Fundamentele wisselwerking: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Uitgebrei |
Uitgebrei |
||
Lyn 107:
| align="center" |20
|}
==Oorsig van die fundamentele wisselwerkings==
In die begripsmodel van fundamentele wisselwerkings bestaan [[materie]] uit [[fermion]]e, wat eienskappe het soos ladings en [[Spin (fisika)|spin]] ±{{breuk|1|2}}. Hulle trek mekaar aan of stoot mekaar af deur [[boson]]e uit te ruil.
[[Lêer:Particle overview af.png|duimnael|400px|’n Oorsig van die verskeie families van elementêre en saamgestelde deeltjies en die teorieë wat hul wisselwerking beskryf.]]
Die model vir die wisselwerking van enige paar fermione lyk dan so:
: Twee fermione gaan in → ''wisselwerking'' deur bosonuitruiling → twee veranderde fermione kom uit.
Die uitruiling van bosone dra altyd [[energie]] en [[momentum]] oor tussen die fermione, en verander so hul snelheid en rigting. Die uitruiling kan ook ’n lading tussen die fermione vervoer en die ladings van die fermione in die proses verander (dus een soort fermion in ’n ander verander). Omdat bosone een eenheid hoekmomentum het, sal die fermion se spinrigting verander van +{{breuk|1|2}} in −{{breuk|1|2}} (of omgekeerd).
Omdat ’n wisselwerking daartoe lei dat fermione mekaar aantrek en afstoot, is "krag" ’n ouer term vir wisselwerking.
Die magnitude en gedrag van die vier fundamentele kragte verskil grootliks, soos in die tabel onder gesien kan word. Moderne fisici probeer elke waargenome fisiese verskynsel aan die hand van hierdie fundamentele wisselwerkings verduidelik. Dit blyk ook wenslik te wees om die getal verskillende soorte wisselwerkings te verminder. Twee voorbeelde hiervan is die kombinasie van:
*die elektriese en die magnetiese krag in die elektromagnetiese krag;
*die elektromagnetiese en die swak krag in die elektroswak krag.
Beide magnitude ("relatiewe sterkte") en "reikwydte", soos in die tabel aangedui, is net betekenisvol binne ’n taamlik ingewikkelde teoretiese raamwerk. Kennis moet ook geneem word dat die tabel eienskappe van ’n begripskema lys wat nog ondersoek word.
<center>
{| class="wikitable"
|-
! Wisselwerking !! Huidige teorie !! Bemiddelaars !! Relatiewe sterkte !! Langafstandgedrag !! Reikwydte (m)
|-
| Swak|| Elektroswak teorie (EWT) || [[W- en Z-bosone]] || 10<sup>25</sup> || <math> \frac{1}{r} \ e^{-m_{W,Z} \ r}</math> || 10<sup>−18</sup>
|-
| Sterk || [[Kwantumchromodinamika]] <br />(QCD) || Gluone || 10<sup>38</sup> || <math>{\sim r}</math><br /> ([[kleurinperking]] || 10<sup>−15</sup>
|-
| Elektromagneties || Kwantumelektrodinamika <br />(QED) || Fotone || 10<sup>36</sup> || <math>\frac{1}{r^2}</math> || ∞
|-
| Swaartekrag || [[Algemene relatiwiteit]]<br />(GR) || [[Graviton]]e (hipoteties) || 1 || <math>\frac{1}{r^2}</math> || ∞
|}</center>
Die moderne [[kwantummeganika|kwantummeganiese]] siening van die fundamentele kragte buiten swaartekrag is dat materiedeeltjies (fermione) nie regstreeks in ’n wisselwerking betrokke is nie, maar ’n lading het en [[virtuele deeltjie]]s ([[ykboson]]e) uitruil wat die kragdraers of {{nowrap|-bemiddelaars}} is. Fotone bemiddel byvoorbeeld die wisselwerking van [[elektriese lading]]s, en gluone bemiddel die wisselwerking van [[kleurlading]]s.
== Verwysings ==
{{Verwysings|2}}
==Eksterne skakels==
| |||