|duimnael|Kaart van Azerbeidjan]]
▲Azerbeidjan se staatsgebied beslaan die suid-oostelike deel van Transkaukasië op die landbrug tussen die [[
Azerbeidjan se 86 600 km² maak dit effens groter as die [[Suid-Afrika]]anse provinsie [[Mpumalanga]]. 5 500 km² word deur die outonome Republiek
Azerbeidjan se buurlande is Armenië in die weste, Georgië en die Russiese Federasie (die outonome [[Dagestan|Republiek
▲[[Lêer:Bazarduzu robl.JPG|duimnael|links|Bazardüzü is die hoogste piek met 4 466 m]]
▲Azerbeidjan se buurlande is Armenië in die weste, Georgië en die Russiese Federasie (die outonome [[Dagestan|Republiek van Dagestan]]) in respektiewelik die noord-weste en noorde, Iran en – langs 'n grenslyn van net nege kilometer – Turkye in die suide en suid-weste. Die Kaspiese See vorm 'n natuurlike grens in die ooste.
Die hartland van Azerbeidjan word deur die [[Koera]]-[[Araks]]-laagland oorheers – 'n landskap wat grotendeels nie hoër as 200 meter bo [[seevlak]] nie en in sy oostelike dele selfs enkele meter benede seevlak geleë is. Die Koera-riviervlakte het 'n halfdroë steppeklimaat met gematigde winters en warm somers. Die streek ontvang jaarlikse gemiddelde neerslae van tussen 200 en 350 millimeter, maar danksy besproeiing kan die vrugbare grond vir landboudoeleindes gebruik word.
▲[[Lêer:Lerik Azerbaijan 03.JPG|duimnael|Gematigde [[reënwoud]] in die Lerik-rajon, Suid-Azerbeidjan]]
Die oostelike hoof- asook kleiner bergkamme van die Groot Kaukasus-bergreeks loop deur die noorde van die land. Die hoogste piek in dié reeks, Bazardüzü, is 4 466 meter bo seevlak. Die Klein Kaukasus-reeks met die vulkaniese Karabach-hooglande is eweneens in Noord-Azerbeidjan geleë. Laer bergreekse strek vanuit die noord-ooste tot by die Abşeron-skiereiland en die Kaspiese See.
Line 123 ⟶ 125:
== Flora en fauna ==
[[Lêer:Azeri Forest.jpg|duimnael
Die landskappe van Azerbeidjan, wat in verskillende klimaatsones en hoogtes bo seevlak geleë is, bied 'n lewensruimte vir meer as 18 000 dier- en 4 300 plantspesies. Die laer geleë landsdele het dikwels 'n woestynagtige karakter en is arm aan spesies. Hulle kontrasteer met berghellings wat danksy hoë reënval dig bebos is. Hier word veral loofbosse met eike-, beuke- en kastaiingbome aangetref. Die enigste naaldbome, wat alle klimaatveranderings in die laaste dertien miljoen jaar net soos uiterste hittetoestande getrotseer het, is eldar- en die uiters seldsame Koch-dennebome in die omgewing van die Göygöl-meer. Die bosse in die Suid-Azerbeidjanse Nasionale Hirkan-park is deur [[Unesco]] as wêreldnatuurerfenis gelys. Dié park is die laaste natuurlik habitat van die seldsame ysterhoutboom. Sy swaar hout versink in water. Ander boomspesies, wat orals in die land aangetref word, is platane, granaat-, olyf- en moerbeibome. Altesaam elf persent van Azerbeidjan se oppervlakte is bebos, terwyl die berggebiede met hul Alpynse weiveldflora in die lente met 'n blommeprag spog.
Line 142 ⟶ 144:
=== Azerbeidjan onder Sowjet-Russiese heerskappy ===
[[Lêer:Buildingsinsumqayit.JPG|duimnael|Woonstelblokke uit die Sowjet-tydperk in Sumqayit]]
Die eerste sosiaal-demokratiese groeperings is in Bakoe reeds in die 1890's gevorm, en vanaf 1901 het Russiese Bolsjewiki van Bakoe een van die sentrums van hul radikale politieke beweging gemaak van waar in 1903, 1904 en 1913/1914 algemene stakings georganiseer is. Net enkele dae ná die [[Russiese Rewolusie (1917)#Oktober-rewolusie|Russiese Oktoberrewolusie]] op 25 Oktober 1917 was ook Bakoe in die magsgreep van Bolsjewiki. Hulle is nege maande later in 'n burgeroorlog met republikeinse nasionaliste en sogenaamde "wit troepe", wat deur Turkye en die Duitse Ryk ondersteun is, verwikkel.
