John F. Kennedy: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
kNo edit summary |
Inligting bygewerk |
||
Lyn 16:
}}
'''John Fitzgerald Kennedy''', afgekort '''JFK''', (Brookline, [[Massachusetts]], [[29 Mei]] [[1917]] – [[Dallas]], [[Texas]], [[22 November]] [[1963]]) was van [[20 Januarie]] [[1961]] tot sy [[sluipmoord]] op 22 November 1963 die 35ste [[president van die Verenigde State van Amerika]]. Ná [[Abraham Lincoln]] (1865), [[James Garfield]] (1881) en [[William McKinley]] (1901) is hy die vierde Amerikaanse president, wat vermoor is. Hy was die jongste president van die [[Verenigde State van Amerika|VSA]] wat in die amp oorlede is.<ref>{{en}} [http://www.whitehouse.gov/about/presidents/johnfkennedy John F. Kennedy] op whitehouse.gov</ref> Daarbenewens was hy die eerste Amerikaanse president van [[Rooms-Katolieke Kerk|Rooms-Katolieke geloof]]. John Fitzgerald Kennedy was die tweede seun van Joseph P. Kennedy (1888-1969), 'n uiters ambisieuse beursspekulant van Ierse afkoms en 'n gewese Amerikaanse ambassadeur in Brittanje. Joseph Kennedy, 'n miljoenêr van Boston, Massachusetts, het hom dit ten doel gestel om sy fortuin aan te wend om aan sy drie seuns, John, Robert en Edward, belangrike posisies in die Amerikaanse politiek te besorg. Nadat John sy studie aan die Universiteit van Harvard voltooi en as vlootoffisier aan die Tweede Wêreldoorlog deelgeneem het, is hy in 1946 as lid van die Demokratiese Party tot die Huis van Verteenwoordigers verkies.
[[Lêer:JFK speech lch bin ein berliner 1.jpg|duimnael|links|John F. Kennedy se toespraak voor die raadsaal van [[Schöneberg]], [[Wes-Berlyn]], op 26 Junie 1963<br />[[Lêer:Kennedy berliner.ogg|duimnael|links|„Ich bin ein Berliner“]]]]
[[Lêer:JFK limousine.png|duimnael|links|John F. Kennedy net minute voor sy sluipmoord deur [[Lee Harvey Oswald]] in [[Dallas]], [[Texas]], 22 November 1963.]]
Ses jaar later het hy na 'n skouspelagtige verkiesingsveldtog senator vir Massachusetts geword. Sy uiters professionele verkiesingspan, die sogenaamde Ierse Mafia, is deur sy vader gefinansier. Kennedy het egter min belangstelling in sy senatorsamp getoon. Vir hom was dit net 'n stap tot die presidentskap. Sy eerste probeerslag was in 1956, toe hy hom beywer het om as die Demokratiese Party se kandidaat vir die vise-presidentskap aangewys te word. Die poging het misluk, maar die Demokratiese Party se kandidaat vir die presidentskap, Adlai E. Stevenson, is in elk geval deur Dwight Eisenhower oortuigend verslaan. In 1960 is Kennedy aangewys as die Demokratiese kandidaat vir die presidentskap en in die daaropvolgende verkiesing het hy die Republikeinse kandidaat, Richard M. Nixon, naelskraap geklop. Hy het die 35e president van die VSA geword en ook die eerste Rooms Katoliek wat die amp beklee het. Op 43 was hy ook die jongste president in die Amerikaanse geskiedenis. Vanweë sy jeugdigheid, sjarme en intelligensie was Kennedy uiters gewild. Hy was getroud met die aantreklike Jacqueline Bouvier en saam het hulle die Amerikaanse selfvertroue van na die Tweede Wêreldoorlog gesimboliseer. Hy is ook as 'n buitengewone pragmatis beskou wat besluite op grond van praktiese oorwegings geneem het. Saam met hom het hy 'n groep jong, moderne adviseurs na Washington gebring en die sogenaamde Camelot-era in die Amerikaanse politiek ingelui. Hoewel Kennedy en sy raadgewers steeds die stryd teen die Kommunisme as hul belangrikste doelwit beskou het, is die "metode" wat in die stryd gebruik is, gemoderniseer. Groot klem is gele op konvensionele bewapening aangesien Kennedy nie in sy stryd teen die Kommunisme in 'n kernwapenwed loop betrokke wou raak nie. Meer aandag is ook aan die bekamping van die Kommunisme in die Derde Wêreld bestee en 'n spesiale antiterroristetaakmag, die sogenaamde Green Berets, is gestig om beperkte Kommunistiese optredes in hierdie wêrelddele teen te staan. Daar is egter steeds voortgegaan met kernbewapening sodat die VSA sy militêre voorsprong bo die Sowjetunie kon behou.
== Sy bewind ==
Gebeure tydens Kennedy se presidentskap op die hoogtepunt van die [[Koue Oorlog]] sluit in: die [[Varkensbaai]]-inval (''Bay of Pigs''), die [[Kuba]]anse Missielkrisis, die bou van die [[Berlynse Muur]], die [[ruimtewedloop]], die [[Afro-Amerikaners|Afro-Amerikaanse]] [[burgerregte]]beweging en vroeë stadiums van die [[Viëtnamoorlog]]. Hy het ook aangekondig, dat die VSA nog voor die jaar 1970 'n mens op die [[maan]] sal plaas, wat met die [[maanlanding]] op 20 Julie 1969 gebeur het.
