Wysiging soos op 19:17, 3 Julie 2018 wysig Oesjaar (besprekings \| bydraes) Burokrate, Administrateurs 195 668 edits k Oesjaar het bladsy Breuke (geol.) na Breuke (geologie) geskuif: Korrekte spelling ← Ouer wysiging		Wysiging soos op 19:19, 3 Julie 2018 wysig maak ongedaan Oesjaar (besprekings \| bydraes) Burokrate, Administrateurs 195 668 edits Verbeter Nuwer wysiging →
Lyn 1: ''Spanning in die aardkors lei daartoe dat gesteentes langs bepaalde vlakke van mekaar losbreek. Gesteenteblokke wat so ontstaan, beweeg meestal ten opsigte van mekaar om die spanning te verlig. Die rigting waarin die blokke beweeg, word bepaal deur die spanning (druk- of rekspanning). In breë trekke kan drie breukgroepe by verskuiwings onderskei word: die blokke kan van mekaar af wegbeweeg, teen mekaar opdruk of sydelings teen mekaar skuif. Topografiese verandering word dikwels so veroorsaak. As daar geen duidelike verskuiwing langs breukvlakke voorkom nie, bly dit steeds die gevolg van spanning, meestal rekspanning as gevolg van die uitdroging of afkoeling van gesteentes in die aardkors.'' Breuke is 'n tektoniese verskynsel waarby 'n vervorming van gesteentes ontstaan en 'n diskontinuïteit veroorsaak word. Twee mineraaldeeltjies wat in 'n gesteente teen mekaar gele het, word byvoorbeeld deur 'n breukvlak van mekaar geskei deur 'n breukvlak van mekaar geskei. Dit is die basiese verskil tussen breuke en plooiing. By plooiing vind vervorming plaas deurdat deeltjies langs mekaar beweeg maar nie van mekaar geskei word nie. Wanneer ŉ breuk as gevolg van rekking veroorsaak deur interne (endogene) prosesse, in die aardkors ontstaan en waar daar geen ware verskuiwing van die gesteentewande ten opsigte van mekaar plaasvind nie, word dit 'n diaklaas genoem. Gewoonweg word daarna verwys as 'n haarspleet of 'n fyn bars. 'n Bars kan egter ook ontstaan sonder endogene werking. Uitdroging en afkoeling laat gesteentes krimp en veroorsaak byvoorbeeld krimpskeure in uitgedroogde klei of in basaltsuile wanneer die basaltiese lawa stol.▼ ~~Breuke is 'n tektoniese verskynsel waarby 'n vervorming van gesteentes ontstaan en 'n diskontinuïteit veroorsaak word. Twee mineraaldeeltjies wat in 'n gesteente teen~~ ▲mekaar gele het, word byvoorbeeld deur 'n breukvlak van mekaar geskei deur 'n breukvlak van mekaar geskei. Dit is die basiese verskil tussen breuke en plooiing. By plooiing vind vervorming plaas deurdat deeltjies langs mekaar beweeg maar nie van mekaar geskei word nie. Wanneer ŉ breuk as gevolg van rekking veroorsaak deur interne (endogene) prosesse, in die aardkors ontstaan en waar daar geen ware verskuiwing van die gesteentewande ten opsigte van mekaar plaasvind nie, word dit 'n diaklaas genoem. Gewoonweg word daarna verwys as 'n haarspleet of 'n fyn bars. 'n Bars kan egter ook ontstaan sonder endogene werking. Uitdroging en afkoeling laat gesteentes krimp en veroorsaak byvoorbeeld krimpskeure in uitgedroogde klei of in basaltsuile wanneer die basaltiese lawa stol. == Breuke met verskuiwing == Line 8 ⟶ 7: druk, meestal by oorskuiwings, fyn gekorrelde gesteentes genoem miloniet. As gevolg van die skuureffek van die bewegende blokke word die wande gepoleer, waardeur ŉ wryfvlak of wryfspieël ontstaan. Hierop is dikwels krapmerke sigbaar wat die laaste bewegingsrigting van die blokke aangedui. Die bewegingsrigting en die stand van die breukvlak bepaal die aard van die breuk. Die breukvlak kan horisontaal, vertikaal of skuins staan. Laasgenoemde is die algemeenste breuk en die eerste twee eintlik uitsonderlike verskynsels. Dit is selde moontlik om te bepaal watter blok beweeg het en breuke te kan klassifiseer, word aanvaar dat die laagliggendste blok altyd in rus was. Hiervolgens word drie hooftipes onderskei. === A) Afskuiwing === Hier skuif die een blok as ‘t ware van ŉ ander af en die breukvlak lê dan in die rigting van die afgeskuifde blok. Die horisontale ruimte wat deur die twee blokke ingeneem word, vergroot as gevolg van die beweging en is duidelik die gevolg van trekspanning. Daar word onderskei tussen ŉ suiwer afskuiwing waar beweging net langs die helling af plaasvind en ŉ gewone afskuiwing, waar die beweging ook sywaarts geskied. === B) Opskuiwing === Een blok word teen ŉ ander opgedruk en die breuk is die gevolg van drukspanning. Hier word ook onderskei tussen ŉ suiwer opskuiwing en ŉ gewone opskuiwing. As die breukvlak minder as 45˚ oorhel, word dit ŉ oorskuiwing genoem, omdat die horisontale komponent groter as die vertikale is. By ŉ groot oorskuiwing oor ŉ lang afstand, waar die breukvlak min of meer horisontaal lê, staan die boliggende blok bekend as ŉ dekblad. Die dekblad is dikwels verplooi en die breuk word daarom ŉ plooibreuk genoem. Deur erosie word die onderliggende gesteentes van ŉ dekblad dikwels ontbloot en ŉ mens praat dan van ŉ dekbladvenster of ŉ tektoniese venster. === C) Horisontale verskuiwing en horisontale tranversale verskuiwing. === Die beweging van die blokke is hierby horisontaal langs mekaar verby. Daar word onderskei tussen ŉ verskuiwing na links (waar die teenoorstaande blok beweeg na regs). Die breuklyn staan gewoonlik steil en die breuk kan aktief bly, waardeur ŉ totale verskuiwing van meer as 100km kan ontstaan. Die San Andreasbreuk, wat in 1906 ŉ groot aardbewing in San Francisco veroorsaak het en nog aktief is, is seker die bekendste voorbeeld van die soort breuk. === D) Terminologie === Die beweging wat twee gesteenteblokke aan weerskante van ŉ breukvlak ten opsigte van mekaar gemaak het, kan aan die hand van ŉ beperkte aantal groothede volledig beskryf word: Die totale verplasing langs ŉ breukvlak. Dit word die ware glip genoem, of kortweg 'n glip. Line 46 ⟶ 45: Die Franse geoloog Marcel Bertrand (1847-1907) het egter die stelling verwerp en in 1948 verklaar dat daar nie sprake van teenoorgestelde bewegings was nie, maar dat die massiewe gesteentelae tientalle kilometer ver in dieselfde rigting verplaas is. Na heelwat polemiek is die teorie in 1903 algemeen aanvaar. == Bron == <ref>* [[Wêreldspektrum]],1982,ISBN 0908409451 band~~</ref>~~

Breuk (geologie): Verskil tussen weergawes