Ligjaar: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
No edit summary |
Uitgebrei |
||
Lyn 1:
[[Lêer:M31bobo.jpg|duimnael|regs|300px|Die deursnee van die Andromeda-nebula is 140 000 ligjare.]]
'n '''Ligjaar''' is 'n afstandseenheid wat gelyk is aan net minder as 10 biljoen
1 ligjaar =
Lyn 11:
== Verwante eenhede ==
Ander lengte-eenhede kan op dieselfde manier gevorm word. 'n '''Ligsekonde''' word dikwels in sterrekunde en [[telekommunikasie]] gebruik; dit is presies 299 792 458 meter of {{breuk|1|31 557 600}} van 'n ligjaar. Ook '''ligminuut, liguur, ligdag''' en '''ligmaand''' word soms gebruik. Laasgenoemde is rofweg 'n twaalfde van 'n ligjaar.<ref>{{citation | author = Fujisawa, K.; Inoue, M.; Kobayashi, H.; Murata, Y.; Wajima, K.; Kameno, S.; Edwards, P.G.; Hirabayashi, H.; Morimoto, M. | year = 2000 | title = Large Angle Bending of the Light-Month Jet in Centaurus A | url = http://sciencelinks.jp/j-east/article/200123/000020012301A0179284.php | journal = Publ. Astron. Soc. Jpn. | volume = 52 | issue = 6 | pages = 1021–26}}</ref><ref>{{citation | author = Junor, W.; Biretta, J.A. | year = 1994 | contribution = The Inner Light-Month of the M87 Jet | title = Compact Extragalactic Radio Sources, Proceedings of the NRAO workshop held at Socorro, New Mexico, February 11–12, 1994 | editor = Zensus, J. Anton; Kellermann; Kenneth I. | location = Green Bank, WV | publisher = National Radio Astronomy Observatory (NRAO)| page = 97}}</ref>
==Gebruik van die term==
Afstande wat in ligjare uitgedruk word, sluit in dié tussen [[ster]]re in dieselfde algemene streek, soos dié wat in dieselfde [[Spiraalsterrestelsel|spiraalarm]] of [[sterreswerm]] voorkom. [[Sterrestelsel]]s self strek oor ’n paar duisend tot ’n paar honderdduisend ligjare en is miljoene ligjare van ander sterrestelsels geleë. Afstande na verafgeleë voorwerpe soos [[kwasar]]s en die [[Groot Muur van Sloan]] kan tot miljarde ligjare beslaan.
{| class="wikitable"
|+Lys van [[Grootteordes (lengte)|grootteordes vir lengte]]
!Skaal (lj.)
!Waarde
!Voorwerp
|-
|10<sup>-9</sup>
|align=right|{{val|40.4|e=-9|u=lj.}}
|Weerkaatste [[sonlig]] van die [[Maan]] se oppervlak neem 1,2-1,3 sekondes om tot by die [[Aarde]] se oppervlak te beweeg (dit is rofweg {{val|350000}} tot {{val|400000}} kilometer).
|-
|rowspan=3|10<sup>-6</sup>
|align=right|{{val|15.8|e=-6|u=lj.}}
|Een [[astronomiese eenheid]] (AE; die afstand tussen die [[Son]] en die Aarde). Dit neem lig sowat 499 sekondes (8,32 minute) om dié afstand af te lê.<ref>{{Citation|url=http://www.iers.org/MainDisp.csl?pid=46-25776 |title=IERS Conventions (2003)| chapter=Chapter 1, Table 1-1}}</ref>
|-
|align=right|{{val|127|e=-6|u=lj.}}
|Die [[Cassini-Huygens|Huygens-tuig]] land op [[Titan (maan)|Titan]] naby [[Saturnus]] en stuur beelde van die maan se oppervlak, sowat 1,2 miljard km van die Aarde af.
|-
|align=right|{{val|504|e=-6|u=lj.}}
|[[New Horizons]] vlieg op ’n afstand van 4,7 miljard km verby [[Pluto]], en kommunikasie neem 4 uur 25 minute om die Aarde te bereik.
