Basotho: Verskil tussen weergawes

| beeld = [[Lêer:King Moshoeshoe of the Basotho with his ministers.jpg|220px300px]]

Die '''Suid-Sotho-nasie''' of '''Basoeto's''' ([[Sotho]]: ''Basotho'') is 'n etniese groep wat reeds sedert ongeveer die [[15de eeu]] in [[Suider-Afrika]] leef.

In die [[19de eeu]] word die leefruimte van die Suid-Sotho deur die [[Zoeloes]] sowel as die [[Boere|Afrikanerboere]] bedreig. Koning [[Moshoeshoe]] probeer om hierdie bedreiging met [[Britse Ryk|Britse]] steun te weerstaan. [[Lesotho|Basoetoland]] word in [[1868]] 'n Britse protektoraat.

Die volk se naam – "mense van die bruin rivier" – is afkomstig van die [[Caledonrivier]] wat langs die [[Malutiberge]] vloei. Die imposante Malutiberge verleen 'n onskeibare karakter aan die land, aangesien dit oor feitlik die hele koninkryk vanKoninkryk [[Lesotho]] troon.

Die Suid-Sotho het uit die Sothostamme van die sentrale plato van Suider-Afrika ontstaan. Aan die begin van die [[18de eeu]] word die [[Fokeng]] en dele van die [[Kwena]], wat reeds sedert die [[16de eeu]] saam met die Fokeng leef, vreedsaam in die Suid-Sothonasie opgeneem. 'n Paar westelike Tswanastamme, waaronder die Sia, Tlokwa, en Phuthi, het ook 'n belangrike rol in die vorming van die Suid-Sotho-nasie gespeel.<ref name="muller-1968" >{{cite book |last=Muller |first=C.F.J. |authorlink= |coauthors= |title=Vyfhonderd Jaar Suid-Afrikaanse Geskiedenis |year=1968 |publisher=Academica |location=[[Pretoria]] en [[Kaapstad]] |isbn= }}</ref>

Met die ondertekening van die [[Bloemfontein-konvensie]] op 23 Februarie 1854, het Brittanje die volkome onafhanklikheid van die Republiek van die Oranje-Vrystaat erken. Die voortbestaan van die nuwe republiek was egter van tyd tot tyd in die weegskaal. Buiten die talle ekonomiese en politieke probleme, was daar ook nog die  Basotho- vraagstuk aan die oosgrens. Tydens die bestaan van die [[Oranjerivier- Soewereiniteitsoewereiniteit]] (1848-18541848–1854) is die grens tussen die Vrystaat en Basotholand deur die Britse owerheid met Moshoeshoe se toestemming vasgestel. Nadat die Britte hulle aan die Vrystaat onttrek het, het Moshoeshoe gemeen dat hul grensreëling ook verval het. Hy het toe aanspraak gemaak op 'n gebied tussen die [[Oranjerivier|Oranje]]- en die Caledonriviere, wat in 1843 deur sir [[George Thomas Napier|George Napier]] aan hom toegesê is.

Die  Basotho's het hulle op Vrystaatse grondgebied gevestig en die inwoners probeer verdryf met stroop- en plundertogte. Die Basotho's was berede en met vuurwapens gewapen. Weens 'n chroniese gebrek aan geld kon die Vrystaat nie die grens gereeld patrolleer nie. In 1855 het die toestand op die  Basotholandse grens sodanig versleg dat die Kaapse goewerneur, sir [[George Grey]], hom gehaas het om as bemiddelaar op te tree. By die daaropvolgende Verdrag van Smithfield is die grensbepalings van 1848, gehandhaaf. Dit was dié grenslyn wat die Vrystaat nog deurentyd erken het. Moshoeshoe het hom by die arbitrasie neergelê, maar nie vir lank nie. Strooptogte, soms gepaard met moord, het voortgeduur. lnIn Maart 1858 het president [[Jacobus Nicolaas Boshoff|Boshof]] 'n kommando op die  Basotholandse grens saamgetrek en 'n ultimatum aan Moshoeshoe gerig. Daarin is geëis dat gesteelde vee terugbesorg word of dat skadevergoeding betaal word, dat Moshoeshoe sy onderkapteins van grensskendings weerhou en dat die 1848-grens geëerbiedig word totdat nuwe Britse arbitrasie kon plaasvind. Moshoeshoe het slegs tot laasgenoemde ingestem nadat die ultimatum al verstryk het.

