Moksja (begrip): Verskil tussen weergawes

In [[Indiese gelowe]] is '''moksja''' ([[Sanskrit]]: मोक्ष) of '''moekti''' ([[Sanskrit]]: मुक्ति), wat letterlik "vrystelling" beteken (beide afgelei van die woordstam ''moek'', "om los te laat, te laat gaan"), die vrystelling van ''[[samsara]]'' en die gepaardgaande [[lyding]] betrokke by die geknegdheid aan die kringloop van herhalende sterfte en [[hergeboorte]].

 

Heelwaarskynlik is die ''moksja''-konsep vir die eerste keer in Indië ontwikkel deur nie-[[Indo-Ariërs|Ariese]] mense buite die [[Kastestelsel in Indië|kastestelsel]] wie se geestesbeskouinge dan deurslaggewend op latere godsdienstige denkwyses in Indië was. [[Boeddhisme]] en [[Djainisme]] is voortsettings van hierdie tradisie, en die vroeë Oepanisjadiese beweging is daardeur beïnvloed. Hergeboorte is waarskynlik van hierdie godsdienskultuur oorgeneem deur die [[Wediese Brahmanisme|Brahmin]]-ortodoksie. Die vroegste bekende geskrifte met hierdie konsepte is deur die Brahmins opgestel in die vroeë [[Oepanisjads]].<ref>“''Dit bevestig dat die doktrine van transmigrasie nie-Aries was en deur die nie-Wediese denkstrome soos Ajiwikisme, Djainisme en Boeddhisme aanvaar is. Die Indo-Ariërs het die teorie van hergeboorte geleen na hul kontak met die inheemse inwoners van Indië. Sekerlik het Djainisme en die nie-Wediese [..] die doktrine van hergeboorte aanvaar as hoofpostulaat of geloofsartikel.''” Masih, bladsy 37.</ref><ref>Karel Werner, The Longhaired Sage, in The Yogi and the Mystic. Karel Werner, red., Curzon Press, 1989, bladsy 34. "''Rahoerkar praat van hulle as behorend tot twee onderskeie 'kulturele strominge' ... Wayman het ook getuienis vir twee bepaalde benaderings tot die geestelike dimensie in antieke Indië gevind en noem hulle die tradisies van 'waarheid en stilte.' Hy voer hulle veral terug na die ouer Oepanisjads, in vroeë Boeddhisme, en na sekere latere literatuur.''"</ref><ref>Gavin D. Flood (1996), An Introduction to Hinduism, Cambridge University - Press : UK ISBN 0521438780 - “''Die oorsprong en doktrine van Karma en Sansara is obskuur. Hierdie konsepte is sekerlik onder die sramanas gesirkuleer, en Djainisme en Boeddhisme het spesifieke en gesofistikeerde idees ontwikkel rondom die proses van transmigrasie. Dit is baie moontlik dat die karmas en reïnkarnasiebegrippe die hoofstroom Brahaminiese denke vanuit die sramana of afsweringstradisies bereik het.''” Bladsy 86.</ref><ref>Padmanabh S. Jaini 2001 “Collected Paper on Buddhist Studies” Motilal Banarsidass Uitgewers 576 bladsye ISBN 8120817761: "''Jadjnawalkja se huiwering en wyse van uitleg van die doktrine van karma in die raad van Janaka ('n huiwering afwesig by enige ander geleëntheid) is miskien verklaarbaar deur die aanname dat dit, soos die sielsverhuisingbegrip, van nie-Brahmaniniese oorsprong is. Te oordeel aan die feit dat hierdie doktrine afgedruk is op byna elke bladsy van sramana-geskrifte, is dit hoogs waarskynlik daarvan afgelei.''" Bladsy 51.</ref><ref>Govind Chandra Pande, (1994) Life and Thought of Sankaracarya, Motilal Banarsidass ISBN 8120811046: ''Vroeë Oepanisjadiese denkers soos Jadjnawalkja was vertroud met die sramaniese denkwyse en het gepoog om hierdie ideale van Karma, Samsara en Moksja in die Wediese denkwyse te inkorporeer, aanduidend van 'n afkeuring van die Wediese ritualisme en erkenning van ontvanklikheid as 'n ideaal.'' Bladsy 135.</ref><ref>A History of Yoga By Vivian Worthington 1982 Routledge ISBN 071009258X - "''Die Oepanisjads het soos 'n bries vars lug deur die neerdrukkende invloedskringe van die Wediese Brahminisme gewaai. Die Brahminse burokrasie het notisie geneem omdat die jogis nie enige onderhorigheid aan enige gevestigde geloof of gedagtelyn verskuldig was nie. Daarom dan, het die Oepanisjads tot die aandag van die Brahminse orde gekom; hulle was grootliks besig om te sê wat ewenwel aan die orde van die dag onder ander sramaniese groepe van die tyd kon wees. Dit kan beweer word dat hierdie ateïstiese doktrine ooglopend baie aanvaarbaar was vir die outeurs van Oepanisjads, wat vele van die begrippe daarvan aangewend het.''" Bladsy 27.</ref><ref>A History of Yoga By Vivian Worthington 1982 Routledge ISBN 071009258X: "''Die idee van reïnkarnasie, so sentraal tot die ouer sramaniese oortuigings is steeds nuut vir vele mense regdeur die wêreld. By die Ariërs van die Wediese era was dit onbekend. Toe die Brahmins dit begin aanvaar, het hulle dit as 'n geheime doktrine verklaar. […] Dit sal uit hierdie kort verslag van Jains blyk, dat hulle die konsepte van karma en reïnkarnasie baie vroeg in hul geskiedenis ten volle ontwikkel het. Die vroegste Oepanisjads is waarskynlik sterk deur hul lering beïnvloed. Djainisme die geloof, Samkhja die filosofie en joga die weg tot selfdissipline en verligting het die geesteslewe van Drawidiese Indië oorheers. Hulle sou vir oor 'n duisend jaar oorskadu word deur die laer geloofsvorm wat by die plaaslike inwoners deur die invallende Ariërs opgedwing is, maar einde laaste was dit die Sramaniese dissiplines wat seëvierend was. Dit het hulle geluk deur in hul eie reg te oorleef en deardat hul idees ten volle aanvaar is deur die Brahmins wat mettertyd hul eie Wediese geloofsiening aangepas het.''" Bladsy 35.</ref><ref>"''Die skielike verskyning van hierdie teorie [van karma] in 'n ten volle ontwikkelde vorm is waarskynlik weens, soos reeds uitgewys, 'n impak van die swerwende [[Jain monastisisme|moeni]]-en-[[sjramana]]-kultus, wat uit die voor-Wediese nie-Ariese era afkomstig is.''" Kasji Nath Oepadhjaja, ''Early Buddhism and the Bhagavadgita''. Motilal Banarsidass Uitgewers, 1998, bladsy 76.</ref>

