Grond: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Skakels |
→Samestelling: verbeter |
||
Lyn 10:
Tot die begin van die 20e eeu is grond nog beskou as materiaal wat nie wetenskaplik bestudeer kan word nie, en vandag word grond nog verskillend gedefinieer deur verskillende dissiplines. Vir die landbouer is grond die medium waarin plante kan groei. Die [[geoloog]] beskou sowel die materiaal waarin plante groei as aile los, verweerde gesteentes as grond. Vir die ingenieur is enige los materiaal wat uit diskrete soliede deeltjies bestaan en waartussen vloeistowwe en gasse voorkom, grond.
Dit sluit dan ook 'n groot verskeidenheid materiale soos gruis, sand en klei in. Die landbouer moet egter grond se kompleksiteit in ag neem, en vir hom bestaan grond uit 'n mengsel of samestelling van verweerde en gedeeltelik verweerde gesteentes (die [[Anorganiese chemie|anorganiese]] of minerale bestanddele), die ontbinde reste van plante en diere (die organiese bestanddele), water en lug. As grond moet dien as medium vir plantegroei, moet al 3 fraksies, naamlik vaste stowwe, vloeistof en gas, aanwesig wees. [[Suurstof]],
Die vaste stowwe dien as reserwevoorraad van oplosbare voedingstowwe en as ankerplek vir plante. As daar geen water in die grond is nie, kan die hoër plante nie daarin groei nie, en waar suurstof afwesig is, soos in sommige moerasse, kan slegs sekere aangepaste plantsoorte groei. Hoewel daar in die definisie van grond gepraat is van 'n mengsel van die verskillende bestanddele, sal ʼn nadere ondersoek aantoon dat die grond verskillende bestanddele van grond op 'n bepaalde wyse gerangskik is. Wanneer 'n put gegrawe word, sal gemerk word dat die grondvormingsprosesse die minerale en organiese deeltjies in horisontale lae gedifferensieer het. 'n Uitsondering is wanneer dit 'n jong grond is, soos die ongedifferensieerde afsetting van jong [[alluvium]] - sedimente deur water afgeset - of van baarsand. Die horisontale lae word saam die grondprofiel genoem, en die lae die horisonne (of horisonte). Die organiese stowwe kom gewoonlik in die boonste laag van die grondprofiel voor.
Die hoeveelheid organiese stowwe kan baie varieer, maar die meeste grondsoorte van Suid-Afrika bevat maar 1 tot 5% organiese stowwe (gemeet volgens volume). In vleie en moerasse kan tot 95 % organiese materiaal akkumuleer weens die stadige tempo van ontbinding van die plantreste in stagnante water. Hierdie gronde word moerasturf of [[veen]] genoem. Sulke organiese gronde kom nie wydverspreid in [[Suid-Afrika]] voor nie en moet nie verwar word met die swart kleigrande van byvoorbeeld die sentrale dele van [[Gauteng]] nie, wat maar 'n lae persentasie humus bevat. Die meeste grondsoorte in Suid-Afrika is dus [[mineraalgronde]], en hulle is landboukundig ook die belangrikste.
=== Anorganiese bestanddele van grond ===
Rotse is die moedermateriaal van die minerale (anorganiese) gedeelte van grond en is dikwels, maar nie altyd nie, verantwoordelik vir die kleur, tekstuur en chemiese eienskappe van die grond. Die verwantskap tussen die chemiese eienskappe van die moedergesteente en die van die
- Primêre [[kristallyne]] bestanddele, meestal kwarts en ander komplekse verbindings van silikon, wat selfs in sterk verweerde toestand herkenbaar is aan hul kleur en hul kristallyne of mika-agtige vorme.
Lyn 27:
Die soliede fraksie van die meeste gronde bestaan hoofsaaklik uit primêre minerale en sekondar gevormde minerale. Die primêre minerale is die verweringsprodukte van die moedergesteentes. Die deeltjies, soos kwarts en veldspaat kan so groot wees so as die van growwe sand tot so klein so as die van klei - minder as 2 duisendstes van 'n millimeter.
Die sekondêr gevormde minerale is die kristalle van yster- en [[aluminiumoksiede]] en [[Hidroksied|hidroksiede]], en die [[kleiminerale]] - plaatvormige kristalle van aluminium- of magnesiumsilikate. Hierdie mineraalkristalle is die belangrikste bestanddele in grond, aangesien hulle in groot mate die chemiese en fisiese eienskappe van grond bepaal. Daar is twee hooftipes: die 2:1-tipe, wat bestaan uit 'n laag aluminiumhidroksied tussen 2 lae silika (byvoorbeeld montmorilloniet en illiet), en die 1:1-tipe, wat bestaan uit een laag silika gekoppel aan 'n laag aluminiumhidroksied (byvoorbeeld kaoliniet, 'n seskantige kristal). Die kleimineraal het 'n negatiewe lading wat "gebalanseer" word deur positief gelaaide ione (katione) van byvoorbeeld kalium, kalsium, magnesium, natrium en ammonium. Hierdie [[Ioniese binding|ione]] word deur die kristalle aangetrek en geadsorbeer. Omdat sommige ione, soos kalsium en magnesium, 'n dubbele positiewe lading besit en dus 2 kleideeltjies se negatiewe lading help balanseer, word die kleideeltjies (soos die kristalie van kaoliniet) op mekaar
Alle silika-kleiminerale kan baie watermolekules tussen die saamgepakte kristalle bevat. Montmorilloniet is byvoorbeeld 'n swellende kleimineraal. Die minerale (anorganiese) soute wat in water oplosbaar is, is die belangrikste bron van plantvoedingstowwe. Die molekules van die soute dissosieer om ione te vorm, waarvan die belangrikste die positief gelaaide ione kalsium (Ca++), magnesium (Mg++) en kalium (K+) en die negatief gelaaide ione [[nitraat]] (NO3 -) [[sulfaat]] (SO4--) en [[fosfaat]] (H2PO4 -) is.
| |||