Io (maan): Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
k skakels & taalsorg
Lyn 40:
}}
 
'''Io''' ([[Grieks]]: ''Ἰώ''; ook '''Jupiter I''') is die derde grootste [[Natuurlike satelliet|maan]] van die [[planeet]] [[Jupiter (planeet)|Jupiter]] ná [[Callisto (maan)|Callisto]], en ook die vierde grootste maan in die [[sonnestelsel]] na Callisto. Io is bekend vir sy uitersteuiters aktiewe vulkanisme en die groot voorkoms van [[swawel]] (beidealbei is die grootste in die sonnestelsel), wat die maan se ongewone kleur veroorsaak. Die vier Galileiaanse[[Mane manevan Galilei]] is met 'n [[teleskoop]] sigbaar. In vergelyking met die ander Galileiaanse mane het Io 'n baie ligte oppervlak met 'n [[albedo]] van 0,61, wat beteken, dat 61% van die ontvange sonlig weerspieëlwat dié maan bereik, absorbeer word.
[[Lêer:Galilean moon Laplace resonance animation.gif|thumb|left|200px|Die orbitale resonansies van Ganymedes, Europa en Io.]]
 
[[Lêer:Galilean moon Laplace resonance animation.gif|thumbduimnael|leftlinks|200px|Die orbitale resonansies van Ganymedes, Europa en Io.]]
'''Io''' ([[Grieks]]: ''Ἰώ''; ook '''Jupiter I''') is die derde grootste [[Natuurlike satelliet|maan]] van die [[planeet]] [[Jupiter (planeet)|Jupiter]] ná [[Callisto (maan)|Callisto]], en ook die vierde grootste maan in die [[sonnestelsel]] ná Callisto. Io is bekend vir sy uiterste vulkanisme en die groot voorkoms van [[swawel]] (beide is die grootste in die sonnestelsel), wat die maan se ongewone kleur veroorsaak. Die vier Galileiaanse mane is met 'n [[teleskoop]] sigbaar. In vergelyking met die ander Galileiaanse mane het Io 'n baie ligte oppervlak met 'n [[albedo]] van 0,61, wat beteken, dat 61% van die ontvange sonlig weerspieël word.
[[Galileo Galilei]] het die maan se bestaan op [[7 Januarie]] [[1610]] geregistreer, saam met die drie ander Galileiaanse mane [[Callisto (maan)|Callisto]], [[Europa (maan)|Europa]] en [[Ganymedes (maan)|Ganymedes]]. Die maan is vernoemgenoem ná [[Io (mitologie)|Io]], eneen van [[Hera]] se priesteres, 'n [[nimf]], 'n dogter van die riviergod [[Inachos]] en 'n geliefde van [[Zeus]] in die [[Griekse mitologie]].
 
[[Galileo Galilei]] het die maan se bestaan op [[7 Januarie]] [[1610]] geregistreer, saam met die drie ander Galileiaanse mane [[Callisto (maan)|Callisto]], [[Europa (maan)|Europa]] en [[Ganymedes (maan)|Ganymedes]]. Die maan is vernoem ná [[Io (mitologie)|Io]], en van [[Hera]] se priesteres, 'n [[nimf]], 'n dogter van die riviergod [[Inachos]] en 'n geliefde van [[Zeus]] in die [[Griekse mitologie]].
== Vulkanisme ==
Die maan besit baie vulkanisme met meer as 400 aktiewe vulkane en dit is dié vulkanisme wat die hoogste temperatuur van die [[sonnestelsel]] besit. Io bestaan hoofsaaklik uit silikaatklippe[[silikaat]]klippe wat 'n kern van gesmelte [[yster]] orof [[ystersulfied]] omring. Die ekstreme vulkaniese aktiwiteit is die gevolg van die enorme getykragte wat Jupiter op die maan uitoefen en wat tot wrywing en daardeur verhitting in die inwendige dele van die maan lei. Verskeie vulkane op Io lewer groot pluime van [[swawel]] en [[swaweldioksied]] wat tot 500&nbsp;km hoogte kan reik. Die temperatuur van die vulkane kan hoër as 1500 &nbsp;K wees. Die [[lawa]] is ook baie warm en bestaan dalk uit ultramafiese silikate. Op aardedie [[Aarde]] het in die [[Hadeïkum]] en die [[Argeïkum]]] vergelykbare omstandigede geheers en dit het tot die vorming van [[komatiïet]] gelei. Vandag is die Aarde se mantel daarvoor 200&nbsp;<sup>o</sup>°C te ver afgekoel. Op Io bestaan lawamere soos by Pele en 'n lawasee van 20&nbsp;000&nbsp;km<sup>2</sup>² wat Loki Patera genoem word. Die litosfeer is meer as 30&nbsp;km dik en daar is geen plaattektoniek. Io se vulkanisme kan dus vergelyk word met vulkanisme wat in die middel van die plate op aardedie Aarde plaasvind.<ref>Large Igneous Provinces {{Outeur|Richard E. Ernst}} Cambridge University Press, 2014, ISBN 0-521-87177-8, ISBN 978-0-521-87177-8</ref>
 
== Verwysings ==
{{Verwysings|2}}
 
== Eksterne skakels ==
{{CommonsKategorie-inlyn|Io}}
 
{{Jupiter}}
 
{{Normdata}}