Line 154 ⟶ 156:
Die beleid van Sowjetisering, wat net soos elders in die Sowjetunie toegepas is, het die sluiting van moskees en skole behels en die Russiese taal teenoor Azerbeidjans bevoordeel. Die Sowjetregering het ekonomiese voordeel uit die plaaslike olierykdomme getrek, al het Azerbeidjan se olievelde hul belangrikheid ná die ontdekking van groot Siberiese velde ingeboet.
Heydar Əliyev het as invloedryke partyleier tussen 1969 en 1982 'n suksesvolle program van industrialisering van stapel gestuur wat van Azerbeidjan in die 1970's die snelsgroeiendste industriële Sowjetrepubliek gemaak het. Alijef is selfs as 'n lid van die magtige Politburo benoem – 'n amp wat hy tot in 1987 sou beklee. Dit was aan sy geslaagde industrialiseringsbeleid en ander suksesse te danke dat Əliyev ook ná die verbrokkeling van die Sowjetunie 'n leidende politieke rol in Azerbeidjan kon speel. in 1993 is hy as president van die onafhanklike Republiek
=== Konflik met Armenië ===
[[Lêer:Katedrála Krista Spasitele, Šuši.jpg|duimnael|Christus-die-Verlosser-katedraal in Sjoesji, tans Republiek
Die onafhanklikwording van Azerbeidjan is deur 'n bloedige konflik met Armenië oorskadu, wat sy wortels het in 'n ou gebiedsgeskil waarin die twee lande mekaar teenstaan in hul wedersydse aanspraak op die outonome gebied Nagorno-Karabakh.
Line 172 ⟶ 174:
== Bevolking ==
[[Lêer:Azerigirls.JPG|duimnael|Azerbeidjanse meisies voer 'n volksdans uit]]
In Julie 2011 het die bevolking van Azerbeidjan 9 165 000 beloop waarvan 53,1 persent verstedelik was. Die jaarlikse bevolkingsgroei was in 2010 1,3 persent. 23 persent van die bevolking is jonger as 14 jaar.<ref>{{en}} [http://www.azernews.az/en/Nation/28830-Azeri_population_up_1.3_pct ''azernews.az: Azeri population up 1.3 percent'']</ref> Die mees digbevolkte gebiede is die Abşeron-skiereiland rondom Bakoe en die Lenkoran-vlakte. Feitlik die hele bevolking is geletterd.▼
[[Lêer:Bibi Heybat Mosque Baku 1.jpg|duimnael|Bibi Heybat-moskee in Bakoe]]▼
▲In Julie 2011 het die bevolking van Azerbeidjan 9 165 000 beloop waarvan 53,1 persent verstedelik was. Die jaarlikse bevolkingsgroei was in 2010 1,3 persent. 23 persent van die bevolking is jonger as 14 jaar.<ref>[http://www.azernews.az/en/Nation/28830-Azeri_population_up_1.3_pct ''azernews.az: Azeri population up 1.3 percent'']</ref> Die mees digbevolkte gebiede is die Abşeron-skiereiland rondom Bakoe en die Lenkoran-vlakte. Feitlik die hele bevolking is geletterd.
95 persent van die bevolking beskou hulself as etniese Azerbeidjanners. Daar is minderhede van Talisje, [[Russe]], [[Oekraïners]], [[Koerde]], [[Aware]], Mesjete, [[Tatare]], [[Turke]], [[Georgiërs]], Lesgiërs, Kaukasiese [[Duitsers]] (wat gedurende die Tweede Wêreldoorlog grotendeels gedeporteer is) en Armeniërs (Byna alle Armeniërs woon in die streek Nagorno-Karabakh).
