Fundamentele wisselwerking: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
Uitgebrei, besig
Uitgebrei
Lyn 46:
}}</ref> glo daar bestaan dalk ’n vyfde krag, maar dit word nie algemeen aanvaar en is nog nie bewys nie.
 
==Werking==
Elk van die bekende fundamentele wisselwerkings kan wiskundig as ’n [[Veld (fisika)|veld]] beskryf word. Swaartekrag word toegeskryf aan die kromming van [[ruimtetyd]], wat deur [[Einstein]] se [[algemene relatiwiteitsteorie]] beskryf word. Die ander drie is diskrete [[kwantum]]velde en hul wisselwerkings word bemiddel deur [[elementêre deeltjie]]s wat in die [[Standaardmodel]]<ref>{{Cite web|url=http://www.symmetrymagazine.org/standard-model/|title=The Standard Model of Particle Physics {{!}} symmetry magazine|website=www.symmetrymagazine.org|access-date=2018-10-30}}</ref> van [[deeltjiefisika]] beskryf word.
 
Line 51 ⟶ 52:
 
Al vier fundamentele kragte is vermoedelik verwant en by hoë energieë op ’n minuskule lengte, die [[Plancklengte]],<ref>{{Cite news|url=http://www.symmetrymagazine.org/article/the-planck-scale|title=The Planck scale|work=symmetry magazine|access-date=2018-10-30|language=en}}</ref> in ’n enkele krag verenig. [[Deeltjieversneller]]s kan egter nie die enorme energieë opwek wat nodig is om dit eksperimenteel te ondersoek nie. Pogings om ’n algemene teoretiese raamwerk op te stel wat die verhouding tussen die kragte sal verduidelik, is vandag moontlik die grootste mikpunt van teoretiese fisici. Die swak en die elektromagnetiese krag is reeds verenig met die [[elektroswak teorie]] van Sheldon Glashow<ref>{{Cite web|url=https://www.nobelprize.org/prizes/physics/1979/glashow/auto-biography/|title=The Nobel Prize in Physics 1979|website=NobelPrize.org|language=|access-date=2018-10-30}}</ref>, Abdus Salam<ref>{{Cite web|url=https://www.nobelprize.org/prizes/physics/1979/salam/biographical/|title=The Nobel Prize in Physics 1979|website=NobelPrize.org|language=|access-date=2018-10-30}}</ref> en Steven Weinberg,<ref>{{Cite web|url=https://www.nobelprize.org/prizes/physics/1979/weinberg/auto-biography/|title=The Nobel Prize in Physics 1979|website=NobelPrize.org|language=|access-date=2018-10-30}}</ref> en daarvoor het hulle in 1979 die [[Nobelprys vir fisika]] gewen. Die kombinasie van die sterk krag met dié twee kragte (die "teorie van die groot vereniging") is goed onderweg, hoewel daar nog geen eksperimentele bewys voor is nie. Die kombinasie van swaartekrag en die ander wisselwerkings (die [[teorie van alles]]), is egter nog steeds problematies omdat swaartekrag deur die algemene relatiwiteitsteorie beskryf word en die ander kragte deur die kwantumteorie, en hulle is moeilik verenigbaar.
 
{| style="margin: 1em auto 1em auto;" class="wikitable floatcenter"
|+ '''Die vier fundamentele wisselwerkings van die natuur'''<ref>{{cite web|url=http://www.pha.jhu.edu/~dfehling/particle.gif |title=Standard Model of Particles and Interactions |author=<!--Staff writer(s); no by-line.--> |date= |website=jhu.edu |publisher=Johns Hopkins University |access-date=18 Augustus 2016 |quote=.gif |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304133522/https://www.pha.jhu.edu/~dfehling/particle.gif |archivedate=4 Maart 2016 |df= }}</ref>
! style="" rowspan="2" | Eienskap/wisselwerking
! style="background-color:#8080BF" rowspan="2" |Swaartekrag
! style="background-color:#BFBF80" |Swak
! style="background-color:#BF8080" |Elektromagneties
! style="background-color:#80BF80" colspan="2" |Sterk
|-
! style="background-color:#BFA080" colspan="2" | <small>(Elektroswak)</small>
! style="background-color:#AAD4AA" |<small>Fundamenteel</small>
! style="background-color:#D5EAD5" |<small>Residueel</small>
|-
|Werk in op:
| align="center" |Massa/energie
| align="center" |[[Geur (deeltjiefisika)|Geur]]
| align="center" |[[Elektriese lading]]
| align="center" |[[Kleurlading]]
| align="center" |
|-
|Gebonde toestande gevorm:
| align="center" |Planete, sterre, sonnestelsel, sterrestelsels
| align="center" |<small>n.b.</small>
| align="center" |Atome, molekules
| align="center" |Hadrone
| align="center" |Atoomkern
|-
|Deeltjies wat ondervind:
| align="center" |Alle deeltjies
| align="center" |Linkerhandse [[fermion]]e
| align="center" |Met elektriese lading
| align="center" |Kwarke, gluone
| align="center" |Hadrone
|-
|Deeltjies wat bemiddel:
| align="center" |<small>Nog nie waargeneem</small><br /><small>(hipoteties swaartekrag)</small>
| align="center" |[[W- en Z-bosone|W<sup>+</sup>, W<sup>−</sup> en Z<sup>0</sup>]]
| align="center" |[[Foton|γ]] (foton)
| align="center" |Gluone
| align="center" |[[Pion (deeltjie)|π]]-, [[Rho-meson|ρ]]- en [[Omega-meson|ω]]-[[meson]]e
|-
|Sterkte op die skaal van kwarke:
| align="center" |{{val||e=-41}}<small>(voorspel)</small>
| align="center" |{{val||e=-4}}
| align="center" |1
| align="center" |60
| align="center" |<small>Nie betrekking<br />op kwarke</small>
|-
|Sterkte op die skaal van <br />protone/neutrone:
| align="center" |{{val||e=-36}}<small>(voorspel)</small>
| align="center" |{{val||e=-7}}
| align="center" |1
| align="center" |<small>Nie betrekking <br />op hadrone</small>
| align="center" |20
|}
 
== Verwysings ==