Aalwyn: Verskil tussen weergawes

Die '''aalwyn''' of '''aalwee''' (''Aloe'') is 'n monokotiele, dit wil sê 'n eensaadlobbige [[vetplant]] en behoort tot die plantfamilie bekend as die Li ­liaceae (leliefamilie). Die [[Afrikaans|Afrikaanse]] naam is 'n verbastering van die [[Nederlands|Nederlandse]] "aloë". Die aalwyn is naverwant aan 'n aantal [[Suid-Afrika|Suid-­Afrikaanse]] plantgroepe, waaronder die [[genus|genera]] Kniphofia (vuurpyle), Haworthai, Gasteria, [[Aspersie|Asparagus]] (katbos) en Allium (<u>[[ui]]</u>).

Daar is meer as 450 aalwynspesies wat oor [[Afrika]] en nabygeleë eilande soos [[Madagaskar]] versprei is. Sommige spesies word ook op die [[Arabiese Skiereiland]] en eilande in die [[Atlantiese Oseaan]] aangetref. Die wetenskaplike spesiename van aalwyne is soms beskrywend (''Aloe longistyla'' - die aalwyn met die lang styl of ''Aloe candelabrum'' - die aalwyn met die kandelaarvorm ). Ander name ver­wys na plekke (''Aloe brand­draaiensisbranddraaiensis'' of ''Aloe tranvaalensis''), terwyl sommige na bekende plant­ - kundiges of ander persone ver­noem is (''Aloe bainesii'' of ''Aloe peglerae''). Spesiename word van­ dag nog onder sekere omstandighede verander, en bied op sigself 'n wye studieveld.

Elke aalwynspesie het sy eie­soortigeeiesoortige behoeftes wat grondsoort, reënval, son en hitte betref. Som­migeSommige spesies wat minder gespesia­liseerdgespesialiseerd en meer aanpasbaar is, is oor groot dele van Afrika versprei en is baie gewild as tuinplante .

Die Afrikaanse algemene of ge­wildegewilde name is baie keer misleidend, want name soos Kransaalwyn, word afhangende van die land­streeklandstreek, aan heelparty verskillende spesies toegeken. Op die oomblik spog ons met die aalwyn as deel van die Suid­-Afrikaanse landskap, maar dié toe­dragtoedrag van sake is vinnig besig om te verander. Die verdwyning van ons aalwyne kan maklik toegeskryf word aan die bedrywighede van versamelaars of vernietigende veld­brandeveldbrande. Hoewel hierdie faktore 'n onteenseglike bydrae lewer, veral by die skaarser aalwynspesies soos ''Aloe peglerae'', is die eintlike faktore:

# insekte, veral die snuitkewer (Curcurlionidae) waarvan die larwe in die aalwyn se groeipunt en stam inboor en verrotting en die uitein­delikeuiteindelike dood van die plant veroor­saakveroorsaak.

Met enkele uitsonderings is alle Suid-Afrikaanse aalwyne beskerm­de plante, dit wil sê dit is 'n oortre­ding om 'n aalwyn sonder toestem­mingtoestemming van die Afdeling Natuur­ bewaringNatuurbewaring van die betrokke pro­vinsie en die grondeienaar, uit die veld te verwyder .

Daar is ongeveer 145 verskil­lendeverskillende inheemse aalwynspesies in Suid-Afrika. Aalwyne word van seevlak tot 2000m bo seespieël aangetref, dikwels in woestyntoe­standewoestyntoestande waar dit soms vir jare nie reën nie, en is dan hoofsaaklik af­hanklik van dou en mis wat deur hulle vlak wortels opgeneem word. Maar hulle aard ook in die somer­ en winterreënvalstreke met 'n ge­middelde jaarlikse reënval van 1 250 tot 1 750 mm. Baie aalwyne verkies klipperige of rotsagtige rantjies of hoogtes, omrede vogtigheid langer onder die klippe behoue bly, die grond beter dreineer, en sommige rotsformasies meer voedingstowwe tot die grond bydra as wat op gelyktes of vlaktes aangetref word. Wind of water versprei die sade oor vlaktes en heuwels, maar die sade wat tus­sen klippe en beskutte plekke lê, kry beter vastrapplek en meer vog as op ander dele waar die sade of nooit ontkiem nie, of vroeg dood­ gaan.