Angkor: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
Uitgebrei
Lyn 39:
 
Angkor word as ’n "hidrouliese stad" beskou omdat dit ’n ingewikkelde waterbestuursnetwerk gehad het wat gebruik is om water stelselmatig te stabiliseer, stoor en deur die gebied te versprei.<ref>Evans, D., Pottier, C., Fletcher, R., Hensley, S., Tapley, I., Milne, A., & Barbetti, M. (2007). A comprehensive archaeological map of the world's largest pre-industrial settlement complex at Angkor, Cambodia. Proceedings of the National Academy of Sciences, 104(36), 14277-14282.</ref> Daar word geglo die netwerk is vir besproeiing gebruik as teenvoeter vir die onvoorspelbare [[moeson]]seisoen en om te voorsien in die behoeftes van die toenemende bevolking.<ref name="Evans PNAS"/> Hoewel die grootte van die bevolking steeds ’n onderwerp van navorsing en debat is, het nuut ontdekte landboustelsels in die Angkor-gebied moontlik tot ’n miljoen mense onderhou.<ref>[https://www.independent.co.uk/news/world/asia/metropolis-angkor-the-worlds-first-megacity-461623.html Metropolis: Angkor, the world's first mega-city], The Independent, 15 Augustus 2007</ref>
 
==Geskiedenis==
[[Yasovarman I]] het die troon van die Khmer-ryk in 889 bestyg. Naby die ou hoofstad, Hariharalaya, het hy ’n nuwe stad opgerig met die naam '''Yasodharapura'''.<ref name=Higham/>{{rp|350}} Nes sy voorgangers het hy ook ’n enorme [[baray]] (reservoir) laat bou. Hy het sy hooftempel, [[Phnom Bakheng]], op ’n lae heuwel laat bou, omring deur ’n grag wat sy water uit die baray gekry het. Hy het ook verskeie ander Hindoetempels en rusplekke vir [[Askese|askete]] opgerig.<ref name=Higham/>{{rp|60}}<ref>{{cite book |last=Chandler |first=David |title=A History of Cambodia |date=1992 |publisher=Westview Press |location=Boulder}}</ref>{{rp|38}}
 
Oor die volgende 300 jaar, tussen 900 en 1200, het die Khmer-ryk van die wêreld se indrukwekkendste argitektoniese meesterstukke gebou in die gebied wat as Angkor bekend is. Die meeste lê in ’n gebied van sowat 24&nbsp;km van oos na wes en 8&nbsp;km van noord na suid. Meer as 70 groot tempels en ander geboue word in dié gebied aangetref, asook die oorblyfsels van nog ’n paar honderd kleiner tempels. Vanweë die verspreide aard van Middeleeuse Khmer-nedersettings het Angkor nie ’n vasgestelde grens gehad nie, en dit is dus moeilik om een te bepaal. ’n Gebied van minstens 1&nbsp;000&nbsp;km<sup>2</sup> buite die groot tempels word verbind deur ’n ingewikkelde infrastruktuur, insluitende paaie en kanale wat dui op ’n groot mate van integrasie met die stadskern. Op sy hoogtepunt het die stad ’n oppervlakte beslaan wat groter was as die moderne [[Parys]], en meer stene is vir sy geboue gebruik as vir al die strukture van [[Antieke Egipte]] saam.<ref>{{cite web|url=http://video.nationalgeographic.com/video/specials/ancient-mysteries/angkor-wat-temples/|title=Lost City of Angkor Wat|author=|date=|website=nationalgeographic.com|accessdate=28 Maart 2018}}</ref>
 
===Jayavarman VII===
[[Beeld:Guimet IMG 6009 Jayavarman7.JPG|thumb|links|150px|’n Kopbeeld van Jayavarman&nbsp;VII.]]
{{Hoofartikel|Jayavarman VII}}
 
Omstreeks 1150, ná die dood van [[Suryavarman II]], was daar groot interne onmin in die ryk. Hul bure in die ooste, [[Champa]] (wat nou Suid-[[Viëtnam]] is), het die situasie uitgebuit en die Khmer-ryk met die riviere langs ingeval. Yasodharapura is verwoes en die regerende koning vermoor. ’n Khmer-prins wat later koning [[Jayavarman VII]] sou word, het sy mense opgekommandeer en Champa verslaan. Hy het die troon in 1181 bestyg. Hy sou die grootste koning van die Angkor-tydperk word.<ref name=Higham>{{cite book |last=Higham |first=Charles |title=The Civilization of Angkor |date=2001 |publisher=University of California Press |location=Berkeley}}</ref>{{rp|120}}
 
Op die ruïnes van Yasodharapura het hy die ommuurde stad [[Angkor Thom]] laat bou, met die tempel [[Bayon]] as sy geografiese en spirituele middelpunt. Basreliëfs van die Bayon beeld nie net die koning se gevegte met Champa uit nie, maar ook tonele uit die daaglikse lewe van die Khmer. Jayavarman het talle geboue opgerig, onder meer die bekende tempels [[Ta Prohm]] en [[Preah Khan]], wat hy aan sy ouers opgedra het.<ref name="WorldArch">Tom St John Gray, [http://www.world-archaeology.com/features/angkor-wat-temple-of-boom/ Angkor Wat: Temple of Boom] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20130317031150/http://www.world-archaeology.com/features/angkor-wat-temple-of-boom/ |date=17 Maart 2013 }}, World Archeology, 7 November 2011.</ref>
 
Hierdie enorme bouprogram het saamgeval met ’n oorgang in staatsgodsdiens van Hindoeïsme na [[Mahayana]]-[[Boeddhisme]]. In sy tyd is Hindoetempels verander om beelde van die [[Boeddha]] te huisves en [[Angkor Wat]], wat tussen 1113 en 1150 deur Suryavarman II laat bou is, het vir ’n kort ruk ’n Boeddhistetempel geword. Ná Jayavarman VII se dood was daar ’n herlewing in Hindoeïsme as staatsgodsdiens en ’n groot veldtog is gevoer om Boeddhabeelde te vernietig, totdat [[Theravada]]-Boeddhisme van die 14de eeu af die oorheersende godsdiens geword het.<ref name=Higham/>{{rp|116}}
 
===Einde van die Angkor-tydperk===
Die jaar 1431 word algemeen beskou as die einde van die Angkor-tydperk – dit was die jaar waarin Angkor geplunder en verwoes is deur [[Ayutthaya]]-invallers, hoewel die beskawing al in die 13de en 14de eeu agteruitgegaan het.<ref name=Higham/>{{rp|139–140}}<ref name=Coedes>{{Cite book
| last = Cœdès
| first = George
| title = The Indianized states of Southeast Asia
| publisher = University of Hawaii Press
| year = 1968
| url = https://books.google.com/books?id=iDyJBFTdiwoC
| isbn =9780824803681 }}</ref>{{rp|236–237}} In die 15de eeu is feitlik die hele Angkor verlaat, buiten Angkor Wat, wat ’n Boeddhistetempel gebly het.
 
==Verwysings==
{{Verwysings|2}}
 
==Verdere leesstof==