Duitse Demokratiese Republiek: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
image from western Germany removed, misleading |
Alias (besprekings | bydraes) redigering |
||
Lyn 85:
Die voormalige staatsgebied van die DDR het die huidige Duitse deelstate Mecklenburg-Voorpommere, Brandenburg, Sakse, Sakse-Anhalt en Thuringen asook die munisipaliteit Neuhaus in [[Nedersakse]] behels. Die Grondwet van die DDR het Berlyn (feitlik net Oos-Berlyn) as hoofstad van die land bepaal – 'n skending van die Geallieerde ooreenkoms tydens die Jalta-konferensie waarvolgens Berlyn in vier sektore verdeel was wat nie deel uitgemaak het van enige besettingsone nie, ook nie gedeeltelik nie. Die westelike Geallieerdes het hierdie oortreding [[de facto]] geduld. Die problematiek in verband met die status van Berlyn staan ook as Berlyn-kwessie bekend.
Die DDR is in die noorde deur die [[Oossee]] begrens (insluitende 'n seegrens met [[Denemarke]]), in die ooste deur [[Pole]] met die Oder-Neißeriviere-grenslyn en in die suide deur
Die noorde en hartland van die DDR het deel uitgemaak van die Noord-Duitse Laagvlakte. Kenmerkende landskapsvorme van die gebied is morenelandskappe, wat tydens die koue periodes van die [[Ystydperk]] gevorm is, en 'n groot aantal mere op die Mecklenburgse Mereplato. Suid daarvan het heuwellandskappe tot in die groot bekkens van Leipzig en Thuringen gestrek.
Lyn 114:
By die verkiesings van die 3de Volkskongres in Mei 1949 het kandidate op gemeenskaplike lyste verskyn wat deur die SED oorheers is. Die afgevaardigdes het die Volksraad se ontwerp vir 'n nuwe grondwet goedgekeur.
In Mei 1949 het die Volksraad – in reaksie op die stigting van die Bondsrepubliek Duitsland (BRD) in die drie geallieerde besettingsones van Wes-Duitsland in dieselfde maand – die Duitse Demokratiese Republiek met [[Wilhelm Pieck]] (1876–1960) as staatspresident en [[Otto Grotewohl]] (1894–1964) as eerste minister geproklameer. Die
Die nuwe grondwet het voorsiening vir die beskerming van mense- en grondregte gemaak, wat ook die reg op arbeid, ontspanning en welsyn ingesluit het, maar burgers tegelykertyd ook verplig tot dienslewering aan nuwe Sosialistiese verworwenhede soos volksbesit en die
In 1960 is ook die funksies van die staatspresident deur die Staatsraad (Duits: ''Staatsrat'') oorgeneem wat gemagtig was om wette sonder goedkeuring van die nasionale parlement ("Volkskammer") af te kondig. Die organe van die SED (Sentraalkomitee, Politburo en Sekretariaat) het oor absolute gesag beskik en alle politieke prosesse oorheers. [[Walter Ulbricht]] (1893–1973), een van die stigters van die Kommunistiese Party van Duitsland (KPD) en 'n voorstander van 'n beleid wat nou aan die Sowjet-partylyn georiënteer was, het 'n groot magskonsentrasie in sy hande bewerkstellig. Die sogenaamde ''Gruppe Ulbricht'', 'n groep van Kommunistiese funksionarisse onder leiding van Ulbricht, het 'n beslissende invloed op die politieke en maatskaplike ontwikkeling van die DDR uitgeoefen.
