Maansee: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
Uitleg van bronteks
Lyn 2:
Die '''maanseë''' of '''maria''' (enkelvoud: '''mare''')<ref>''The American Heritage Science Dictionary,'' 2005</ref> is uitgestrekte, donker, [[basalt|basaltiese]] vlaktes op die [[Aarde]] se [[Maan]], gevorm deur antieke [[vulkaan|vulkaniese]] uitbarstings. Dié vlaktes is ''maria'', [[Latyn]] vir "seë", genoem deur vroeë sterrekundiges wat dit aangesien het vir werklike [[see|seë]]. Weens hul ysterryke samestelling is hierdie maanvlaktes minder weerkaatsend as die "hooglande", sodat hulle vir die blote oog betreklik donker voorkom. Die maria bedek sowat 16 persent van die maanoppervlakte, en dan merendeels aan die nabykant wat vanaf die aarde af sigbaar is. Die enkele maria aan die vêrkant is veel kleiner, waar dit hoofsaaklik tot die besonder groot kraters beperk is, waar slegs beperkte oorvloei voorgekom het. Die gebruiklike benamings van maankenmerke sluit ook een ''oceanus'' (oseaan) in, benewens kenmerke wat bekend staan as ''lacus'' (meer), ''palus'' (kuil) en ''sinus'' (baai). Die laasgenoemde drie soorte is kleiner as die maria, maar is van dieselde aard en kenmerke.
 
== Ouderdomme ==
Die ouderdomme van die mare-basalte is deur direkte [[radiometriese datering]] en die tegniek van [[kratertelling]] vasgestel. Die radiometries-bepaalde ouderdomme wissel tussen sowat 3.16 en 4.2 Ga,<ref>{{cite journal | last = James Papike, Grahm Ryder en Charles Shearer | title = Lunar Samples | journal = Reviews in Mineralogy and Geochemistry | volume = 36 | pages = 5.1–5.234 | year = 1998 }}</ref> terwyl kratertellings die jongste ouderdomme aandui as 1.2 Ga (1 Ga = 1 miljard jaar ouderdom).<ref>{{cite journal | last = H. Hiesinger, J. W. Head, U. Wolf, R. Jaumanm en G. Neukum | title = Ages and stratigraphy of mare basalts in Oceanus Procellarum, Mare Numbium, Mare Cognitum, and Mare Insularum | journal = J. Geophys. Res. | volume = 108 | page = 5065| year = 2003 | doi = 10.1029/2002JE001985 | first1 = H. }}</ref> Die meerderheid mare-basalte kan egter met uitvloeie van tussen sowat 3 en 3.5 Ga gelede vereenselwig word. Die enkele basaltiese uitbarstings van die maan se verkant is oud, terwyl die jongste vloeie, dié van die [[Oceanus Procellarum]], aan die maan se nabykant voorkom. Terwyl etlike van die basalte òf van binne, òf bo-oor impakbekkens gevloei het, word die grootste aaneenlopende vulkaniese samestelling, naamlik die Oceanus Procellarum, nie met enige bekende impakbekken vereenselwig nie.
 
== Verspreiding van mare-basalte ==
[[Lêer:Clementine albedo simp750.jpg|thumb|right|300px|’n Globale albedokaart van die maan, 'n resultaat van die [[Clementine-missie]]. Die donker streke is die maanmaria, terwyl die ligter gebiede met die hooglande ooreenstem. Die beeld is 'n [[Gelykspannige projeksie|silindriese projeksie]], met lengtegraad toenemend van links na regs, van -180° Oos tot 180° Oos, en breedtegraad afnemend van bo na onder, van 90° Noord tot 90° Suid. Die middel van die beeld stem ooreen met die gemiddelde sub-Aarde punt, 0° Noord en 0° Oos.]]
Daar bestaan etlike algemene wanpersepsies omtrent die gebiedsverspreiding van mare-basalte.
Lyn 15:
Die rede waarom die mare-basalte hoofsaaklik tot die maan se nabye halfronde beperk is, word steeds deur die wetenskaplike gemeenskap ondersoek. Data wat deur die [[Lunar Prospector]]-missie verkry is, blyk aan te dui dat 'n groot gedeelte van die maan se voorraad van hitteproduserende elemente (in die vorm van [[KREEP]]) geleë is binne die streke van [[Oceanus Procellarum]] en die [[Mare Imbrium|Imbrium-bekken]], 'n unieke geochemiese streek wat tans bekendstaan as die [[Lunêre terreine|Procellarum KREEP-terrein]].<ref>{{cite journal | last = Mark Wieczorek en 15 medeouteurs | title = The constitution and structure of the lunar interior | journal = Reviews in Mineralogy and Geochemistry | volume = 60 | pages = 221–364 | year = 2006 | doi = 10.2138/rmg.2006.60.3 | first1 = M. A. }}</ref><ref>{{cite web | url = http://www.psrd.hawaii.edu/Aug00/newMoon.html | title = A New Moon for the Twenty-First Century | publisher = Planetary Science Research Discoveries | last = G. Jeffrey Taylor | date = 31 Augustus 2000}}</ref><ref>{{cite journal | title = Major lunar crustal terranes | last = Bradley. Jolliff, Jeffrey Gillis, Larry Haskin, Randy Korotev en Mark Wieczorek | journal = J. Geophys. Res. | year = 2000 | pages = 4197–4216}}</ref> Terwyl die bevordering van hitteproduksie binne die Procellarum KREEP-terrein sekerlik verwant is aan die langlewende en intense vulkanisme aldaar, bestaan daar verskille oor die meganisme waardeur KREEP binne hierdie streek gekonsentreer sou word.<ref>{{cite journal | last = Charles Shearer en 15 medeouteurs | title = Thermal and magmatic evolution of the Moon | journal = Reviews in Mineralogy and Geochemistry | volume = 60 | pages = 365–518 | year = 2006 | doi = 10.2138/rmg.2006.60.4 | first1 = C. K. }}</ref>
 
== Samestelling ==
Mare-basalte word tipies na gelang van die chemie van hul hoofelemente geressorteer. Gevolglik word drie reekse onderskei, naamlik die ''hoë-[[Titaan (element)|Ti]]-basalte, lae-Ti-basalte'', en ''besonder lae-Ti (VLT)-basalte''. Weens die [[Apollo-program|Apollo]]-rotsspesimens is die mare-basalte eens as komende van drie kenmerkende groepe beskou, maar globale afstand-aftastingsdata van die [[Clementine-missie]] het egter getoon dat daar 'n kontinuum van [[Titaan (element)|titaan]]-konsentrasies bestaan tussen hierdie uitskieter-voorbeelde, en dat die hoë-titaan-konsentrasies die skaarste vorm is. Voorkoms van TiO<sub>2</sub> kan tot 15 wt.% wees vir mare-basalte, terwyl meeste aardbasalte oor heelwat minder as 4 wt.% beskik. Ander [[geochemie]]se onderafdelings berus op die voorkoms en konsentrasie van [[aluminium]] en [[kalium]].
 
== Kyk ook ==
* [[Lys van seë op die Maan]]
 
== Verwysings ==
{{verwysingsVerwysings}}
 
{{Normdata}}