Oorlog: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Sobaka (besprekings | bydraes) →Selfverdediging: verwysing |
Sobaka (besprekings | bydraes) Opruim |
||
Lyn 2:
[[Napoleon]] as aanvoeder by die slag van Friedland
]]
'''Oorlog''' is 'n verskynsel van georganiseerde [[geweld]]dadige konflik,<ref name=AHD>[http://www.thefreedictionary.com/War American Heritage Dictionary: War]</ref><ref name=MWD>[http://www.merriam-webster.com/dictionary/war Merriam Webster's Dictionary: War]</ref> wat gekenmerk word deur uiterse aggressie, [[gemeenskap]]sontwrigtings en - aanpassings, en 'n hoë sterftesyfer.<ref name=AHD />
Die [[Militêre doelstelling|mikpunt van oorlog]] verskil na gelang van 'n groep se rol in die konflik. Die doelwitte van [[Offensief (militêr)|offensiewe oorlog]]<nowiki/> is tipies die onderwerping, [[assimilasie]] of uitdelging van 'n ander groep, terwyl die doelwitte van [[Defensiewe (militêr)|defensiewe oorlogvoering]] bloot die afweer van die offensiewe mag is, en dikwels, ''oorlewing'' in eie reg. Relatief tot mekaar, word die stryders in oorlog vyande genoem.
Lyn 8:
Die terme ''militêr, militant,'' en ''militarisme'' verwys onderskeidelik na die grondliggende fasette van oorlog, wat naamlik ''die georganiseerde groep, die strydende individu,'' en die ''onderliggende ethos'' is.
Verskeie aspekte van
* Die krygskuns
* oorlogsverklaring
Lyn 16:
* see-oorlogvoering
* lugoorlogvoering
* informasieoorlogvoering
==Definisie==
[[Lêer:Zulus Isandlwana.jpg|duimnael|Zoeloe aanval tydens die [[Slag van Isandlwana]]]]
Die definisies van oorlog verskil en is daar dus nie eenstemmigheid daaroor nie. Volgens Richardson<ref>[[Lewis Fry Richardson|Richardson, L.F.]] ([[1960]]): ''Statistics of deadly quarrels.'' Boxwood Press, Pacific Grove ([[Kalifornië]]).</ref> verwys dit na "waar 1 sterfte 'n moord is is 'n 1000 sterftes 'n gewapende konflik is." Singer & Small<ref>Singer, J. David & Melvin Small ([[1972]]): ''The Wages of War, 1816-1965: A Statistical Handbook.'' John Wiley and Sons, New York.</ref> en Deutsch & Senghaas<ref>Deutsch, K.W. & D. Senghaas (1973): 'The steps to war: A survey of system levels, decision stages, and research results.' In: ''Sage International Yearbook of Foreign Policy Studies'', deel 1, p. 275-329.</ref> het voorgestel dat om 'n "oorlog" te
1. Grootte: dit lei tot minstens 1000 sterftes op die slagveld (nie ingesluit die indirekte slagoffers deur hongersnood, gebrek aan huisvesting en siektes nie).
Line 31 ⟶ 32:
==Stamoorlog versus moderne oorlog==
[[Lêer:War deaths caused by warfare.svg|duimnael|Vergelyking van die persentasies sterfgevalle onder mans veroorsaak deur oorlogvoering in agt verskillende stam-georiënteerde samelewings het minder manlike slagoffers in Europa en die VSA in die hele 20ste eeu. Die aandeel van oorlog slagoffers was baie hoër in stam-georiënteerde samelewings.<ref name="Kee2">{{aut|Keeley, L.H.}} 1996. War before civilization: The myth of the peaceful savage. Oxford University Press, New York.</ref>]]
In die [[voorgeskiedenis]] was daar gereeld op klein skaal skermutselinge. Die helfte van die mense wat opgegrawe is in 'n [[Nubië|Nubiese]] [[begraafplaas]] van die Kadakultuur wat op ongeveer 12 000 jaar gelede gedateer kon word, is oorlede aan geweld. Lawrence H. Keeley, professor aan die Universiteit van Illinois, sê dat 90-95% van die [[samelewing]]s wat in die loop van die [[geskiedenis]] bestudeer is, ten minste af en toe op oorlogspad gegaan het. Gemiddeld meer as 'n derde van die Yanomamamaans uit die Amazone-bekken het gesterf as gevolg van geweldadige aksies. In sommige samelewings het mense voortdurend in 'n sfeer van oorlogvoering geleef. So was daar 633 gedokumenteerde gevegte tussen [[Maori]]stamme in die tydperk 1801 en 1840.<ref>[http://books.google.com/books?id=nMMAk4VwLLwC&pg=PA12&dq&hl=en#v=onepage&q=&f=false Genocide: a history]</ref>
