Idealisme: Verskil tussen weergawes

Volgens die (krities en transendentale) idealisme van [[Immanuel Kant]] word aan die verstand ([[bewussyn]]) 'n ordende en regulatiewe funksie toegeken met die verwerking van ervarings. Hy gaan uit van "dinge" wat buite ons bestaan en die sintuie kan prikkel, maar waaroor - as 'n ding - niks gesê kan word nie. (Voorbeeld: [[materie]] bestaan, maar dat dit uit [[kwark]]e en/of [[snaarteorie|stringe]] sou bestaan is iets wat bloot en alleen aan die kennis en kreatiewe aktiwiteite van ons bewussyn toegeskryf moet word). Kant verwerp dan ook met klem die ''esse est percipi'' (syn/bestaan wat waargeneem word) van [[George Berkeley]]. Kant se idealisme fokus nie op die bestaan van dinge nie, maar fokus op die (on)moontlikheid om dinge weer te gee in ons bewussyn soos hulle self is. In hierdie sin is idealisme die teenoorgestelde van die filosofiese realisme.

 

Die [[Duitse idealisme]] verwys na 'n groep [[Duitse]] filosowe wat 'n spesifieke vorm van metafisiese idealisme voorstaan, afsonderlik bekend as subjektiewe idealisme ([[Johann Gottlieb Fichte]]), objektiewe idealisme ([[Friedrich Schelling]]) en absolute idealisme ([[Georg Wilhelm Friedrich Hegel]]). Volgens Hegel se filosofie is die idealisme absoluut. Hiervolgens word bestaan verbind met die idee terwyl die ontwikkeling daarvan die verskillende waarneembare vorme van die werklikheid veroorsaak. Die "syn" is tewens 'n "nie-syn" (want dit ontwikkel die heel tyd en is voortdurend in wording) en bowendien is dit absoluut, want buite dit bestaan daar niks nie. Hegel stel dat: "Die idee in sy totaliteit is die natuur". 'n Ektreme vorm van idealisme is die solifisme, wat stel, dat die totale realiteit voortvloei uit die eie 'ek' self.

 

Die Britse idealisme verwys na 'n groep Britse filosowe wat voortbou op die Duitse idealisme. Hierdie stroming was invloedryk in [[Groot-Brittanje]] van die middel van die negentiende eeu tot die begin van die twintigste eeu. Die belangrikste verteenwoordigers van hierdie stroming was T.H. Green (1836–1882), F. H. Bradley (1846–1924) en Bernard Bosanquet (1848–1923). Ook hulle stel dat alles gelykgestel kan word met idees. Hulle stem egter nie saam met sommige van Hegel se idees nie, en is veral gekant teen sy se siening van die [[staat]] asook sy historisisme.

 

In die filosofie word ook 'n onderskeid gemaak tussen die sogenaamde objektiewe en subjektiewe idealisme. Die verskil tussen hierdie twee (sub) rigtings kan verduidelik word aan die hand van die filosofie van Berkeley. Hy meen 'n deel van die idealisme van Descartes oor en stel dit as subjektief omdat die totale werklikheid teruggebring word tot die idee dat hy (as subjek) dit vir homself kan vorm. Maar die mens is ook religieus, hy erken dus wel derglik 'n buite hom bestaande entiteit (die opperwese self). In die sin dat hierdie absolute en universele gees (wat dan nie meer van persoon tot persoon hoef te verskil nie) die idees by die individue tot stand bring, word gepraat van objektiewe idealisme. Hierdie onderskeid is nie op baie idealiste van toepassing nie (byvoorbeeld Kant, want hy erken sonder voorbehoud bestaande werklikheid buite homself) maar in die lig van die bogenoemde moet iemand soos [[Hegel]] as 'n objektiewe idealis aangedui word.

 

In teenstelling tot sowel die klassieke as die moderne westerse filosofie waar idealisme teenoorgesteld is aan realisme, stel die [[Marxisme]] dat teenoor die idealisme die [[materialisme]] geplaas sou moet word. Aan hierdie opvatting is veral vorm gegee deur [[Lenin]] in sy ''Materialisme en empiriocriticisme'' ([[1909]]), wat as sy belangrikste kenteoretiese bydrae tot die marxisme beskou word.