Lyn 150:
=== Afgrensing teen Wes-Duitsland ===
[[Lêer:Stamps of Germany (DDR) 1972, MiNr 1760.jpg|duimnael|regs|250px|Die Sowjet- en DDR-leiers Leonid Bresjnev (links) en Erich Honecker (regs) is ter geleentheid van die viering van die vriendskapsbande tussen dié twee lande op 'n DDR-posseël uitgebeeld]]
Die afgrensing teen Wes-Duitsland en pogings om internasionale erkenning te kry was in die 1960's en 1970's bo-aan die DDR-regering se agendalys. Op 20 Februarie 1967 is die wet oor DDR-burgerskap aangeneem en ooreenkomste met Pole (13 Maart) en die
In 1968 is 'n nuwe grondwet deur middel van 'n volkstemming bevestig, en in dieselfde jaar het DDR-troepe aan die Warskouverdrag-lidlande se militêre intervensie teen die hervorminggesinde
Toe Walter Ulbricht op 3 Mei 1971 as staats- en partyleier deur Willi Stoph (Voorsitter van die Staatsraad) en [[Erich Honecker]] (Eerste Sekretaris van die SED se Sentrale Komite, vanaf 1973 as opvolger van Stoph ook Voorsitter van die Staatsraad) vervang is, het baie mense op 'n liberalisering van die binnelandse beleid gehoop. Nogtans het Honecker met die nasionalisering van die meeste oorblywende ondernemings in privaatbesit voortgegaan.
Die meeste veranderinge het op die terrein van buitelandse betrekkinge plaasgevind. Op 1 Januarie 1972 is die grense met Pole en
=== Stabilisering ===
Lyn 172:
=== Die ekonomiese krisis van die 1980's ===
Vanweë die hoë koste, wat aan die [[wapenwedloop]] teen die Verenigde State verbonde was, het die Sowjetunie vanaf 1981 toenemend ekonomiese moeilikhede in die gesig gestaar. Die land was onder meer genoodsaak om die prys vir sy ru-olie te verhoog en tegelykertyd sy uitvoere na die DDR van 19 tot 17 miljoen ton jaarliks te verminder.<ref>Schröder, Klaus: ''Der SED-Staat. Geschichte und Strukturen der DDR''. München: Bayrische Landeszentrale für politische Bildungsarbeit 1999</ref> Die DDR het sy vernaamste bron van buitelandse valuta skielik kwytgeraak. In 1982 was die land vir die eerste keer nie meer in staat om sy lenings te delg en die rente daarop te betaal nie, terwyl dit ook by westerse lande nie meer oor genoegsame kredietwaardigheid beskik het nie.
Ná onderhandelinge met die Wes-Duitse regering – waarin die eerste minister van die deelstaat Beiere, Franz Josef Strauß, 'n belangrike rol gespeel het – het die Bondsrepubliek Duitsland vir twee nuwe lenings ter waarde van twee miljard Deutsche Mark gewaarborg. In ruil hiervoor het die DDR outomatiese wapens langs die grens met Wes-Duitsland verwyder en minder strenge toegangsvereistes vir Wes-Duitse besoekers afgekondig.
Lyn 194:
=== Politieke omwenteling ===
[[Lêer:Bundesarchiv Bild 183-1989-1104-437, Berlin, Demonstration am 4. November.jpg|duimnael|regs|250px|Massabetoging op die Oos-Berlynse Alexanderplein, 4 November 1989]]
Sedert 4 September 1989 het daar in Leipzig elke Maandag massabetogings plaasgevind, en ook die feesvierings ter geleentheid van die veertigste verjaardag van die Duitse Demokratiese Republiek op 7 Oktober is in die hele land deur protesaksies oorskadu. Op 9 Oktober het 70 000 mense aan die betoging in Leipzig deelgeneem en vir die eerste keer die leuse ''Wir sind das Volk'' ("Ons is die volk") gebruik.
Op 18 Oktober 1989 het Erich Honecker as staats- en partyleier bedank en is deur Erich Krenz opgevolg. Die grootste massabetoging ooit in die geskiedenis van die land met een miljoen deelnemers, wat op 4 November 1989 op die Berlynse Alexanderplein plaasgevind het, is deur die DDR-televisie uitgesaai. Die opposisie het in die herfs van 1989 'n aantal bewegings en partye gestig, waarvan die ''Neue Forum'' die belangrikste was, en die leidende rol van die SED bevraagteken. Hulle het demokratiese hervormings en vrye verkiesings geëis.
