Klok: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
k Kategorie:Slaginstrumente bygevoeg (HotCat.js) |
kNo edit summary |
||
Lyn 1:
[[Lêer:Chersonesos Bell.jpg|duimnael|414x414px|'n Kloktoring in Chersonesos, [[Krim]]]]
'n '''Klok''' is 'n idiofoniese (klankbeeldende) instrument wat gewoonlik uit brons gegiet word en 'n tweërlei funksie het: 'n klok kan afsonderlik as 'n seininstrument gebruik word, of 'n groep klokke wat onderling in klank harmonieer, kan as 'n musiekinstrument, die klokkespel, gebruik word.
Die oudste bekende klokke is uit hout of steen en gegote of gesmede metaal gemaak en het aanvanklik net 'n simboliese of rituele funksie gehad. Eers in die Vroeë [[Middeleeue]] het die treffende geluid van die groot toringklok soos dit vandag bekend is, in [[Wes-Europa]] ontwikkel. Die gietproses van klokke het deur die jare baie konstant gebly. ʼn Kern met die binne-profiel van die klok word as basis gebruik, waaroor 'n tydelike of "vals" klok dan gemodelleer word.
Nog 'n laag (gewoonlik klei) word bo-oor gevorm, en sodra die laag hard is, word die
Die afmetings en vorm van elke klok word volgens spesifieke verhoudings bereken, met die slag as maateenheid. 'n Klok het omvattende en vreemde botone. Ten einde ʼn harmonieuse klank voort te bring, moet die eerste 5 botone in die verhouding 5:10: 12:15:20 staan (vanaf C: C-C' - E-mol' - G' - C", met C' as die sterkste of die slagtoon). Klokke hang aan 'n lui-as in die [[kloktoring]]. Ten einde swaar klokke makliker te lui, moet die massa behoorlik verdeel word. In die 19e eeu is 'n groot klok- of luiwiel aangebring om die funksie te vervul, en in die 20e eeu is 'n spesiale krukas ontwerp om die klokke se massa te versprei. Die swaarste gegote klok ter wêreld is die [[Tsar Kolokol]] (18e eeu) van byna 2 ton in die [[Kremlin]] in [[Moskou]].
Lyn 10:
Klokgietery is 'n ambag wat in verskillende lande beoefen is (in [[Nederland]] was Geert van Wou, ca. 1460- 1527, veral bekend). Die klokkespelkuns kan egter as ʼn tradisie eie aan Nederland beskou word. Hoewel die beginsel van ʼn meganiese klokgelui uit die Arabiese wêreld afkomstig is – hulle het naamlik die meganiek ontwerp om klokkies in horlosies te laat lui is dit in Nederland uitgebrei met groter en meer klokke (wanneer sowat 2 oktawe gedek word, word die toestel 'n klokkespel genoem).
Die Nederlandse broers [[Francois Hemony]] (1609- 1667) en Pierre Hemony (1619- 1680) het in die 17e eeu 'n hoë standaard van klokgieting ontwikkel. Hulle het die klokke effens groter as normaal gegiet en die metaal dan afgebeitel totdat die klank aan hul vereistes voldoen het. Na hulle was daar nog enkele klokgieters, onder andere die Van den Gheyn-familie (veral [[Matthias van den Gheyn]], 1721-1785) in die suide van Nederland. Die vakkuns is eers aan die einde van die 19e eeu in [[Brittanje]] bemeester en verskeie groot gieterye het toe daar tot stand gekom, waarvan [[Eysbouts]] na 1945 die bekendste was. Naas die outomatiese bespeling deur middel van [[speeltrommels]] het bespeling deur 'n klawerbord in die 16e eeu ontwikkel. Die klokkespeler of beiaardier slaan met sy vuiste op houtstawe (verwant aan die klawers van 'n [[klavier]]
'n Toustelsel verbind die klawers en die pedale met die klokke en die klepels word deur vere in posisie gehou. Hierdie proses is
Dit is in 1925 tydens die besoek van die [[Prins van Wallis]] in gebruik geneem en word sedertdien redelik gereeld bespeel. Die klokkespel het meer as 3 oktawe. Uitvoerings word weekliks gehou en tydens feesgetye soms daagliks. ʼn Soortgelyke klokkespel bestaan in Port Elizabeth, maar is net gedeeltelik in gebruik.
==
<gallery class="center">
Image:Bell, Mingun, Myanmar.jpg|Mingun Bell weeg 90 ton.
Image:Libertybell alone small.jpg|Philadelphia se [[Liberty Bell]].
Image:Moscow98kremlin8.jpg|Tsar Bell.
Image:ZygmuntDzwon.JPG|The Zygmunt (Sigismund) Bell (vanaf 1520) in [[Kraków]], [[Pole]].
Image:WorldPeaceBell-Kentucky.jpg|Die World Peace Bell in [[Kentucky]].
Image:CathedralCologneBell.jpg|St. Petersglocke.
Image:Jingyun Bell.JPG|Brons jingyun klok gegiet in 711 AD, [[Xi'an]].
Image:Wuhanbells.jpg|Chinese klokke in [[Hubei]] Provinsiale Museum, [[Wuhan]], [[China]].
Image:StUlrichGlocken13.JPG|St. Ulrich, Memmingen
File:Yongle Bell 01.jpg|Yongle Bell
File:Changchun-Temple-TaiQingDian-Bell-0306.jpg|'n Klok in Chang Chun Temple.
File:St Cuileain Bell.JPG|St Cuileain's Bell vanaf Ierland (Britse Museum)
File:Glendale-Fire Bell-1912.jpg|Fire Bell, Glendale, Arizona.
</gallery>
== Verwysings ==
{{Verwysings}}
== Bronne ==
* Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409567 band
| |||