=== Godsdiens ===
▲[[Lêer:Bibi Heybat Mosque Baku 1.jpg|duimnael|links|Bibi Heybat-[[moskee]] in Bakoe]]
95 persent van die Azerbeidjanners is aanhangers van die Islamitiese geloof (waarvan 85 persent Sjiïete en 15 persente Soenniete).<ref>[http://files.preslib.az/projects/remz/pdf_en/atr_din.pdf Administrative Department of the President of the Republic of Azerbaijan – Presidential Library – Religion]</ref> Daar is 'n klein Joodse minderheid asook klein gemeentes Russies-Ortodokse, Georgies-Ortodokse, Armeens-Apostoliese (In Nagorno-Karabakh), Rooms-Katolieke en Protestantse Christene.▼
▲95 persent van die Azerbeidjanners is aanhangers van die Islamitiese geloof (waarvan 85 persent Sjiïete en 15 persente Soenniete).<ref>{{en}} [http://files.preslib.az/projects/remz/pdf_en/atr_din.pdf Administrative Department of the President of the Republic of Azerbaijan – Presidential Library – Religion]</ref> Daar is 'n klein Joodse minderheid asook klein gemeentes Russies-Ortodokse, Georgies-Ortodokse, Armeens-Apostoliese (In Nagorno-Karabakh), Rooms-Katolieke en Protestantse Christene.
▲[[Lêer:Xilaskar Kilsəsi.JPG|duimnael|links|Evangelies-Lutherse kerk in Bakoe]]
Die Islamitiese godsdiens speel steeds 'n belangrike rol as kulturele tradisie en bron van identiteit, en alhoewel die invloed van Islamistiese stromings sedert Azerbeidjan se onafhanklikwording toegeneem het, is die persentasie praktiserende Moslems laer as in ander Islamitiese lande. Nogtans voel talle jongmense aangetrokke tot die godsdiens en word orals in die land nuwe moskees opgerig en bestaandes gerestoureer, so byvoorbeeld in Şüvələn en Nardaran, twee stede op die Abşeron-skiereiland waar inwoners tradisioneel streng godsdienstig is. Hier het groot religieuse gebouekomplekse ontstaan.
Line 190 ⟶ 192:
=== Status van vlugtelinge ===
As gevolg van die gewapende konflik met Armenië is die meeste etniese Armeniërs uit die land verdryf en beloop die aantal Azerbeidjanse burgers met 'n Armeense etniese agtergrond tans nog sowat 645,<ref name="demoscope1999">{{ru}} [http://www.demoscope.ru/weekly/2004/0183/analit05.php Этнический состав Азербайджана (по переписи 1999 года)] {{ru}}</ref> terwyl 586 000 Azerbeidjanners uit Armeens-besette gebiede en 'n kwart miljoen Azerbeidjanners uit Armenië na die huidige de facto-staatsgebied gevlug het<ref>{{de}} [http://www.auswaertiges-amt.de/DE/Aussenpolitik/Laender/Laenderinfos/01-Laender/Aserbaidschan.html ''Duitse Departement van Buitelandse Sake: Azerbeidjan'' {{de}}]</ref> en nog steeds as vlugtelinge onder dikwels haglike lewensomstandighede in Azerbeidjan bly.
Die Azerbeidjanse bewind stel om politieke redes min belang in die integrasie van vlugtelinge sodat baie van hulle intussen geëmigreer het. Etniese Armeniërs, wat uit Azerbeidjan gevlug het, het hul Azerbeidjanse burgerskap volgens 'n wet, wat in 1998 afgekondig is, kwytgeraak.
Line 220 ⟶ 222:
[[Armeens]], die belangrikste minderheidstaal in Azerbeidjan, is voor die oorlog met Armenië deur sowat sewentig persent van die bewoners van Nagorno-Karabakh asook deur minderhede etniese Armeniërs in ander streke van Azerbeidjan, veral in stedelike gebiede, gepraat. Ná die verdrywing van Armeniërs bly die gebruik van Armeens feitlik beperk tot Nagorno-Karabakh waar dit intussen deur byna die hele bevolking gepraat word.
Naas Armeens is daar nog altesaam veertien ander minderheidstale uit vier verskillende taalfamilies, waaronder [[Georgies]] en [[Awaries]].
== Politiek ==
=== Binnelandse beleid ===
==== Staatsvorm en regeringstelsel ====
[[Lêer:Gobierno de Azerbaiyán, Baku, Azerbaiyán, 2016-09-26, DD 27.jpg|duimnael|Regeringsgebou in Bakoe]]
[[Lêer:Ilham Aliyev in Poland, 2008.jpg|duimnael|Die huidige president İlham Əliyev tydens 'n besoek aan [[Pole]] in 2008]]
Volgens die grondwet van 1995 is Azerbeidjan 'n presidensiële republiek. Dit verleen verregaande grondwetlike en uitvoerende bevoegdhede aan die president wat vir 'n ampstermyn van vyf jaar regstreeks verkies word. Oorspronklik het die Azerbeidjanse grondwet die president tot twee ampstermyne van vyf jaar elk beperk, maar hierdie beperking is opgehef nadat stemgeregtigdes in 'n referendum op 18 Maart 2009 'n sodanige wysiging van die grondwet met 'n groot meerderheid van die uitgebragte stemme goedgekeur het.
