Iran: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
Jcwf (besprekings | bydraes)
No edit summary
k Persiërs → Perse
Lyn 99:
Die huidige Persiese landsnaam ''Iran'' (ایران) is afgelei van die Proto-Iranse term ''Aryānā'' en die Oud-Iranse ''Aryānām Xšaθra'' wat albei "Land van die Ariërs" beteken. Die term ''Ērān'' kom in 'n 3de eeuse inskripsie uit die Sassaniede-ryk voor, terwyl die Parthiese teksgedeelte in hierdie inskripsie die Parthiese term ''aryān'' gebruik om na Iraniërs te verwys.
 
Daarenteen is in die westerse wêreld van oudsher tot in die 20ste eeu na Iran as ''Persië'' verwys, hoofsaaklik weens die invloed van [[Grieke|Griekse]] skrywers wat die land ''Persis'' (Περσίς) of "Land van die [[PersiërsPerse]]" genoem het.<ref>Mahmoud Rashad: ''Iran: Geschichte, Kultur und lebendige Traditionen – antike Stätten und islamische Kunst in Persien.'' Keulen: DuMont 2006, bl. 9</ref> Persis (Pars) was die kernland van die Achemeniede wat in die 6de eeu v.C. die eerste groot [[Persiese Ryk]] gestig het. Met ''Pars'' of ''Persis'' is hier veral na die huidige provinsie Fars rondom die stad Sjiraz verwys waarvan ook die naam فارسی (''Farsi'') vir die Persiese taal afgelei is.
 
In 1935 het Rezā Shāh die wêreldgemeenskap gevra om na die land liewer as ''Iran'' te verwys. Sedert die Iranse Rewolusie van 1979 is die amptelike naam van die land "Islamitiese Republiek van Iran".
Lyn 251:
=== Etniese minderhede ===
[[Lêer:Ethnics and Religious of Iran.png|duimnael|Etniese en godsdienstige minderhede in Iran]]
Iran is 'n veelvolkestaat met 'n groot verskeidenheid etniese en godsdienstige minderhede wat die sentrale geografiese ligging van die land deur sy hele geskiedenis weerspieël – so word na Iran dikwels verwys as die kruispad van Eurasië.<ref>Peoples of Iran. A General Survey. ''Encyclopædia Iranica'', XIII/3, bl. 321–326; aanlyn beskikbaar: http://www.iranicaonline.org/articles/iran-v1-peoples-survey (webtuiste besoek op 8 Mei 2017)</ref> Naas PersiërsPerse, die meerderheidsbevolking in Iran, maak ook Azeri's, Koerde, Arabiere, [[Beloetsje]], Toerkmene, Afro-Iraniërs en Lore deel uit van die Iranse samelewing. Hulle praat hul eie tale, is aanhangers van verskillende gelowe (waaronder Sjiïete, Soenniete, Christene, Jode, [[Zoroastrisme|Zoroastriërs]] en ateïste), en het hul eie sedes en gebruike.
 
Nogtans identifiseer mense uit alle bevolkingsgroepe hulself meestal met Iran en aanvaar die oorheersende invloed van Persiese taal en kultuur en is bereid om in te skakel in die kulturele lewe. Etniese minderhede het in die 20ste eeu verskeie kere hul lojaliteit teenoor die Iranse staat bewys. So het Azeri's in die noordweste onsydig gebly toe Azerbaijan ná die Tweede Wêreldoorlog deur Sowjetmagte beset is. Arabiere in Khuzestan het tydens die Irans-Irakkese Oorlog nie by die invallers aangesluit nie. Ook ander etniese minderhede, wie se taalgebied oorkant die Iranse grens strek (soos Armeniërs, Beloetsje, Toerkmene en Koerde), beskou hulself as deel van die Iranse samelewing.
Lyn 512:
==== Historiese ontwikkeling ====
[[Lêer:Khoresht-e fesenjan.jpg|duimnael|''[[Fesenjan]]'', 'n tradisionele Persiese bredie wat van hoendervleis, granaatappelstroop en gemale okkerneute berei word]]
Reeds in die vroeë geskiedenis van die land is Persië met voortreflike kookkuns verbind. Een van die vroegste skrywers, wat aandag aan Persiese kulinêre kunse geskenk het, was die Griekse huursoldaat Xenophon wat omstreeks 400 v.C. by die Persiese leër aangesluit en hom later as geskiedskrywer bekwaam het. Alhoewel hy min bewondering vir PersiërsPerse en hul kultuur in die algemeen getoon het, het hy die uitstekende kookkuns van Persië uitvoerig beskryf. Veral die koninklike hofhouding het sy aandag getrek waar 'n hele leër van kokke moeite gedoen het om steeds weer nuwe kulinêre spesialiteite en dranke uit alle lande vir die koninklike tafel op te spoor.
 
Toe [[Alexander die Grote]] die Persiese Ryk sewentig jaar later verower het, het hy die buitengewone eetgewoontes van PersiërsPerse as die rede vir hul verswakking en uiteindelike nederlaag beskou. Maar desondanks het hy ná sy beslissende veldslag maande lank in die seremoniële koninklike hoofstad Persepolis gebly waar hy die Persiese Nuwejaarfees gevier, tradisionele Persiese kleredrag oorgeneem en heel waarskynlik ook groot hoeveelhede inheemse kos geniet het.
 
In die 1930's het argeoloë in Persepolis meer as dertigduisend steentablette opgegrawe wat 'n indruk van antieke PersiërsPerse se stapelkosse gee. Hul tipiese dieet het okkerneute, gevleuel en granaatappelstroop ingesluit – die hoofbestanddele van 'n Persiese granaatappelbredie wat ook vandag by die hoofdisse van Persiese kokkuns gereken word, ''[[fesenjan]]''. Ook ander bestanddele van moderne Persiese geregte soos [[Skaapvleis|lamvleis]], [[pietersielie]], [[amandel]]s, pistachio-neute, [[asyn]], [[heuning]], [[ui]]e en [[knoffel]] is al in antieke tye wyd gebruik. Interessant genoeg het die gunstelinggeregte van PersiërsPerse in die afgelope 2&nbsp;500 jaar nouliks verander.
 
En alhoewel Persië in die volgende eeue deur 'n lang lys van veroweraars ingeneem is, waaronder [[Arabiere]], [[Turke]], [[Mongole]] en [[Oesbeke]], het die Persiese kultuur en kookkuns onveranderd voortbestaan. Veroweraars het hul bewondering daarvoor getoon deur dit gaandeweg self oor te neem, terwyl hulle Persiese kookkuns met nuwe, vreemde invloede verryk het.
 
Toe die Persiese Ryk sy grense steeds verder verskuif het en tydelik vanaf Egipte tot Indië en vanaf Griekeland tot Rusland gestrek het, het PersiërsPerse hul kookkuns met die beste tradisies van verowerde lande vervolmaak en dit tot een van die mees gesofistikeerdes ter wêreld ontwikkel.
 
==== Dranke ====