Die Vrystaters het onder aanvoering van kmdt.-genl. Senekal oorwinnings oor die  Basotho's by Vegkop, Korannaberg en [[Morija]] behaal. Hulle kon egter nie daarin slaag om Moshoeshoe se bergvesting, [[Thaba Bosigo]], in te neem nie en moes die aftog blaas. Op die wesgrens het die Korannas en Batlepins ook begin roof en plunder en die VrytaatVrystaat was genoodsaak om 'n wapenstilstand met Moshoeshoe aan te vra. Weer is op Grey 'n beroep gedoen om as bemiddelaar op te tree. Die Traktaat van [[Aliwal -Noord]] (Sept.September 1858) was weereens 'n bevestiging van die 1848-lyn, met dié verskil dat die  Basotho's 'n groot stuk grond tussen die Caledon en die Oranje bygekry het.

Op Grey se aandrang is daar aan albei kante besluit om nie op skadevergoeding aan te dring nie. Vir die Vrystaat was die grensreëling 'n teleurstelling, maar hulle was in geen posisie om die oorlog met Moshoeshoe te hervat nie. Net soos die  Basothoopperhoof, het hulle Grey se reëling aanvaar. Moshoeshoe het hom nie vir lank aan die nuwe grense gesteur nie, en daar het geleidelik meer wrywing ontstaan. Toe [[Jan Brand]] in 1864 president van die Vrystaat word, was die  Basothovraagstuk een van die eerste aangeleenthede wat hy wou aanspreek . Op sy versoek het die Volksraad ingestem dat [[Philip Wodehouse]], die nuwe Kaapse goewerneur, gevra word om die 1848-grens behoorlik te kom uitwys. Vir Brittanje was Basotholand as buffer tussen Zoeloeland en die [[Xhosas]] van groot strategiese waarde, en Wodehouse het slegs ingestem op voorwaarde dat hy wysigings kan aanbring soos hy goeddink. Sy uitspraak was egter ten gunste van die Vrystaat. Hy het Moshoeshoe aangeraai om die grond wat hy wederregtelik in besit geneem het, te ontruim. Moshoeshoe het nie by die reëling gehou nie, en Brand het oorlog verklaar. Nadat die destydse Transvaalse toggangers deur Basotho's vermoor is, het die [[ZARZuid-Afrikaansche Republiek]] ook by die oorlog betrokke geraak.

In Augustus 1865 is die Vrystaatse veldtog voor Thaba Bosigo tot stilstand gedwing. Etlike pogings om die bergvesting in te neem, het misluk. Dit was tydens een van hierdie skermutselings dat die bekende kmdt. [[Louw Wepener]] gesneuwel het. Brand het daarop besluit om die  Basotho's se veestapel buit te maak, die gesaaides te verwoes en die  Basotho's deur hongersnood tot oorgawe te dwing. Moshoeshoe se seun, Molapo, het sy grond noord en wes van die Caledon aan die Vrystaat afgestaan en onderneem om 'n Vrystaatse burger te word. In April 1866 het Moshoeshoe ook vrede gesluit (die Verdrag van Thaba Bosigo) en die Vrystaters toegelaat om die verowerde gebied te behou. 'n Paar ander onderkapteins het ook Vrystaatse burgers geword. Hulle is toegelaat om onder die toesig van 'n kommandant in die verowerde gebied te bly.

Moorde en onrus in die verowerde gebied het die Vrystaat in Julie 1867 egter weer genoop om die wapens op te neem. Onder leiding van Brand het die Basotho's opeenvolgende neerlae gely en moes hulle toesien hoe hul gesaaides verwoes word. Moshoeshoe het Wodehouse versoek om sy land te annekseer en Britse beskerming te bied. Wodehouse het by die Imperiale regering aangevoer dat die Vrystaat daarop uit was om die oorspronklike bewoners se betrekkinge in Suid-Afrika te benadeel, dat hulle deur Basotholand 'n weg na die see wou vind, en dat die Franse sendelinge in  Basotholand deur hulle lastig geval word. In 1868 het Wodehouse goedkeuring verkry om Basotholand te annekseer.

[[Lêer:Basotho schoolboy.jpg|duimnael|links|'n Basotho-skoolseun]]