Line 239 ⟶ 242:
Die amp van president word tans deur [[İlham Əliyev]], die seun van die ontslape president [[Heydər Əliyev]], beklee. Hy is lid van die regerende party ''[[Yeni Azərbaycan]]'' (''Nuwe Azerbeidjan''). Volgens amptelike statistieke het hy tydens die verkiesing van 15 Oktober 2003 meer as 80 persent van die uitgebragte stemme op hom verenig. Met uitsondering van die verkiesing in 1992, toe Əbülfəz Elçibəy as staatshoof verkies is, is alle verkiesings in Azerbeidjan sedert die onafhanklikwording as ondemokraties volgens westerse standaarde bestempel.
Die amp van premier word sedert 4 November 2003 weer deur [[Artur
Die Grondwetlike Hof, wat op 4 Julie 1998 gestig is, word deur nege regters gevorm. Burgers mag individuele klagtes indien.
Line 253 ⟶ 256:
Die rol van vroue is steeds deur groot verskille tussen stedelike en landelike gebiede gekenmerk. In regtelike opsig word daar nie [[vroueregte|teen vroue gediskrimineer]] nie. Maar dikwels plaas ekonomiese en sosiale lewensomstandighede meer laste op vroue. Vroue is tans ook nie proporsioneel in die openbare en politieke lewe verteenwoordig nie. Nogtans geniet Azerbeidjanse vroue in die openbare lewe meer vryhede as hul geslagsgenote in ander lande met 'n Islamitiese kultuur.
====
{{Hoofartikel|Republiek Artsach}}
[[Lêer:Xojali agdam1.jpg|duimnael|Op 25 en 26 Februarie 1992 is 613 burgerlikes in die Azerbeidjanse stad Xojali deur Armeense en Russiese eenhede vermoor. Dit was die grootste menseslagting in die Nagorno-Karabakh-oorlog. Maar ook honderde etniese Armeniërs het slagoffers van pogroms in Azerbeidjanse stede soos Soemgait geword wat veraf van Nagorno-Karabakh geleë was]]
Vanaf 1988 het etniese konflikte tussen Azerbeidjanners en Armeniërs rondom die Nagorno-Karabakh-streek ontstaan waar etniese Armeniërs, hul taal en kultuur stelselmatig onderdruk en infrastruktuur nie onderhou is nie. Hierdie gebied met 'n oppervlakte van 4 400 km² en 'n bevolking van 137 743 (volgens die sensus van 2005), wat in 1921 by Azerbeidjan ingesluit is, was merendeels (73,5 persent) deur etniese Armeniërs bewoon toe die geskil in 1992 tot 'n volskaalse oorlog tussen Armenië en Azerbeidjan geëskaleer het wat tot in 1994 sou voortduur. Ondanks 'n wapenstilstandsooreenkoms, wat deur Rusland bemiddel is, het in Maart 2008 weer gevegte langs die demarkasielyn opgevlam.
Nadat die enklawe Nagorno-Karabakh deur Armeense troepe beset en in 1994 'n korridor tussen dié gebied en Armenië geskep is, word tans sowat twintig persent van die Azerbeidjanse staatsgebied deur Armeense eenhede beheer. Die
==== Nachitsjewan ====
{{Hoofartikel|Nachitsjewan}}
Nachitsjewan (Azerbeidjans: ''Naxçivan'') is 'n enklawe in die hooglande van Armenië met 'n oppervlakte van 5 500 km² en 'n bevolking van 306 000. Die gelyknamige hoofstad het sowat 68 000 inwoners.
Line 266 ⟶ 271:
=== Buitelandse beleid ===
==== Grondbeginsels ====
[[Lêer:Diplomatic missions of Azerbaijan.png|duimnael|400px|Diplomatieke missies van Azerbaijan]]
Ná die oorlog met Armenië wat tussen 1992 en 1994, wat oor die Nagorno-Karabakh-streek geveg is, word dié gebied saam met sewe omliggende provinsies deur Armenië beheer. Dit is een van die sentrale doelwitte van Azerbeidjan se buitelandse beleid om sy territoriale integriteit te herstel. Die sogenaamde "Minsk-groep" van die Organisasie vir Veiligheid en Samewerking in Europa (OVSE) onder gemeenskaplike voorsitterskap van Frankryk, die Verenigde State en Rusland voer tans vertroulike samesprekings met albei konflikpartye ten einde 'n gemeenskaplike vreedsame oplossing te bemiddel.
