Christian Heinrich Friedrich Hesse: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
k →‎top: Datums, replaced: January → Januarie using AWB
Uitleg van bronteks
Lyn 1:
'''C. H. Friedrich Hesse''' (1772, nabye van [[Braunschweig]] – 1832, [[Nedersakse]]) was 'n onderwyser, Lutherse teoloog en amateurbotanis<ref name="cp">{{cite web|last1=Plug|first1=C.|title=Hesse, Reverend Christian Heinrich Friedrich (plant collection) |website=s2a3 | url=http://www.s2a3.org.za/bio/Biograph_final.php?serial=1281 | publisher=Suider-Afrika Genootskap vir die Bevordering van die Wetenskap | accessdate=5 Januarie 2017}}</ref> wat van 1800 tot 1817 [[Lutheranisme|Lutherse]] leraar te [[Kaapstad]] was. In die Kaap het hy met 'n mej. Bergh in die huwelik getree, en sewe kinders is uit die huwelik gebore. Na sy terugkeer na Duitsland was hy leraar te Nieuburg, Elbingrode (1822–1825) en uiteindelik te Hoya. Nogtans het hy met die Lutherane aan die Kaap in verbinding gebly.
 
== Leraar aan die Kaap ==
Hy het van 1790 tot 1792 teologie aan die [[Universiteit van Göttingen]] studeer, voor hy 'n onderwyspos in [[Hannover]] aanvaar het. Nadat hy sy finale teologiese eksamen in 1799 met onderskeiding slaag, is hy aangestel as leraar van die Lutherse gemeente te Kaapstad, waar hy in September 1800 arriveer. Sy voertaal het hier geleidelik van Duits na Nederlands oorgeskakel. Ook in Kaapstad was hy by onderwyssake betrokke, en was naamlik die Lutherse Kerk se verteenwoordiger by, en een van sewe lede op die Raad van Scholarge<!--miskien Heeren Scholarge?-->, wat Kaapse onderwys onder voogdyskap van die Goewerneur bestuur het. Later was hy 'n paar jaar lank sekretaris van hierdie raad, waarvoor hy 'n regeringstoelaag ontvang het. Hy het oral aansien en toegeneëntheid geniet, hetsy by regeringsamptenare, gemeentelede of die algemene publiek. Met sy vertrek uit die Kaap in 1817 het lord [[Charles Somerset]] hom van 'n getuigskrif verskaf, waarin sy bydraes tot die ''British and Foreign Bible Society'' en die opvoeding van die koloniale jeug uitgelig is.<ref name="cp"/>
 
== Botanie ==
Hesse het 'n groot belangstelling in natuurgeskiedenis, veral [[plantkunde]], gekoester, en is hierin deur sy buurman, die apteker P. H. Polemann aangemoedig. Hesse het Suid-Afrikaanse [[Boom|bome]], [[struik]]e en kleiner [[plant]]e, veral [[aalwyn]]e en vetplante, in sy tuin gekweek. Ds. C. I. Latrobe wat die Kaap in 1815–1816 besoek het, vermeld ook die groot verskeidenheid plante in Hesse se tuin.<ref name="cp"/>
 
== Skakeling met ander botaniste ==
Tydens sy verblyf aan die Kaap bevriend hy verskeie belangrike wetenskaplike besoekers, insluitende dr [[Hinrich Lichtenstein|M. H. C. Lichtenstein]] en kaptein D. Carmichael. In 1808 het hy 'n pakkie met 150 soorte saad, meestal van bolplante, vir [[William John Burchell|William J. Burchell]] op [[Sint Helena]]-eiland gestuur, en Burchell het by hom tuisgegaan met sy aankoms aan die Kaap in November 1810. Vroeg in 1816 het die Nederlandse botanis C. G. C. Reinwardt by die Kaap aangedoen op pad na [[Nederlands-Indië|Oos-Indië]], en tentatief 16 aalwynspesies in Hesse se tuin geïdentifiseer. Op Reinwardt se versoek het Hesse in 1817 sade van verskillende ''[[Aloe]]''-, ''[[Cotyledon]]''-, ''[[Crassula]]''-, ''[[Stapelia]]''- en ''[[Euphorbia]]''-spesies vir dr M. van Marum, 'n bekende fisikus van [[Haarlem, Noord-Holland|Haarlem]] gestuur. Carl H. Bergius, wat die Kaap in 1816–1818 besoek het, het Hesse se vriendskap hoog aangeslaan, en hom op botaniese uittogte vergesel. Hesse versend verder varings, grasse en uintjies na [[Europa]], benewens 'n paar [[korsmos|ligene]]. Die Engelse botanis W. Herbert het die bolplantgenus ''Hessea'' na hom vernoem. Hesse word benewens ook herdenk in die name van 'n heidespesie, ''Erica hesseana'', en 'n ligeenspesie wat deur hom versamel is, ''Stictina hesseana''.<ref name="cp"/>
 
== Ander natuurhistoriese belangstellings ==
Hesse het 'n klein versameling Kaapse [[insek]]te vir die mineraloog J. F. L. Hausmann van [[Göttingen]] gestuur, en Hausmann sou baie jare later self die Kaap besoek. Ondermeer het Hesse die "ontelbare" insekte waargeneem wat by [[Opregte suikerbos|suikerbosse]] aandoen vir nektar, benewens die [[Kaapse suikervoël]]s.<ref name="smith">{{cite book |last1=Smith |first1=Christo Albertyn |title=Common Names of South African Plants |date=1966 |publisher=Department of Agricultural Technical Services |location=Pretoria|page=444}}</ref> Volgens Reinwardt het Hesse ook etlike belangrike voorwerpe na die [[fisiologie|fisioloog]] en [[anatomie|anatomis]] Johann F. Blume in [[Göttingen]] gestuur.<ref name="cp"/>
 
== Publikasies ==
Hesse het 'n Duitse (1820) en Nederlandse (1823) vertaling van ds C. I. Latrobe se ''Joernaal van 'n besoek aan Suid-Afrika, 1815-1816'', voorberei, en 'n paar notas bygevoeg oor diere en plante wat daarin genoem word. Albei weergawes bevat ook drie bylaes wat deur Hesse saamgestel is. Die eerste handel oor die verbouing van Europese en ander eksotiese plante aan die Kaap, die tweede behandel hoofsaaklik [[Walvisjag in Suid-Afrika|walvisjag aan die Kaap]], terwyl die derde 'n opgesomming verskaf van onlangse gebeure en verwikkelinge in Kaapstad en die [[Kaapkolonie]]. Een van die bylae bevat ook 'n beskrywing van die leiklip en graniet naby Kaapstad, terwyl 'n ander 'n kort opgawe verskaf van gesteentes en minerale in die Kaapkolonie. 'n Bundel van sy Kaapse preke, in Nederlands, is kort na sy dood (1833) in Hannover uitgegee.<ref name="cp"/>
 
== Kyk ook ==
* [[:en:Christian Ignatius Latrobe|Christian Ignatius Latrobe]] (in Engels)
 
== Verwysings ==
{{verwysingsVerwysings}}
 
{{DEFAULTSORT:Hesse, Christian Heinrich Friedrich}}