Ibn Khaldun: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Sobaka (besprekings | bydraes) Bygewerk |
|||
Lyn 29:
}}
'''Ibn Khaldun''' (/ˌɪbənxælˈduːn/; [[Arabies]]: أبو زيد عبد الرحمن بن محمد بن خلدون الحضرمي, Abū ''Zayd ‘Abd ar-Raḥmān ibn Muḥammad ibn Khaldūn al-Ḥaḍramī''; [[27 Mei]] [[1332]] – [[19 Maart]] [[1406]]) was 'n Arabiese historikus, astronoom, ekonoom en wiskundige. Dit word beweer dat hy 'n voorloper van die moderne dissiplines van [[sosiologie]] en demografie was.<ref>•
Hy is veral bekend vir sy boek, die ''Muqaddimah'' of ''Prolegomena'' ("Inleiding"). Die boek het die 17de eeuse Ottomaanse geskiedkundiges soos Kâtip Çelebi, Ahmed Cevdet Pasha en Mustafa Naima beïnvloed, hulle het die teorieë in die boek gebruik om die groei en ondergang van die [[Ottomaanse Ryk]] te analiseer.<ref>{{Cite book| publisher = BRILL| isbn = 978-965-264-014-7| editor-last = Ayalon| editor-first = David| editor2-first = Moshe| editor2-last= Sharon| title = Studies in Islamic history and civilization: in honour of Professor David Ayalon| year = 1986| first=Bernard| last=Lewis | pages=527–530| contribution=Ibn Khaldūn in Turkey| ref = harv| postscript = <!-- Bot inserted parameter. Either remove it; or change its value to "." for the cite to end in a ".", as necessary. -->{{inconsistent citations}}}}</ref>
19de-eeuse Europese geleerdes erken die belangrikheid van die boek en beskou Ibn Khaldun as een van die grootste denkers van die [[Middeleeue]].<ref>
== Biografie ==
Die ouers van Ibn Khaldun het oorspronklik uit Hadramaut in [[Jemen]] gekom. Hy behoort tot die Banu Khaldun-Al Hadrami-stam, afstammelinge van die Beni Hassan. Die voorvader van die stam was Othman ibn Bakr ibn Khalid, wat "Khaldun" genoem word. Hy was 'n Jemenitiese [[Arabier]] wat by die veroweraars betrokke was wat die verwantskap met Wa'il ibn Hujr, een van die metgeselle van die Islamitiese profeet, gedeel het. Ibn Khaldun is in [[Tunisië]] gebore en verhuis daarna na [[Marokko]] en [[Spanje]].
Hy ontvang sy opleiding in Fez in Marokko en het die Koran en die Islamitiese jurisprudensie van die [[Sjaria]] volgens die skool van Malikieten bestudeer. Voorts het hy ook Arabiese literatuur, [[filosofie]], [[wiskunde]] en [[astronomie]] bestudeer.
Hy werk vir die Merinidiese en Sianidiese sultans van Fez en Tlemcen, en later vir die Egiptiese sultan Barquq, maar in 1375 het hy na [[Granada]] gegaan om die politieke chaos in [[Noord-Afrika]] te ontkom. Daar word hy om politieke redes die land uitgesit, waarna hy in Qalat Ibn Salama reggekom het, 'n dorpie naby Tiaret, waar hy sy boek oor die wêreldgeskiedenis geskryf het.
In die ''al-Moekaddima'' (ook ''Muqaddimah'', in die [[Grieks]] bekend as ''Prolegomena'') van sy vernaamste werk, die ''Kitab al-Ibar'' ([[Arabies]] vir: Boek van Voorbeelde) beskyf Khaldun die geskiedenis van die Islam in Noord-Afrika. Hierdie werk word gesien as 'n baie belangrike en gesaghebbende bron van inligting oor die tydperk en 'n historiografiese hoogtepunt.
Hy beweer dat die siklus van opkoms en verval van wêreldryke en [[beskawing]]s behalwe deur politieke ook deur geografiese en klimatologiese faktore beïnvloed word. Hy het sy teorieë gebaseer op die geskiedenis van die [[Berbers]]e dynastië in Noord-Afrika, maar ook op die van die vroeë Arabiese [[kalifaat|kalifate]]. Die Ottomane het later belangstelling vir sy werk gekry weens die opkoms en verval van hul eie ryk.
Ibn Khaldun was skerp in sy oordeel oor die gevolge van die invalle in Noord-Afrika van die Banu Hilal [[Bedoeïene]], wat vanaf die [[11de eeu]] met groot kuddes vee uit die verdroogte [[Arabië]] gekom het, aar die vrugbare Noord-Afrikaanse landbougrond laat kaalvreet, waarna [[sandstorm]]s die vrugbare bolaag wegwaai. Hy noem hulle 'n leër [[sprinkaan| sprinkane]] wat alles verniel wat op hul pad kom.
== Sosiologie ==
Ibn Khaldun word deur mense wat bekend is met die Islamitiese wêreld een van die grondleggers van die sosiologie genoem. Sy werke word beskou as baanbrekend. Hy soek na verbande van oorsaak en gevolg, na analogie tussen vandag en verlede en hy het die invloed van die omgewing en van die ekonomiese omstandighede in aanmerking geneem. Daarom word hy beskou as 'n pionier in die sosiologie.
Na 'n studie van die sosiaae-maatskaplike strukture van die [[Berbers]] het hy die solidariteit, gemeenskapsin, deur hom ''asabiyah'' genoem, die sterkste in stamgemeenskappe omdat dit gebaseer is op bloed-en-stamverwantskap en omdat, sonder solidariteit, oorlewing in 'n moeilike omgewing onmoontlik is. As hierdie solidariteit saam gaan met die ander sterkste gemeenskap band, naamlik [[godsdiens]], dan lei die kombinasie van beide tot onoorwinlikheid.
Ook word hy deur sy bekendheid met die Islamitiese wêreld die grondlegger van die moderne geskiedskrywing gesien, omdat hy nie net [[geskiedenis]] geskryf het soos [[Herodotus]] nie, maar reëls en 'n basis geformuleer het vir geskiedskrywing. Met Ibn Khaldun word die geskiedenis 'n metodies bestudeerde en beskryfde onderwerp, waarmee hy die weg oopgemaak om geskiedskrywing tot [[wetenskap]] uit te brei.
== Politieke visie ==
Ibn Khaldun hoop en verwag dat die Turks-Mongoolse veroweraar [[Timur]], wat hy by vredesonderhandelings te [[Damaskus]] in 1400 ontmoet het as afgevaardigde van Sultan al-Nasir ([[Kairo]]), en van wie hy baie onder die indruk was, in staat sou wees die Moslems te vereenig ( in ''asabiyah'', sosiale eenheid) en sodoende 'n renaissance van die Islam sou bewerkstellig. Hierdie hoop moes hy uiteindelik laat vaar.
== Verwysings ==
{{Verwysings}}
{{nl-vertaal|Ibn Khaldun}}
▲{{Normdata}}
[[Kategorie:Geboortes in 1332]]
| |||