Kennedy se bewind het in 1961 met 'n growwe vergissing begin: die [[Central Intelligence Agency|CIA]], die Amerikaanse intelligensiediens, het 'n landing van uitgeweke Kubane wat teen die bewind van [[Fidel Castro]] gekant was, in die [[Bay of Pigs]] aan die Kubaanse kus georganiseer. Dit was veronderstel om die voorloper te wees van 'n algemene opstand teen Castro se bewind. Die plan het egter misluk en die invalsmag is reeds op die strand verslaan.
In dieselfde jaar het Kennedy egter knaphandig die neutralisasie van Laos bewerkstellig, maar die stryd in Viëtnam het geleidelik toegeneem in omvang. As deel van sy sogenaamde beperkingsbeleid (containment policy) teen die [[Kommunisme]] het Kennedy in Oktober 1961 besluit om die aantal Amerikaanse "adviseurs" in [[Viëtnam]] te vermeerder. Onder opeenvolgende bewinde het Amerikaanse betrokkenheid in Viëtnam geleidelik toegeneem totdat daar in een stadium meer as 'n halfmiljoen Amerikaanse soldate in Viëtnam geveg het. Nog steeds in sy eerste bewindsjaar is Kennedy gekonfronteer met 'n situasie wat hom in regstreekse konflik met die Sowjetunie geplaas het.
Die Sowjetunie het begin met die oprigting van die muur wat Oos- van Wes-Berlyn skei en gedreig om 'n afsonderlike vredesverdrag met [[Oos-Duitsland]] te sluit. Kennedy het onmiddellik sy weermag op 'n gereedheidsgrondslag geplaas en die Sowjetunie het afgesien van die vredesverdrag. Die muur, bekend as die Skandmuur, skei vandag steeds die Kommunistiese deel van Berlyn van die Westerse deel van die stad.
In [[Berlyn]] en [[Duitsland]] is Kennedy veral bekend vir sy ''Ich bin ein Berliner'' ("Ek is 'n Berlyner") wat hy op 26 Junie 1963 in [[Schöneberg]] ter ondersteuning van die [[Wes-Berlyn]]se bevolking na die bou van die Berlynse Muur gesê het. Kennedy sterf op 22 November 1963 in 'n sluipmoord-aanval tydens 'n verkiesingsbesoek aan Dallas. Hy is veral bekend vir sy uitdrukking: ''Ask not what your country can do for you; ask what you can do for your country'' tydens sy inhuldiging.<ref>{{en}} {{cite web | url=http://www.inaugural.senate.gov/swearing-in/event/john-f-kennedy-1961 | title =Swearing-In Ceremony for President John F. Kennedy Forty-Fourth Inaugural Ceremonies, January 20, 1961 | author =''United States Congress Joint Committee on Inaugural Ceremonies'' | publisher =senate.gov}}</ref><ref>{{en}} {{cite web | url=http://avalon.law.yale.edu/20th_century/kennedy.asp | title =Inaugural Address of John F. Kennedy | author =''Yale University Law School'' | publisher =yale.edu | date =}}</ref>
[[Lêer:ARC194186.gif|duimnael|361x361px|John F. Kennedy]]
== Die Kubaanse missielkrisis ==
Die grootste toets waarvoor Kennedy egter gedurende sy bewind te staan gekom het, was die sogenaamde Kubaanse [[missielkrisis]]. In Oktober 1962 het Amerikaanse spioenasievliegtuie vasgestel dat [[Sowjetmissielbasisse]] in Kuba in aanbou was.
Dit het die VSA bale kwesbaar gemaak vir onverwagte missielaanvalle en Kennedy het 'n ultimatum aan die Sowjet-Ieier, Nikita Chroestjof, gestel om die missiele te verwyder. Terselfdertyd het die VSA 'n vlootblokkade rondom [[Kuba]] opgestel. Net enkele ure voor die verstryking van die ultimatum het die Sowjetunie aan die Amerikaanse eise voldoen en 'n potensiële kernoorlog is afgeweer. Hierdie optrede van Kennedy word steeds beskou as sy grootste triomf en 'n bewys van sy staatsmanskap.
Te midde van hierdie konfrontasie het die betrekkinge tussen die [[Verenigde State van Amerika|VSA]] en die Sowjetunie tydens Kennedy se bewindsjare nietemin aansienlik verbeter in vergelyking met die Eisenhowerjare. ln 1963 is ʼn verdrag gesluit ingevolge waarvan kernproewe in die atmosfeer verbied is, en hierdie verdrag is deur baie beskou as die beëindiging van die [[Koue Oorlog]].
Wat sy binnelandse beleid betref, was Kennedy veel meer liberaal as sy voorganger. Groot klem is gelê op die verbetering van sosiale toestande soos mediese sorg vir bejaardes, federale steun vir die onderwys en ander welsyndienste. Talle van hierdie planne het egter skipbreuk gely vanweë teenkanting van 'n konserwatiewe Kongres.
Kennedy was ook die grondlegger van die Amerikaanse ruimteprogram. Een van sy ideaIe was om voor die einde van die sestigerjare 'n Amerikaner op die maan te plaas - 'n onderneming wat geslaag het toe die ruimtevaarder [[Neil Armstrong]] in 1969 die eerste tree op die maan gegee het. John Kennedy is op 22 November 1963 in [[Dallas]], [[Texas]], deur 'n sluipmoordenaar, [[Lee Harvey Oswald,]] doodgeskiet. Sy broer Robert is in Junie 1968 tydens sy veldtog om tot presidentskandidaat benoem te word, ook deur 'n sluipmoordenaar, [[Sirhan Sirhan]], om die lewe gebring.
== Verwysings ==
* Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409559 band
{{Verwysings}}
| |||