 

Daar is drie hoofsieninge rakende moksja in [[Wedanta]]-filosofie.

 

Volgens [[Advaita Wedanta]], gaan verkryging van die bevryding gepaard met die besef dat die [[Atman (Hindoeïsme)|Atman]] (persoonlike siel van 'n persoon) identies is aan die ''[[Brahman]]'', die oorsprong van alle geestelike en ervaringsbestaan. Die onderskeid tussen die "self" en die "eie liggaam" word beklemtoon; die ''[[Neti neti]]'' ("nie dit, nie dat") leermetodiek word aanvaar. Moksja word gesien as die finale bevryding van 'n persoon se wêreldse selfbeskouing en 'n losmaking van die boeiende ervaringsdualiteit, asook die besef van die onderliggende eienatuur: ''[[Sat_(Sanskrit)|sat]]'' (die ware wese), ''[[Cit_(bewussyn)|cit]]'' (die suiwer [[bewussyn]]) en ''[[ananda]]'', die oorstelpende belewenis, verhewe bo sintuiglike ervaring (sien ''[[satcitananda]]'').<ref>{{cite book | last = Brodd | first = Jefferey | authorlink = | coauthors = | title = ''World Religions'' | publisher = Saint Mary's Press | date = 2003 | location = Winona, MN | pages = | url = | doi = | id = | isbn = 978-0-88489-725-5 }}</ref> Adwaita voer aan dat die ''Atman'', ''[[Brahman]]'' en ''[[Paramatman]]'' almal een en dieselde is – naamlik die vormlose ''[[Nirgoena Brahman]]'', 'n konsep gunter die tasbare, begrypbare of die onderskeid tussen die eksistente en nie-eksistente.

 

In die [[Dvaita]] (dualisme) en [[Wisjista-dvaita]] (gekwalifiseerde [[monisme]]) skole van die [[Waisjnawisme|Waisjnawa]]-tradisies, word moksja gedefinieer as die minsame, ewige unie met god ([[Isjwara]]) wat as die mees volmaakte bestaan geag word. Die ''bhakta'' (toegewyde) behaal die verblyfplek van die opperheer in 'n vervolmaakte toestand, maar behou sy of haar indiwiduele identiteit, met 'n vergeestelike vorm, persoonlikheid, smake, tydverdrywe, ensomeer.

 

In Hindoeïsme, is ''[[Djnana|atma-djnana]]'' (selfbesef) die sleutel tot die verkryging van moksja. Die Hindoe is iemand wat een of meer vorme van Joga beoefen - [[Bhakti Joga|Bhakti]], [[Karma Joga|Karma]], [[Djnana Joga|Djnana]], [[Radja Joga|Radja]] – wetend dat god onbeperk is en in vele verskillende vorme bestaan, beide persoonlik en onpersoonlik.

 

'n Persoon moet moksja op sy of haar eie verkry, met die leiding van 'n goeroe. 'n [[Goeroe]] of 'n ''[[siddha]]'' inspireer maar tree nie tussenbeide nie.

 

In die toestand van moksja of moekti, is volslae vrede (''[[sjanti]]'') geleë, asook volslae kennis (''[[wiweka]]''), en volslae verligting (''[[kaiwalja]]''). [[Paradys]] (''[[svarga]]'') word gesien as 'n plek van tydgebonde attraksies wat deur die soeker vermy moet word ter wille van die navolging van die deurslaggewende doelwit van unie / samespanning met die opperwese deur Joga. In werklikheid, sou selfs die verkryging van tussentydse spirituele kragte (''[[siddhis]]'') vermy moet word, aangesien dit as struikelblokke kan meewerk in aanloop tot uiteindelike bevryding, ''moekti''.

 

 

{{Normdata}}