Wysiging soos op 15:41, 16 Desember 2018 wysig BurgertB (besprekings \| bydraes) Administrateurs 65 332 edits Uitgebrei, besig ← Ouer wysiging		Wysiging soos op 16:23, 16 Desember 2018 wysig maak ongedaan BurgertB (besprekings \| bydraes) Administrateurs 65 332 edits Uitgebrei, besig Nuwer wysiging →
Lyn 3: [[Lêer:Political Map of the Arctic.pdf\|duimnael\|Kaart van Arktika]] '''Arktika''' is 'n polêre gebied in die noordelikste deel van die [[Aarde]] wat bestaan uit die [[Arktiese Oseaan]] (of Noordelike Yssee) en dele van [[Denemarke]] ([[Groenland]]), [[Kanada]], [[Rusland]], [[Noorweë]], die [[Verenigde State]] ([[Alaska]]), [[Swede]], [[Finland]] en [[Ysland]]. Die naam van die gebied is afgelei van die [[Grieks]]e word ''árktos'' ἄρκτος vir [[~~Beer~~beer]]. Die [[~~Byvoeglike~~byvoeglike naamwoord]] ''~~arktikós~~árktikós'' ~~‚arkties‘~~"arkties"‚ ~~‚noordelik‘~~"noordelik" het verwys ná die gebied onder die [[sterrebeeld]] [[Groot Beer]]. Die [[Poolster]] is byna loodreg oor die [[Noordpool]] en ~~behoort nou~~lê ~~tot~~in die sterrebeeld [[Klein Beer]]. Bekende [[dier]]e wat hier vorkom, sluit in [[soogdiere]] soos die [[ysbeer]] (''Ursus maritimus''), [[muskusos]] (''Ovibos moschatus''), [[poolvos]] (''Vulpes lagopus''), [[rendier]] (''Rangifer tarandus''), [[seeroofdiere]] (''Pinnipedia''), [[walrus]] (''Odobenus rosmarus'') en die [[witdolfyn]] (''Delphinapterus leucas''); asook [[voël]]s soos die [[swerfvalk]] (''Falco peregrinus''), [[Kanadese gans]] (''Branta canadensis''), [[grysstrandkiewiet]] (''Pluvialis squatarola''), [[Arktiese sterretjie]] (''Sterna paradisaea''), [[swartpootbrandervoël]] (''Rissa tridactyla''), [[mikstertmeeu]] (''Xema sabini''), [[langstertroofmeeu]] (''Stercorarius longicaudus''), [[Arktiese roofmeeu]] (''Stercorarius parasiticus''), [[steenloper]] (''Arenaria interpres'') en die [[fluitswaan]] (''Cygnus columbianus''). == Definisie en naam == Die naam "Arktika" kom van die [[Grieks]]e woord ἀρκτικός (''~~arktikos~~árktikós'': "naby die Beer, die noorde"),<ref>Henry George Liddell en Robert Scott. [http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3D%2315193 "Arktikos."] ''A Greek-English Lexicon''. Perseus Digital Library.</ref> en dit kom weer van die woord ἄρκτος (''~~arktos~~árktos'' "[[beer]]").<ref>Henry George Liddell en Robert Scott. [http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3D%2315199 "Arktos."] ''A Greek-English Lexicon''. Perseus Digital Library.</ref> Die naam verwys óf na die [[Groot Beer]], ’n [[sterrebeeld]] wat prominent in die noordelike deel van die hemelsfeer is, óf na die [[Klein Beer]], wat die ~~noorderster~~noordelike poolster, [[Polaris]], bevat.<ref>{{cite web\|url=http://www.souledout.org/nightsky/ursamandm/ursamajorandminor.html\|title=The Great Bear Constellation Ursa Major\|accessdate=10 November 2010\| archiveurl= https://web.archive.org/web/20101130031637/http://souledout.org/nightsky/ursamandm/ursamajorandminor.html\| archivedate= 30 November 2010 \| deadurl= no}}</ref> Daar is ’n paar definisies vir die gebied wat as Arktika bekend staan. Die gebied kan gedefinieer word as noord van die [[Arktiese Sirkel]] (66° 33'N), min of meer die grens van die middernagson en poolnag. Volgens nog ’n definisie is Arktika die streek waar die gemiddelde [[temperatuur]] vir die warmste maand ([[Julie]]) onder 10 °C is; die noordelikste boomlyn volg die temperatuurlyn (isoterm) rofweg by die grens van dié gebied.<ref>[http://dictionary.reference.com/browse/arctic "arctic."] ''Dictionary.com Unabridged (v 1.1).'' Random House, Inc. Besoek op 2 Mei 2009.</ref><ref>{{cite book\|url=https://books.google.com/books?id=lJX9fdU4NvkC&pg=RA1-PA482\|title=Fundamentals of the physical environment\|last=Addison\|first=Kenneth\|publisher=Routledge\|year=2002\|isbn=978-0-415-23293-7\|page=482}}</ref> == Klimaat == Arktika se klimaat word gekenmerk deur koue [[winter]]s en koel [[somer]]s. Sy neerslag is in die vorm van [[sneeu]] en is min; die grootste deel kry minder as 50 cm per jaar. Winde skep dikwels sneeu en dit wek die indruk van ’n voortdurende sneeuval. Gemiddelde wintertemperature kan net {{nowrap\|-40 °C}} wees en die koudste opgetekende temperatuur is sowat {{nowrap\|-68 °C}}. Die klimaat aan die kus is matiger danksy oseaniese invloede. Arktika word geraak deur [[aardverhitting]] en dit lei tot ’n krimping van die [[Noordelike Yssee]], minder ys in die [[Groenland]]-yslaag en die vrystelling van [[metaan]] wanneer die [[ysgrond]] ontdooi. Weens die noordwaartse verskuiwing van die planeet se isoterms (sowat 56 km per dekade in die laaste 30 jaar as gevolg van aardverhitting), word die Arktiese gebied (soos bepaal deur boomlyne en temperatuur) tans kleiner.<ref>{{cite web\|url=http://yaleglobal.yale.edu/content/planet-peril-%E2%80%93-part-i \|last=Hansen \|first=Jim \|title=The Planet in Peril – Part I \|publisher=Yale Center for the Study of Globalization \|date=19 Oktober 2006 \|deadurl=yes \|archiveurl=https://web.archive.org/web/20091015173024/http://yaleglobal.yale.edu/content/planet-peril-%E2%80%93-part-i \|archivedate=15 Oktober 2009 }}</ref> Die grootste rede tot kommer is waarskynlik die krimping van die Noordelike Yssee. Daar is ’n groot variasie in voorspellings hieroor, met modelle wat ’n byna algehele tot algehele ysverlies in September tussen 2040 en 2100 toon. Sowat die helfte van die modelle wat ontleed is, dui op ’n byna algehele tot algehele ysverlies in September teen die jaar 2100.<ref name="Serreze, Mc; Holland, Mm; Stroeve, J 2007 1533–6">{{cite journal\|doi=10.1126/science.1139426\|date=Mar 2007\|author1=Serreze, Mc \|author2=Holland, Mm \|author3=Stroeve, J \|title=Perspectives on the Arctic's shrinking sea-ice cover\|volume=315\|issue=5818\|pages=1533–36\|pmid=17363664\|journal=Science\|bibcode = 2007Sci...315.1533S }}</ref> == Verwysings == {{Verwysings\|2}} {{Gebiede van die wêreld}}

Noordpoolgebied: Verskil tussen weergawes