Lyn 213:
[[Lêer:Punk Kid Photographed by the Stasi.jpg|duimnael|In sommige opsigte was die Oos-Duitse samelewing meer behoudend as dié van Wes-Duitsland. Alternatiewe leefstyle en modes soos Britse punk het ook in die DDR posgevat, maar is deur die owerhede met argwaan bejeën. Dié punkseun is deur die geheime veiligheidsdiens Stasi as gevaarlik genoeg geag om in hegtenis en afgeneem te word. Stasi-museum, Berlyn]]
Ná die einde van die [[Tweede Wêreldoorlog]] het die bevolking van die Sowjet-besettingsone nog naastenby 19 miljoen beloop. Hierdie getal het in die volgende dekades voortdurend afgeneem tot 16,4 miljoen in 1989. Dié merkwaardige negatiewe bevolkingsgroei het van die DDR 'n uitsondering onder nywerheidslande gemaak.<ref>[http://www.bpb.de/geschichte/deutsche-einheit/lange-wege-der-deutschen-einheit/47253/zug-nach-westen ''www.bpb.de: Zug nach Westen – anhaltende Abwanfderung. Besoek op 1 Desember 2015'']</ref> Die hoofredes vir hierdie ontwikkeling was
# Die emigrasie van talle bewoners na die weste, veral die Bondsrepubliek Duitsland, tot in die jaar 1961, toe die Berlynse Muur opgerig is,
# Met die invoering van mondelinge voorbehoedmiddels en die wettiging van aborsies het die geboortesyfers net soos in ander ontwikkelde lande duidelik afgeneem, en danksy gesinsbeplanning het die meeste egpare slegs een tot twee kinders gehad.
Lyn 249:
In die 1950's en vroeë 1960's was daar veral in Wes-Duitsland vrese dat die deling van Duitsland ook tot die ontwikkeling van twee onafhanklike tale sou kon lei. Hierdie taalkundige kwessie is egter meestal vanuit 'n Westers-ideologiese standpunt bekyk en was gewoonlik oordrewe: 98 persent van die woordeskat in Wes- en Oos-Duitsland was identies, die res het die uiteenlopende politieke en maatskaplike ontwikkeling in die twee Duitse state weerspieël – in die weste is 'n relatief groot aantal uitdrukkings uit Engels oorgeneem, terwyl in die DDR 'n beperkte aantal Russiese leenwoorde ingeburger is, waarvan die meeste as geleerde terme uit Latyn en Grieks ontleen is, soos byvoorbeeld ''Traktorist'' (trekkerbestuurder), ''Kombinat'' ('n groep van staatsbeheerde ondernemings waarin navorsing, ontwikkeling, vervaardiging en bemarking van 'n spesifieke nywerheidsektor in 'n gesamentlike maatskappy verenig was) en ''Diversant'' (onlusstoker).<ref>Werner König (red.): ''dtv-Atlas zur deutschen Sprache''. München: Deutscher Taschenbuch Verlag 1979, bl. 123</ref>
Nog belangriker was [[neologisme]]s wat volgens die Sowjet-voorbeeld gevorm is, soos ''Abenduniversität'' ('n universiteit met na-uurse onderwys), ''Personenkult'' (oordrewe verering van politieke leiersfigure) en ''Selbststudium'' (selfstudie), en terme wat in ooreenstemming
Tot by die politieke omwenteling in 1989/1990 het skole in die DDR [[Russies]] as eerste (en verpligte) vreemde taal en [[Engels (taal)|Engels]], die tweede vreemde taal, as keusevak aangebied. Alternatiewe tale, wat fakultatief geleer kon word, het [[Frans]] en – in enkele gevalle – ook [[Spaans]] ingesluit. Die laasgenoemde vak het die klemtoon op die kultuur van [[Kuba]] gelê. Vier skole het daarnaas [[Tsjeggies]] as taalvak aangebied, terwyl [[Latyn]] ná die 1960's net in enkele sogenaamde ''Erweiterte Oberschulen (EOS)'' – hoërskole wat leerlinge vir 'n tersiêre opleiding voorberei het – deur jaarliks sowat 2 000 skoliere gekies is. Naas Oud-Grieks het enkele skole ook bykomende taalvakke aangebied. Kennis van 'n tweede vreemde taal was 'n toelatingsvereiste vir universiteitstudie.
