Orangoetang: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Uitgebrei |
|||
Lyn 38:
Albei soorte is [[bedreigde spesies]]; die Sumatriese orang-oetang is kritiek bedreig. Mense is ’n groot bedreiging, onder meer weens wilddiefstal, die vernietiging van hul habitat en onwettige uitvoer. Volgens die [[Wêreldnatuurlewefonds]] is hul habitat net in die laaste 20 jaar met minstens 55% verklein.<ref>{{cite web | url=http://www.wwf.or.id/en/about_wwf/whatwedo/forest_species/species/bornean_orangutan/ | title=Bornean Orangutan – Pongo pygmaeus pygmaeus | publisher=[[WWF]] | accessdate=13 Maart 2014}}</ref>
==Anatomie en fisiologie==
[[Beeld:Orang-Utan Tournai.jpg|thumb|200px|links|Die orang-oetang se se skelet is aangepas vir boomklim.]]
Die orang-oetang het ’n groot, stewige lyf, ’n dik nek, baie lang en sterk arms, kort en gebuigde bene, en geen stert nie. Die grootste deel van sy lyf is bedek met lang, rooibruin hare en ’n grysswart vel. [[Soematra]]anse orang-oetangs het yler hare van ’n ligter kleur.<ref>{{cite web|url=http://www.red-ape.co.uk/orangutan/orang_anatomy.html |title=Orangutan Anatomy Page |publisher=Red-ape.co.uk |accessdate=3 Julie 2009}}</ref> Die diere het ’n groot kop met ’n prominente mondgebied. Howel hulle meestal haarloos is, kan sommige mannetjies se gesigte hare hê, wat maak dat hulle ’n [[snor]] het.<ref name=Cawthon>{{cite web | author = Cawthon Lang KA | date = 13 Junie 2005 | title = Primate Factsheets: Orangutan (Pongo) Taxonomy, Morphology, & Ecology | url = http://pin.primate.wisc.edu/factsheets/entry/orangutan |accessdate=12 Oktober 2007}}</ref>
Volwasse mannetjies het groot wangflappe<ref name=Payne>{{cite book|author1=Payne, J |author2=Prundente, C |year=2008|title=Orangutans: Behavior, Ecology and Conservation|publisher=New Holland Publishers|isbn= 0-262-16253-9}}</ref>{{rp|14}} om hul oorheersing vir ander mannetjies te wys. Dit bestaan meestal uit vetweefsel.<ref>{{cite journal|author=Winkler, L. A.|year=1989|title=Morphology and relationships of the orangutan fatty cheek pads|journal=American Journal of Primatology|volume=17|issue=4|pages=305–19|doi=10.1002/ajp.1350170405}}</ref> Volwasse mannetjies kan ook hard roep.<ref name=Payne />{{rp|14}}
Die spesie toon aansienlike [[geslagsdimorfisme]]; wyfies is gewoonlik 115 cm lank en weeg sowat 37 kg, terwyl mannetjies omtrent 137 cm lank is en 75 kg weeg.<ref name=Groves1971>{{cite journal|last1=Groves|first1=Colin P.|title=Pongo pygmaeus|journal=Mammalian Species|date=1971|volume=4|doi=10.2307/3503852}}</ref> ’n Mannetjie het ’n armspan van sowat 2 m.<ref name=Payne />{{rp|14}}
Orang-oetangs se hande stem ooreen met die mens s'n; hulle het vier lang vingers en ’n opponeerbare duim. Die rangskikking van die [[gewrig]]te en [[spier]]e toon egter ’n aanpassing vir boomklim. Die rusposisie van die vingers is gekrom en dit vorm ’n hoek vir vasklou.<ref name="Schwartz2">{{cite book | author = Schwartz, Jeffrey |title = Orang-utan Biology | year = 1988 | isbn = 0-19-504371-5 | publisher = Oxford University Press | location = USA}}</ref>{{rp|301}} Verder kan die vingers en hande styf om voorwerpe klou deur die vingerpunte teen die binnekant van die hand te druk, sonder die gebruik van die duim.<ref name="Schwartz2" />{{rp|301}}
Hul voete het vier lang tone en ’n opponeerbare groottoon.<ref name=Payne />{{rp|15}} Orang-oetangs kan goed met hul hande én voete gryp.<ref name=Payne />{{rp|14}} Hul heupgewrigte het dieselfde beweeglikheid as hul skouer- en armgewrigte en hulle het dus minder beperkings in beenbeweging as mense.<ref name=Payne />{{rp|15}} Anders as gorillas en sjimpansees is orang-oetangs nie ware kneukellopers nie, maar vuislopers.<ref name="Schwartz">{{cite book | author = Schwartz, Jeffrey |title = The Red Ape: Orangutans and Human Origins | year = 1987 | page = 286 | isbn = 0-8133-4064-0 | publisher = Westview Press | location = Cambridge, MA}}</ref>
== Verwysings ==
| |||