Line 295 ⟶ 301:
Die olie- en gasbedryf, wat sedert 1997 'n beslissende bydrae tot Azerbeidjan se hoë ekonomiese groeikoers gelewer het, is steeds in staatsbesit. Buite dié bedryf is die meeste sektore nog swak ontwikkel en het modernisering nodig. Die informele sektor speel 'n belangrike rol.
Die per kapita-bruto nasionale produk het in 2010 VSA-$ 5 330 beloop.<ref>{{en}} [http://data.worldbank.org/country/azerbaijan ''Wêreldbank: Azerbeidjan'']</ref> Die ongelyke verdeling van inkomste bly een van die grootste ekonomiese en sosiale uitdagings vir die regering. Vir president İlham Əliyev is die bestryding van armoede 'n sentrale politieke doelwit om die invloed van opposisiegroepe te beperk. Volgens statistieke van die Wêreldbank het in 2008 nog 15,8 persent van die bevolking onder die broodlyn geleef, teenoor 49,6 persent in 2001.
Die korrupsievlakke in regeringstrukture en die ekonomie – 'n tipiese verskynsel in baie olieproduserende lande – is steeds kommerwekkend. Volgens ''Transparency International'' se lys van minskorrupte lande is Azerbeidjan in 2010 as 134ste van altesaam 178 lande geranglys.
Line 307 ⟶ 313:
In die Sowjet-tydperk is die produksie van Azerbeidjan se landboubedryf by die behoeftes van die hele Sowjetmark aangepas. So is meer wyn verbou en die rysproduksie verminder. Die verbrokkeling van die Sowjetunie het ook Azerbeidjan se landbousektor in 'n ernstige krisis gedompel en hervormings noodsaaklik gemaak.
'n Eerste belangrike stap was om die plaaslike landbousektor meer selfversorging-georiënteerd te maak en agrariese produkte en vrugte te verbou wat in Azerbeidjan benodig word. Tien jaar ná die land se onafhanklikwording is egter steeds 70 persent van alle benodigde landbouprodukte ingevoer – onder meer danksy die hoë wisselkoers van die Azerbeidjanse manat teenoor die geldeenhede van buurlande soos Rusland, Turkye en Iran. 'n Tweede faktor was die gebrek aan moderne voedselverwerkingsaanlegte. Ondanks die verouderde toerusting in dié bedryf het die landboubedryf se aandeel aan totale beleggings in 2002 slegs 0,8 persent beloop, in vergelyking met die olie- en gasbedryf se 68,5 persent. In die eerste dekade van die 21ste eeu is Azerbeidjan se landbou daarnaas deur natuurrampe geraak, waaronder swaar oorstromings en 'n sprinkaanplaag vroeg in 2003.<ref>{{en}} ''Regional Surveys of the World: Eastern Europe, Russia and Central Asia 2004''. 4de uitgawe. Londen: Europa Publications 2003, bl. 111</ref>
In 1995 is met omvattende grondhervorming begin waarby grond en ander eiendomme van kollektiewe boerderye (kolchoses) en agrariese bedrywe (sowchoses) onder bewoners van landelike gebiede herverdeel is. Daarnaas is voedselverwerkingsbedrywe, wat voorheen in staatsbesit was, geprivatiseer. Tans word 99,7 persent van Azerbeidjan se totale landbouproduksie deur privaatboerderye opgelewer. Die landbousektor verteenwoordig 38,7 persent van alle werkgeleenthede in die land.<ref>{{de}} [http://www.azembassy.de/index.php/kurzuebersicht-ueber-den-agrarsektor ''Ambassade van Azerbeidjan in Duitsland – Oorsig oor die landbousektor'']</ref>
== Vervoer ==
Line 342 ⟶ 348:
=== Musiek ===
[[Lêer:Baglama turc manche long.jpg|duimnael|links|'n Saz]]▼
[[Lêer:Stamps of Azerbaijan, 2012-1027.jpg|duimnael|Die Internasionale Sentrum vir Muğam-musiek in Bakoe op 'n Azerbeidjanse Posseël]]
▲[[Lêer:Baglama turc manche long.jpg|duimnael|'n Saz]]
Musiek speel 'n sentrale rol in die alledaagse lewe en die kultuur van Azerbeidjanners. Baie inwoners speel tenminste een instrument, en hierdie musikale belangstelling en aanleg word deur die staat met groot subsidies vir musiekonderwys en musikale kunste bevorder.
