Hadeïkum: Verskil tussen weergawes

Die kennis oor die vroeë geskiedenis van die [[sonnestelsel]] en die [[Aarde]] is vandag (2018) nog volop in ontwikkeling en die volgende tydlyn kan seker nog gewysig word.

 

=== Nefelium en Erebrium ===

Die Goldblatt-indeling noem hierdie vroegste era van die Chaotium die Eochaotium en verdeel dit in:

[[Hiboniet]] wat as kalsium-aluminiumryke insluitsels (CAI's) in CM2-[[chondriet]]e gevind word het [[isotoopverhouding]]s wat baie afwyk maar in teenstelling tot CAI's in die CV-condriete het dit nouliks reste van die [[uitgestorwe oerisotoop]] [[aluminium-26|{{sub sup|26|}}Al]]. Daar was waarskynlik 'n varse stroom van {{sub sup|26|}}Al wat die newel bereik het tussen die vorming van die twee materiale. <ref name="Kööp">[https://www.nature.com/articles/s41550-018-0527-8.epdf?referrer_access_token=diBWjtEKGD6uPCKgxx4Y9tRgN0jAjWel9jnR3ZoTv0OYAC2kApPOpF-_15mnPfkkvaETp-crzddfEY-Y0G9MChVsIlEcgfVEZN8FeaIQFG59pIOSxLxTu4HfLZNdNj068VHdBbSLdwUKd9-h2mzowZkvQztYSMeEPYIlu9w6qsyp4WRyJh7Ws8NPAyYKPWxU1nyRH0r3UYMnhTMF5cd__FsXsJMFWbMH-ppCpl-fa161JjIuCiLohK1L9142-BXR&tracking_referrer=www.livescience.com High early solar activity inferred from helium and neon excesses in the oldest meteorite inclusions {{Outeur|L. Kööp, P.R. Heck, H. Busemann, A.M. Davis, J, Greer, C. Maden, M.M.M. Meier, R. Wieler}} Nature Astronomy 2 September 2018, bls. 709-713]</ref>

 

;Die begin van die sonnestelsel.

[[Lêer:Protoplanetary disk.jpg|duimnael|Die protoplanetêre newel]]

Die hibonietkristalle wat in CM2-chondriete gevind word en wat waarskynlik nog uit vroeër tye stam, bevat ook edelgasse soos neon en die {{sub sup|23|}}Ne/{{sub sup|22|}}Ne-[[isotoopverhouding]] wys dat die kosmiese straling van die vroeë son energetieser gewees het as wat dit nou is. <ref name="Kööp" />

 

;Omtrent 10-20 miljoen jaar

Later begin hierdie chondriete onder invloed van die swaartekrag saam te klonteer tot [[planetesimaal|planetesimale]]. In hierdie groter liggame vind ''differensiasie'' plaas. In hierdie proses vorm hulle 'n [[silikaat]]ryke [[aardkors|kors]] (BSE; Bulk Silicate Earth) ryk aan [[magnesium|Mg]], [[kalsium|Ca]], [[aluminium|Al]], [[silikon|Si]] en 'n kern wat ryk aan metale soos [[yster|Fe]] en [[nikkel|Ni]] is.

Die proto-Aarde se kern word omtrent 4,535±0,002 miljard jaar gelede gevorm, omtrent 20 miljoen jaar ná die begin. Hierdie datering berus op {{sub sup|182|}}Hf/{{sub sup|182|}}W-metings op meteoriete. <ref name="Li" /> Die [[protoplaneet]] was blootgestel aan botsings met ander kleiner liggame. Goldblatt hulle stel voor om dit ''Tellus'' te noem

 

===Paleohadeïkum===

==== Hefestium ====

Indien die fugasiteit (aktiwiteit) van suurstof bepaal sou word deur die [[yster]]-[[wüstiet]]-buffer van die Aarde se magma, sou 'n mens 'n atmosfeer van {{chem|C|H|4}}, {{chem|H|2}}, {{chem|H|2|S}}, {{chem|N|H|3}} en {{chem|C|O}} verwag. Indien die Aarde se magma egter deur die [[fayaliet]]-[[magnetiet]]-[[kwarts]]-buffer bepaal sou word, sou die atmosfeer uit {{chem|H|2|O}}, {{chem|C|O|2}}, {{chem|S|O|2}} en {{chem|N|2}} bestaan het. Dit is nouer aan die atmosfeer van vandag verwant, behalwe dat dit geen vrye suurstof bevat het nie. Daar is aanwysings dat die laaste reeds in die Hadeïkum die geval was.<ref>[https://www.nature.com/articles/nature10655 The oxidation state of Hadean magmas and implications for early Earth’s atmosphere {{Outeur|Dustin Trail, E. Bruce Watson, Nicholas D. Tailby}} Nature volume 480, pages 79–82 (01 December 2011)]</ref>

 

==== Kanadium ====

;Omtrent 255 miljoen jaar

Hierdie resultate wys dat in die Hadeïkum waarskynlik reeds vaste korsgesteentes bestaan het, maar dat hulle later gewoonlik weer vernietig is.<ref name="Sleep" /> Hierdie datering is nogtans omstrede omdat nie duidelik is nie of dit die ouderdom van die gesteentes betref of van die gesmelte magma waaruit hulle later ontstaan het.<ref>[https://www.newscientist.com/article/dn14818-discovery-of-worlds-oldest-rocks-challenged/ New Scientist]</ref>

 

;Omtrent 350 miljoen jaar

 

Die {{sub sup|87|}}Sr/{{sub sup|86|}}Sr - [[isotoopverhouding]] van apatiet-insluitsels in zirkone uit die Argeïkum van Nuvvauagittuq in Kanada wys dat 'n bekken met 'n hoë Rb/Sr-verhouding 4,2 miljard jaar gelede (omtrent die begin van die Prokrustium) seker reeds gevorm moet het. Dit wys dat daar toe reeds 'n aardkors is wat wissel van mafies tot sterk kieselhoudend. Moontlik stam dit self van 4,4 miljard jaar gelede (omtrent die begin van die jakobium).<ref>[http://www.pnas.org/content/early/2018/05/30/1720880115 Potassic, high-silica Hadean crust {{Outeur|Patrick Boehnke, Elizabeth A. Bell, Thomas Stephan, Reto Trappitsch, C. Brenhin Keller, Olivia S. Pardo, Andrew M. Davis, T. Mark Harrison, and Michael J. Pellin}} PNAS Junie 2018]</ref>

 

====Acastium====

[[Lêer:4,030,000,000 Years Acasta Gneiss.jpg|duimnael|Acasta-gneiss 4,0 Ga|links]]

Die oudste gesteentes van Acasta stam uit hierdie tydperk.

 

;Omtrent 550 miljoen jaar

[[Lêer:Lunar cataclysm.jpg|duimnael|Artistieke weergawe van die Maan tydens die bombardement en vandag]]

Oor die grens tussen die Hadeïkum en die Argeïkum bestaan geen ooreenstemming nie. Sommige wil dit veslê op die tyd dat lewe verskyn het, maar dit is moeilik om vas te stel; Goldblatt hulle wil liewer 'n later grens om die laat bombarderment geheel aan een tydperk, die Hadeïkum toe te wys, pleks van dit oor Hadeïkum en Argeïkum te verdeel. <ref name="Goldblatt" />

 

{{Verwysings}}