Lyn 263:
Die grondwet van die DDR het geloofsvryheid as beginsel erken, en aan hierdie reg is formeel ook gevolg gegee. Nogtans het die owerhede steeds seker gemaak dat die invloed van kerkgemeenskappe veral op jongmense beperk gebly het. Die staat het veral in die 1950's 'n duidelik anti-kerklike beleid gevolg waarvolgens die sogenaamde Jong Gemeentes (''Junge Gemeinden'') in 1953 selfs as kriminele verenigings beskou is. Lede van kerke is dikwels benadeel en nie tot universiteite of loopbane in die staatsdiens toegelaat nie.
As gevolg van hierdie beleid het die aantal religieus gebonde inwoners skerp gedaal. Die kerke het desondanks steeds 'n maatskaplike faktor gebly wat 'n belangrike rol by die vredesbeweging en in 1989/1990 ook by die vreedsame politieke omwenteling gespeel het. Selfs ongebonde mense het dikwels in kerke vergader om politieke byeenkomste by te woon.
== Politiek ==
Lyn 294:
[[Lêer:Fenster im Staatsrat.jpg|duimnael|regs|250px|Venster in die gebou van die ''Staatsrat'' (Staatsraad)]]
Ongeag die kommunistiese ideaal was die Duitse Demokratiese Republiek ook volgens die amptelike definisie geen "klaslose samelewing" nie. Die DDR-staatsvolk het uit twee klasse, arbeiders en boere, asook diegene "lae van die samelewing
Die ekwivalent van die Kommunistiese Party in die Duitse Demokratiese Republiek was die Sosialistiese Eenheidsparty van Duitsland (Duits: ''Sozialistische Einheitspartei Deutschlands'', SED), wat in [[1946]] in die Sowjetse besettingsone deur die samesmelting van die Kommunistiese Party van Duitsland (KPD) en die Sosiaal-Demokratiese Party van Duitsland (SPD) gevorm is. Dit was die oorheersende party in die DDR se Nasionale Front (''Nationale Front''), 'n verbond van politieke partye en massa-organisasies. Met die Duitse hereniging het die SED sy naam verander na Party van die Demokratiese Sosialisme (''Partei des Demokratischen Sozialismus'', PDS).
Lyn 300:
Die ander DDR-partye – waaronder die Christen-Demokratiese Unie van Duitsland (CDU), die Liberaal-Demokratiese Party van Duitsland (LDPD), die Nasionaal-Demokratiese Party van Duitsland (NDPD) en die Duitse Boereparty – het as blokpartye bestaan wat geen politieke selfstandigheid opgeëis het nie en bereid was om ten nouste met die SED en massa-organisasies saam te werk. Hul politieke rol in die Oos-Duitse samelewing was veral daarop gemik om die steun en samewerking van burgers, wat vanweë hulle sosiale herkoms of beroep nie by die rewolusionêre klas gereken kon word nie, by die opbou en ontwikkeling van 'n "sosialistiese staat van arbeiders en boere" in te win. Vir elke blokparty is duidelik gedefinieerde teikengroepe geïdentifiseer. Die blokpartye was volgens 'n vasgestelde kwota in die DDR-parlement, die ''Volkskammer'', verteenwoordig. Lede van blokpartye het poste in regeringsorgane soos die Staats- en Ministerrrad beklee.
Die groot rol
Die FDJ, die FDGB en die Vrouebond was naas die politieke partye in die parlement van die DDR, die ''Volkskammer'', verteenwordig.
Lyn 312:
# ''Nationaldemokratische Partei Deutschlands'' (Nasionaal-Demokratiese Party van Duitsland, NPD), wat na die Duitse hereniging met die ''Freie Demokratische Partei'' van die Bondsrepubliek Duitsland saamgesmelt het.
Die NF se bestuursorgane – die Nasionale Raad, die Sekretariaat en die Voorsittersraad – is deur die SED en sy poltieke agenda oorheers. Alle poste in die NF was ereampte. In die laaste jare van die DDR het die ledetal 405 000 beloop, waarvan 132 000 partyloses was.
