Gallië: Verskil tussen weergawes

Die term '''Gallië''' ([[Latyn]]s: ''Gallia'') verwys na die geografiese gebied tussen die [[Ryn]] in die ooste, die [[Alpe]] en die [[Middellandse See]] in die suide, die [[Pireneë]] en die [[Atlantiese Oseaan]] in die weste en noorde, wat sedert die 7de en 6de eeu v.C. deur [[Kelte]] (Latyns: ''Galli'') bewoon is. Die sowat sestig Galliese stamme in hierdie gebied, wat ongeveer die huidige [[Frankryk]], [[België]], westelike [[Switserland]] en Noord-[[Italië]] beslaan, moet eerder as 'n kulturele en waarskynlik ook ekonomiese eenheid beskou word. Voor die Romeinse verowering het hierdie stamme nooit in 'n gemeenskaplike ryk verenig nie.

 

 

=== Die Romeinse verowering ===

Vanaf 125 v.C. het die Romeine met die verowering van die kusgebiede langs die Middellandse See en die Rhônevallei begin. Die stad Aquae Sextiae (die huidige [[Aix-en-Provence]]) is in 122 v.C. as 'n Romeinse kolonie gestig. Een jaar later is die suidoostelike Gallië as 'n provinsie onder die naam [[Gallia Narbonensis]] by die Romeinse Ryk ingelyf. Narbo (die huidige Narbonne) het in 118 v.C. as sy administratiewe sentrum ontstaan.

Die inval van die Kimbers en Teutone in Suid-Gallië en Noord-Italië is in die jaar 113 v.C. blykbaar as 'n ernstige bedreiging vir Rome beskou. Die twee Germaanse volkere is moontlik deur 'n springvloed in hul [[Skandinawië|Skandinawiese]] tuisland (vermoedelik die huidige Jutland in [[Denemarke]]) gedwing om na ander geweste te verhuis. Later het ook ander Germaanse stamme by hulle trek aangesluit. Die Germane het verskeie kere groot Romeinse leërs verslaan, onder meer naby Noreia in die huidige [[Oostenryk]] en in 105 v.C. naby Arausio (die huidige Orange) in Suid-Gallië. Twee Romeinse leërs het in 105 v.C. daarin geslaag om die twee Germaanse stamme na die Rhône terug te dryf. Die Romeinse veldheer Gaius Marius het in 102 v.C. naby Aquae Sextiae 'n oorwinning oor die Teutone behaal en een jaar later ook die Kimbers naby Vercellae in Noord-Italië verslaan. Die oorlewende vroue het in hul laers saam met hulle kinders selfmoord gepleeg om nie die Romeinse slawerny te moet verduur nie.

 

 

=== Die Romanisering ===

As deel van die Romanisering van die nuwe provinsies is die Romeinse administratiewe en regstelsel ook in Gallië ingevoer, met Latyn as [[amptelike taal]]. As Vulgêrlatyn het die taal van die Romeine ook die basis vir die ontwikkeling van die moderne [[Franse taal]] gevorm. Ondanks hulle nederlaag het baie Galliërs die Romeinse heerskappy, wat ook die gesofistikeerde Mediterreense leefwyse na hulle geweste gebring het, as 'n verbetering van hulle lewensomstandighede ervaar. Geen ander Barbaarse volk het in die antieke tydperk beter by die Romeinse kultuur aangepas as die Galliërs nie.

Daarnaas het die Romeine ook 'n einde aan die voortgesette stamgevegte gemaak en Gallië geleidelik tot een van die welvarendste gebiede in die Romeinse Ryk ontwikkel. Die ''Provincia'' (die huidige [[Provence]]) het danksy 'n golf van Romeinse immigrante, veral veterane van die Romeinse leër, een van die mees geromaniseerde gebiede geword, wat ook vandag oor die rykste Romeinse erfenis in Frankryk beskik, met die antieke Nemausus (die huidige Nîmes) en [[Arles]] as sentrums van die Romeinse boukuns.

 

 

== Administrasie ==

Die gebiede noord van die ou Provincia Narbonensis, wat deur Caesar verower is, is in drie administratiewe gebiede verdeel: Aquitania in die suidweste; Lugdunensis met die Sentraal-Galliese gebiede tussen die Loire en die Seine en die huidige [[Bretagne]]; en Belgica in die noorde. Lugdunum (die huidige [[Lyon]]) het as 'n soort federale hoofstad gedien en het ook die Galliese munt gehuisves wat in die keisertydperk goue geldstukke van eersterangse gehalte geslaan het.

 

 

== Godsdiens en maatskappy ==

Die Galliese stede was die belangrikste smeltkroes van die Gallies-Romeinse maatskappy, en vanuit hierdie sentrums het die Romanisering en die gebruik van die Latynse taal ook geleidelik na die plattelandse gebiede begin uitbrei. Die Romeine het nie die oorheersende rol van die landelike Galliese adel aangetas nie wat as een van die mees betroubare bondgenote by die vestiging van die Romeinse heerskappy beskou is. Adellike seuns is in die Latynse skole van die stede opgelei en het sodoende in noue aanraking met die Mediterreense kultuur en leefwyse gekom.

 

Danksy die ''Pax Romana'', die Romeinse vrede, het met die Romeinse heerskappy 'n ongestoorde ekonomiese opbloei van die Galliese stede en hulle onmiddellike omgewing begin. Plaaslike nywerhede soos die tekstiel-, [[glas|glas-]] en keramiekvervaardiging was hoogs ontwikkeld en het hulle produkte na ander gebiede van die Romeinse Ryk en na Germanië uitgevoer waar hulle die plaaslike markte vinnig begin oorheers het.

 

In Gallië is onder meer wynbou en veeteelt bevorder, en Galliese uitvoere van landbouprodukte het onder meer ganse, ham en [[kaas]] ingesluit. Die landbou het voordeel uit die toepassing van nuwe tegnologie en kundigheid getrek, onder meer op die gebied van hidrotegnologie (waterkrag). Veral in die groot vlaktes van Noord-Gallië is eenvoudige, maar doeltreffende landboumasjiene ontwikkel. Volgens argeologiese navorsing was hierdie gebied deur 'n buitengewoon groot [[bevolkingsdigtheid]] gekenmerk.