Mane van Galilei: Verskil tussen weergawes

}}</ref>

 

 

[[Beeld:Galileo.arp.300pix.jpg|thumb|links|160px|Galileo Galilei.]]

 

’n [[Sjina|Sjinese]] sterrekundige historikus, [[Xi Zezong]], het beweer ’n "klein, rooierige ster" wat in [[362 v.C.]] deur die Sjinese sterrekundige [[Gan De]] waargeneem is, kan Ganymedes wees – dit was twee millennia voor Galileo se ontdekking.<ref>Zezong, Xi, "The Discovery of Jupiter's Satellite Made by Gan De 2000 years Before Galileo", ''Chinese Physics'' 2 (3) (1982): 664–67.</ref>

 

[[Beeld:Sidereus Nuncius Medicean Stars.jpg|thumb|160px|Die "Medici-sterre" in die ''Sidereus Nuncius'', 1610. Die mane is in veranderende posisies geteken.]]

 

Galileo het geweier om Marius se name te gebruik en het ’n numeringstelsel uitgedink wat vandag nog naas die ander name gebruik word. Die nommers loop van Jupiter af uitwaarts, dus Jupiter I, II, III en IV vir Io, Europa, Ganymedes en Callisto onderskeidelik.<ref name="marazzini"/> Dié stelsel is gebruik tot in die middel 20ste eeu, toe nog binnemane ontdek is, en daarna is Marius se name algemeen gebruik.<ref name="marazzini">{{cite journal|last=Marazzini|first= C.|date=2005|title=The names of the satellites of Jupiter: from Galileo to Simon Marius|journal=Lettere Italiana|volume=57|issue= 3|pages=391–407}}</ref>

 

Sommige modelle voorspel daar was dalk verskeie generasies Galileiaanse satelliete in Jupiter se vroeë geskiedenis. Elke generasie sou ná hul vorming nader aan Jupiter beweeg en daar vernietig gewees het weens getywisselwerkings met Jupiter se [[Protoplanetêre skyf|protosatellietskyf]]. Nuwe mane sou dan uit die oorblywende materiaal in die skyf gevorm het. Teen die tyd dat die huidige generasie satelliete gevorm het, sou die gas in die skyf so uitgedun geraak het dat dit nie meer die mane se wentelbane in ’n groot mate beïnvloed het nie.<ref name="arxiv0812"/><ref name="newsci">{{cite web|url=http://www.newscientist.com/article/mg20126984.300-cannibalistic-jupiter-ate-its-early-moons.html|title=Cannibalistic Jupiter ate its early moons|last=Chown|first=Marcus|date=7 Maart 2009|work=New Scientist|accessdate=18 Maart 2009}}</ref>

 

|}

 

Verskille in die wentelbaan van die mane dui daarop dat hul gemiddelde digtheid afneem hoe verder hulle van Jupiter af is. Callisto, die verste en mins digte maan, het ’n digtheid van tussen ys en rots. Io, die naaste en digste maan, het ’n digtheid van tussen rots en yster. Callisto het ’n ysoppervlak vol kraters en die manier waarop die maan roteer, dui daarop dat sy digtheid eweredig versprei is: dus geen rots- of metaalkern nie maar bestaande uit ’n homogene mengsel van rots en ys. Dit kon maklik die oorspronklike struktuur van al die mane gewees het. Die rotasie van die drie binneste mane dui daarteenoor ’n verskil in verspreiding van hul materiaal, met digter materiaal by die kern en ligter materiaal daarom.

 

</center>

 

{{Multibeeld

| wydte = 100

Simulasies dui daarop dat, hoewel die skyf op enige gegewe tydstip ’n relatief groot massa moes gehad het, dit net ’n klein persentasie (verskeie tiendes van ’n persent) beslaan het van die massa wat Jupiter uit die [[Sonnewelteorie|Sonnewel]] aangetrek het. Tog is ’n massa van net 2% van Jupiter se massa nodig om die bestaande satelliete te verklaar.<ref name=Canup2009/> Daar kon dus verskeie generasies satelliete van die grootte van die Galileiaanse mane gewees het in Jupiter se vroeë geskiedenis. Elke generasie het nader aan Jupiter beweeg weens die invloed van die skyf en is vernietig, met nuwe mane wat dan gevorm het uit die nuwe materiaal wat uit die Sonnewel aangetrek is.<ref name=Canup2009/> Teen die tyd dat die huidige (moontlike vyfde) generasie gevorm het, was die skyf so dun dat dit nie meer die mane se wentelbane grootliks beïnvloed het nie.<ref name="newsci"/> Die huidige mane is wel in ’n mate geraak, want Io, Europa en Ganymede het in ’n [[wentelresonansie]] gegaan en word gedeeltelik daardeur beskerm. Ganymede se groter massa beteken dit sou vinniger na binne migreer het as Europa of Io.<ref name=Canup2009/>

 

[[Beeld:Thomas Bresson - Jupiter(2) (by).jpg|thumb|180px|Deur ’n amateurteleskoop.]]

Al vier mane van Galilei is helder genoeg om van die Aarde af gesien te word – indien hulle verder van Jupiter af geleë was. (Hulle is egter selfs deur ’n swakkerige verkyker sigbaar.) Hulle het ’n [[skynbare magnitude]] van tussen 4,6 en 5,6 wanneer Jupiter regoor die Son lê,<ref name=jplfact>{{cite web|last=Yeomans|first=Donald K.|date=2006-07-13|title=Planetary Satellite Physical Parameters|publisher=JPL Solar System Dynamics|url=http://ssd.jpl.nasa.gov/?sat_phys_par|accessdate=2008-08-23}}</ref> en is andersins effens dowwer.

Die grootste probleem met die sigbaarheid van die mane is hul klein afstand van Jupiter af, want die planeet se helderheid verberg hulle. Jupiter is sowat 750 keer so helder soos Ganymede en sowat 2&nbsp;000 keer so helder soos Callisto.

 

{{Verwysings|3}}

 

*[[Jupiter se natuurlike satelliete]]

 

* [http://strangepaths.com/observation-of-jupiter-moons-march-1613/2007/04/22/en/ Animasie van Galileo se waarneming in Maart 1613]

* [http://www.skyandtelescope.com/observing/objects/javascript/3307071.html Sky & Telescope: hulp met die waarneming van die Mane van Galilei]