|-
| rowspan="2" |10<sup>-3</sup>
|align=right|{{val|2.04|e=-3|u=lj.}}
|Die ruimtetuig wat die verste van die Aarde af is, [[Voyager 1|Voyager 1]], was in Oktober 2014 sowat 18 ligure van die Aarde af.<ref>{{citation |title=Where Are The Voyagers? |url=http://voyager.jpl.nasa.gov/where/index.html |accessdate=14 Oktober 2014}}</ref> Dit sal sowat {{val|17500}} jaar duur om 1 ligjaar ({{val|1.0|e=0|u=lj.}}) weg te beweeg teen sy huidige snelheid van sowat 17 km/s relatief tot die Son.
|-
|{{val|2.28|e=-3|u=lj.}}
|Voyager 1 se afstand in Oktober 2018, byna 20 ligure van die Aarde af
|-
|rowspan=7| 10<sup>0</sup>
|align=right|{{val|1.6|e=0|u=lj.}}
|Die [[Oortwolk]] se deursnee is sowat 2 ligjare. Sy binneste grens word geraam op ’n afstand van {{val|50000|u=AE}} en sy buitenste rand op {{val|100000|u=AE}}.
|-
|align=right|{{val|2.0|e=0|u=lj.}}
|Maksimum omvang van die Son se swaartekragoorheersing ([[Hill-sfeer]]/[[Rochelimiet|Roche-limiet]], {{val|125000|u=AE}}). Hierna kom die [[interstellêre medium]] voor buite die Son se swaartekraginvloed.
|-
|align=right|{{val|4.22|e=0|u=lj.}}
|Die naaste ander bekende ster, [[Proxima Centauri]], is sowat 4,22 ligjare van hier af.<ref>{{Citation|author=[[Nasa]] |url= http://heasarc.gsfc.nasa.gov/docs/cosmic/nearest_star_info.html |title=Cosmic Distance Scales – The Nearest Star}}</ref><ref>{{Citation|chapter-url=http://www.daviddarling.info/encyclopedia/P/ProximaCen.html|chapter=Proxima Centauri (Gliese 551)|title=Encyclopedia of Astrobiology, Astronomy, and Spaceflight}}</ref>
|-
|align=right|{{val|8.60|e=0|u=lj.}}
|[[Sirius]], die helderste ster in die naglug. Sy [[massa]] is twee keer die Son s’n en sy [[ligsterkte]] 25 keer die Son s'n.
|-
|align=right|{{val|11.90|e=0|u=lj.}}
|[[HD 10700 e]], ’n kandidaat-[[eksoplaneet]] vir lewe. Sy massa is 6,6 keer dié van die Aarde en dit is in die [[bewoonbare sone]] van die ster [[Tau Ceti]].<ref>{{cite web|url=https://www.bbc.co.uk/news/science-environment-20770103|date=19 Desember 2012 |title=Tau Ceti's planets nearest around single, Sun-like star|work=BBC News|accessdate=1 November 2014}}</ref><ref>{{cite journal |first1=Mikko |last1=Tuomi |first2=Hugh R. A. |last2=Jones |first3=James S. |last3=Jenkins |first4=Chris G. |last4=Tinney |first5=R. Paul |last5=Butler |first6=Steve S. |last6=Vogt |first7=John R. |last7=Barnes |first8=Robert A. |last8=Wittenmyer |first9=Simon |last9=O'Toole |first10=Jonathan |last10=Horner |first11=Jeremy |last11=Bailey |first12=Brad D. |last12=Carter |first13=Duncan J. |last13=Wright |first14=Graeme S. |last14=Salter |first15=David |last15=Pinfield |date=Maart 2013 |title=Signals embedded in the radial velocity noise: periodic variations in the τ Ceti velocities |doi=10.1051/0004-6361/201220509 |url=http://star-www.herts.ac.uk/~hraj/tauceti/paper.pdf |arxiv = 1212.4277 |bibcode = 2013A&A...551A..79T |journal=Astronomy & Astrophysics |volume=551}}</ref>
|-
|align=right|{{val|20.5|e=0|u=lj.}}
|[[Gliese 581]], ’n [[rooidwerg]] met verskeie waargenome eksoplanete.