Line 349 ⟶ 355:
Die erfenis van Azerbeidjanse volksmusiek strek so ver terug as 1 000 jaar gelede. In Suid-Azerbeidjan het in die 16de eeu 'n tradisie van barde (Azerbeidjans: ''aşıq'') begin ontwikkel wat dastans, gedigte waarin liefdes- en heldeverhale vertel word, voorgedra en mondeling oor generasies oorgelewer is. Gedurende die Sowjettydperk het hierdie gedigte ook 'n politieke funksie as berymde protes teen die Russiese besetters vervul.
Tans tree aşıqs onder meer by huwelike en ander feeste op en begelei hul gesang op die saz, 'n Azerbeidjanse langnek-luit. Die oorlog met Armenië het die hartland van die aşıq-tradisie, die Azerbeidjanse gebiede wes van die Republiek
Die aşıq-kuns is deur [[Unesco]] in 2009 as "meesterwerke van die mondelinge en immateriële erfenis van die mensdom" gelys.<ref>{{de}} [http://www.eurovision.de/laender/wolthers_welt/wwaserbaidschan105.html ''eurovision.de: Aserbaidschan – Feuriges aus dem Orient'']</ref>
==== Muğam-musiek ====
Line 361 ⟶ 367:
==== Opera en ballet ====
Ballet en opera geniet groot aansien in Azerbeidjan. Enkele komponiste soos Uzeir Hajjibekov, wat die operas ''Ker-Ogly'' en ''Leyli en Mejnūn'' en die operette ''Arshin Mal ʾAlan'' gekomponeer het, en Kara Karayev (wat sukses behaal het met simfoniese musiek en ballette soos "Sewe Skoonhede" en "Die Pad van Donder") het ook in die buiteland bekendheid verwerf.<ref>{{en}} [http://www.britannica.com/place/Azerbaijan/Administration-and-social-conditions#toc44296 ''Encyclopædia Britannica: Azerbaijan – Cultural life. Besoek op 12 Junie 2016'']</ref>
=== Kookkuns ===
{{
[[Lêer:Azerbaijan Light snack.jpg|duimnael|Ligte Azerbeidjanse versnaperings]]
Die afwisselende natuur, die verskeidenheid klimaatsones en die lang geskiedenis met verskillende kulturele invloede word in Azerbeijan se kookkuns weerspieël. Al is dit nog weinig bekend in die buiteland, word dit deur kenners as een van die mees gesofistikeerdes ter wêreld beskou.<ref>{{de}} Uli Rothfuss: ''Aserbaidschan – Land der Feuer''. Bern: Edition Erpf 1997, bl. 246</ref> Oosterse en Kaukasiese invloede word gekombineer met vars [[spesery]]e en kruie wat dikwels slegs in Azerbeidjan beskikbaar is en hier gebruik word om 'n verskeidenheid vleisgeregte te verfyn. Die hoë lewensverwagtig van Azerbeidjanners word dikwels naas die gematigde klimaat en gesonde leefwyse ook aan sy gesonde kos toegeskryf.
Net soos in ander Islamitiese lande word veral [[Skaapvleis|skaap]]-, bok- en [[hoendervleis]], selde ook [[beesvleis]] bedien. Danksy die nabyheid van die Kaspiese See is daar ook 'n groot verskeidenheid [[Vis (voedsel)|visgeregte]], waarby elke gewes sy eie spesialiteite het. [[Restaurant]]e in Bakoe bedien alle streekkosse van Azerbeidjan.
Line 380 ⟶ 386:
== Sien ook ==
* [[Azerbeidjanse Lugmag]]
== Verwysings ==
{{Verwysings|
== Eksterne skakels ==
{{CommonsKategorie|Azerbaijan|Azerbeidjan}}
{{wikt|Azerbeidjan}}
; Media
* {{en}} [http://www.youtube.com/watch?v=6LBUF4oR8lE ''Video: Azerbeidjan – Land van Vlamme'']
; Algemene inligting
* {{az}} {{de}} {{fr}} {{es}} {{en}} {{ru}} {{tr}} [http://azerbaijans.com/index_en.html ''Azerbaijan'']
; Toerisme
* {{en}} {{Wikivoyage|Azerbaijan|Azerbeidjan}}
| |||