== Onderwys ==
Lyn 325:
Die staat het 'n monopolie op die onderwys gehad en die hele onderwysstelsel op 'n eenvormige manier georganiseer. Die kurrikulums is net soos alle ideologiese aspekte deur die Departement van Volksonderwys (''Ministerium für Volksbildung'') vasgelê en deur die SED gekontrolleer. Tussen 1963 en 1989 het [[Margot Honecker]] as minister vir volksonderwys gefungeer. Die sowat 185 000 onderwysers was verplig om jongmense tot klasbewuste sosialiste op te voed wat lojaal teenoor die staatsgesag was.
Die enigste skool
== Ekonomie ==
Lyn 343:
Die beheer oor boerderye het in 1945 sentraal in die beleid van die Sowjetunie se Militêre Administrasie in Duitsland gestaan, siende dat die voorsiening van voedsel een van die belangrikste take was. Nog voor die einde van die oorlog het Duitse kommuniste in ballingskap begin om die herstrukturering van die Duitse landbousektor volgens die Sowjet-voorbeeld te beplan sodat daar reeds in Mei en Junie 1945 eerste maatreëls in verband met grondhervorming ingestel is. Die konserwatiewe plattelandse bevolking was egter meestal gekant teen die onteiening van grootgrondbesitters omdat daar min sosiale geskille tussen hulle en kleinboere was. Die kommunistiese maghebbers het welvarende grondbesitters nogtans as "reaksionêr" en "vyandelik gesind teenoor die nuwe bedeling" beskou.
Die Oos-Duitse grondhervorming was uiteindelik 'n suiwer politieke besluit wat in 'n formele wet verskans is. Dié wet is aanvanklik op 7 112 groot boerderye met meer as 100 hektaar grond en 4 278 plase met minder as 100 hektaar toegepas en het geen voorsiening vir
Gedurende die VIIde Partyvergadering van die SED in 1967 en die 10de Boerekongres in 1968 het die SED vir 'n oorgang tot industriële produksiemetodes in die landbou gepleit om konsentrasie en spesialisering te bevorder. Vanaf die vroeë 1970's het landboukundige produksie-koöperasies (''Landwirtschaftliche Produktionsgenossenschaften'', kort ''LPG's'') as groot boerderye van industriële omvang ontstaan, waarby die landbougrond per boerdery tot tussen 100 en 200 hektaar gegroei het. As gevolg van die beleid van spesialisering is sogenaamde "agrochemiese brigades" in die lewe geroep wat sentrale take soos bemesting en plantbeskerming behartig het. Hierdie take is uit die landboukundige produksie-koöperasies uitgeplaas en aan sogenaamde Agrochemiese Sentrums (''Agrochemische Zentren, ACZ'') oorgedra. Ook smidswinkels en ander tegniese instellings is in sogenaamde ''Kreisbetriebe für Landtechnik (KfL)'', hoogs gespesialiseerde werkswinkels, saamgevat.
Lyn 350:
=== Vervoer ===
Ná die Tweede Wêreldoorlog het die DDR met Oos-Berlyn die beduidendste knooppunt van die voor-oorlogse Duitse vervoerstelsel oorgeërf. Naas die groot skade, wat deur Geallieerde bomaanvalle en ander oorlogsgebeure berokken is, het die vervoerstelsel hoofsaaklik uit verbindings in wes-oostelike rigting bestaan, terwyl die besluit om nie verkeerspaaie en spoorlyne in Wes-Berlyn te gebruik ook sekere aanpassings soos die bou van nuwe paaie en spoorlyne rondom die ou Duitse hoofstad noodsaaklik gemaak het. Om [[Hamburg]] in Wes-Duitsland as uitvoerhawe te vervang is 'n nuwe diepseehawe in Rostock gebou. Alhoewel dit nie deur middel van waterweë met die nywerheidsentra in die suide verbind was nie, is spoorlyne en
=== Natuurlike hulpbronne ===
| |||