|-
|align=right|{{val|310|e=0|u=lj.}}
|[[Canopus]], naas Sirius die helderste ster van hier af, is ’n tipe A9- [[helder reus]] en {{val|10700}} keer so helder soos die Son.
|-
|rowspan=4| 10<sup>3</sup>
|align=right|{{val|3|e=3|u=lj.}}
|[[A0620-00]], die naaste bekende [[swartkolk]], is sowat {{val|3000}} ligjare van hier af.
|-
|align=right|{{val|26|e=3|u=lj.}}
|Die middel van die [[Melkweg]] is sowat {{val|26000}} ligjare van die Aarde af.<ref>{{Citation|doi= 10.1086/380188|title= A Geometric Determination of the Distance to the Galactic Center|date= 2003|last1= Eisenhauer|first1= F.|last2= Schdel|first2= R.|last3= Genzel|first3= R.|last4= Ott|first4= T.|last5= Tecza|first5= M.|last6= Abuter|first6= R.|last7= Eckart|first7= A.|last8= Alexander|first8= T.|journal= The Astrophysical Journal|volume= 597|issue= 2|pages= L121|arxiv = astro-ph/0306220 |bibcode = 2003ApJ...597L.121E }}</ref><ref>{{citation|doi=10.1086/316512|url=http://iopscience.iop.org/article/10.1086/316512/pdf|title=The Distance to the Galactic Center|date=2000|last1=McNamara|first1=D. H.|last2=Madsen|first2=J. B.|last3=Barnes|first3=J.|last4=Ericksen|first4=B. F.|journal=Publications of the Astronomical Society of the Pacific|volume=112|issue=768|pages=202 |bibcode = 2000PASP..112..202M }}</ref>
|-
|align=right|{{val|100|e=3|u=lj.}}
|Die Melkweg is sowat {{val|100000}} ligjare breed.
|-
|align=right|{{val|165|e=3|u=lj.}}
|[[R136a1]], in die [[Magellaanse Wolke|Groot Magellaanse Wolk]], is die helderste bekende ster (met sowat 8,7 miljoen keer die ligsterkte van die Son); dit het ’n [[skynbare magnitude]] van 12,77.
|-
|rowspan=4| 10<sup>6</sup>
|align=right|{{val|2.5|e=6|u=lj.}}
|Die [[Andromeda-sterrestelsel]] is sowat 2,5 miljoen ligjare van hier af.
|-
|align=right|{{val|3|e=6|u=lj.}}
|Die [[Driehoek-sterrestelsel]] (Messier 33), is sowat 3 miljoen ligjare ver en is die verste voorwerp wat met die blote oog gesien kan word.
|-
|align=right|{{val|59|e=6|u=lj.}}
|Die naaste groot [[sterrestelselswerm]], die [[Virgo-sterrestelselswerm|Virgo-swerm]], is sowat 59 miljoen ligjare ver.
|-
|align=right|{{val|150|e=6}} – {{val|250|e=6|u=lj.}}
|Die [[Groot Aantrekker]] lê iewers tussen 150 miljoen en 250 miljoen ligjare van hier af.
|-
|rowspan=3| 10<sup>9</sup>
|align=right|{{val|1.2|e=9|u=lj.}}
|Die [[Groot Muur van Sloan]] en [[Groot Muur in Hercules-Corona Borealis]] is na raming sowat 1 miljard ligjare ver.
|-
|align=right|{{val|2.4|e=9|u=lj.}}
|[[3C 273]], opties die helderste [[kwasar]], met ’n skynbare magnitude van 12,9, is sowat 2,4 miljard ligjare van hier af.
|-
|align=right|{{val|45.7|e=9|u=lj.}}
|Die afstand van die Aarde tot by die kant van die sigbare heelal is sowat 45,7 miljard ligjare in enige rigting; dit is die [[radius]] van die waarneembare ruimte.
|}
== Verwysings ==
{{Verwysings|2}}▼
: [[Lêer:Crystal txt.png|15px]] Hierdie artikel is vertaal uit die [[:en:Light-year|Engelse Wikipedia]]▼
▲{{Verwysings}}
==Eksterne skakels==
▲
[[Kategorie:Meeteenhede in sterrekunde]]
| |||