Ondanks die onmiskenbare bloedbad en die dodelike effektiwiteit van die moderne oorlogvoering blyk uit hierdie soort navorsing dat stamoorloeë (voortdurend) gemiddeld 20 keer dodeliker was as die oorloeë
==Soorte oorlogvoering==
Daar is 'n aantal maniere om oorlogvoering te kategoriseer. Een kategoriesering is konvensioneel teenoor onkonvensioneel, waarby konvensionele oorlogvoering goed geïdentifiseerde en
==Oorlog en die internasionale reg==
Line 42 ⟶ 43:
===Mandaat van die VN-Veiligheidsraad===
Die eerste moontlikheid om 'n geregverdigde oorlog te begin is as daar 'n mandaat van die [[Verenigde Nasies]] (VN)-Veiligheidsraad is op grond van artikel 39 van die VN-Handves.<ref>Handves van die Verenigde Nasies, hoofdstuk VII, artikel 39. Op: [http://www.un.org/en/documents/charter/chapter8.shtml]</ref> Die Veiligheidsraad stel vas of daar sprake is van 'n bedreiging van die [[vrede]], verbreking van die vrede of 'n daad van aggressie en kan aanbevelings doen of maatreëls tref. Allereers sal daar 'n oplossing gesoek moet word tussen die partye. Die middele wat die partye beskikbaar het is
===Selfverdediging===
Die ander moontlikheid om 'n regverdige oorlog te begin is as daar sprake is van selfverdediging<ref>Handves van die Verenigde Nasies, hoofdstuk VII, artikel 51. Op: [http://www.un.org/en/documents/charter/chapter8.shtml]</ref>. Dit kan sowel individuele selfverdediging wees as kollektiewe selfverdediging.
Daar is 'n sestal voorwaardes vir die reëmatig gebruik van selfverdediging deur 'n staat:
Line 57 ⟶ 58:
4. Die selfverdediging moet noodsaaklik en proporsioneel wees ten opsigte van die aanval.
5. Die aksie van selfverdediging moet gerapporteer word aan
6. Hierdie selfverdediging moet beëindig word op die oomblik dat die VN-Veiligheidsraad die stappe geneem het wat nodig is om die internasionale vrede en veiligheid te waarborg.
== Krygsgevangenes ==
In die loop van 'n oorlog gebeur dit meestal dat vyandelike soldate gevange geneem word. In die antieke tyd is krygsgevangenes byna voor die voet doodgemaak of as [[slawe]] verkoop. Heel dikwels is die gevangenes selfs gedwing om by die vyand se leër aan te sluit en teen hul eie koning of staat te veg.
Vandag bestaan daar internasionale ooreenkomste oor die behandeling van krygsgevangenes. Die eerste reëls hieroor is in [[1899]] in [[Den Haag]] aanvaar, en in [[1929]] is 'n nuwe ooreenkoms in [[Genève]] gesluit. Dit staan bekend as die [[Geneefse konvensies|Geneefse Konvensie]] en is na afloop van die [[Tweede Wêreldoorlog]] in [[1949]] hersien. Die reëlings maak voorsiening vir die menslike behandeling van krygsgevangenes. Persoonlike besittings (met die uitsondering van wapens) mag nie afgeneem word nie. Gesonde krygsgevangenes mag in die werk gesteek word, mits die werk nie van 'n millitêre aard is nie.
Line 70 ⟶ 71:
Die huidige bewustheid van die waansin van oorlog, staan in teenstelling tot die eeue oue beskouing dat oorlog 'n normale [[politiek]]e instrument was. Eeuelank is oorlog voorgestel as onvermydelik en noodsaaklik, waarby die oorwinning gewaarborg word, nie soseer deur militêre oorwegings maar deur die regverdigheid en [[God]] se steun. Diverse kunswerke illustreer die normaliteit van oorlog waaronder:
• [[Peter Paul Rubens]]: ''Die verskrikkings van die oorlog'', 1637
• Stefano della Bella: ''Triomf van die Dood op die slagveld'', 17de eeu
• Henri Rousseau (''le Douanier''): ''Die oorlog'', 1894
Die idee van die waansinnige oorlog kom na vore in die moderne tyd.
So belig [[Francisco Goya]] in die 19de eeu die standpunt van die slagoffers en die oorwonnes, [[Pablo Picasso]] en [[Marc Chagall]] doen iets soortgelyk, respektiewelik met hulle ''Guernica'' (1937) en ''Die oorlog'' (1943).
"Die mensdom moet 'n einde maak aan oorlog of oorlog sal 'n einde maak aan die mensdom."
| |||