Angola: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
Uitgebrei
Lyn 1:
{{Inligtingskas Land
|noem_naam = '''RepubliekRepública vande Angola''' <small>([[Portugees]])</small><br />'''Repubilika ya Ngola''' <small>([[Kongo (taal)|Kongo]], [[Kimbundu]] en [[Umbundu]])</small>
|volle_naam = '''República deRepubliek Angola'''
|algemene_naam = Angola
|beeld_vlag = Flag of Angola.svg
Lyn 8:
|beeld_kaart = Location Angola AU Africa.svg
|leuse =
|volkslied = ''Angola Avante!''<br /><small>''([[Portugees]] vir: "Voorwaarts Angola!")''</small>
|amptelike_tale = [[Portugees]]<br /><small>'''Nasionale tale''': [[Kongo (taal)|Kikongo]], [[Chokwe]], [[Umbundu]], [[Kimbundu]], [[Ganguela]] en [[Kwanyama]]<ref>{{en}} {{cite book |title=Angola Constitution and Citizenship Laws Handbook: Strategic Information and Basic Laws |url=https://books.google.de/books?id=v3CuBgAAQBAJ&pg=PA9&dq=constitution+of+angola+national+languages&hl=de&sa=X&ved=0ahUKEwj536fNsPXfAhUJkywKHRceAXIQ6AEILzAB#v=onepage&q&f=false |publisher=USA International Business Publications |isbn=978-1-4387-7839-6 |date=4 April 2013 |accessdate=18 Januarie 2019}}</ref><ref>{{fr}} {{cite web |url=http://www.axl.cefan.ulaval.ca/afrique/Angola.htm | title=Angola | publisher=Universiteit van Laval | accessdate=18 Januarie 2019}}</ref></small>
|amptelike_tale = [[Portugees]]
|hoofstad = [[Luanda]]
{{Koördinate|8|50|S|13|20|O}}
Lyn 29:
|bevolking_skatting =
|bevolking_rang = -
|bevolking_skatting_jaar =
|bevolking_sensus = 25&nbsp;789&nbsp;024<ref>{{en}} [http://aiangola.com/wp-content/uploads/2016/03/Publicação-Resultados-Definitivos-Censo-Geral-2014_Versão-22032016_DEFINITIVA-18H17.pdf 2014 population census (INE Angola)] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160506013702/http://aiangola.com/wp-content/uploads/2016/03/Publica%C3%A7%C3%A3o-Resultados-Definitivos-Censo-Geral-2014_Vers%C3%A3o-22032016_DEFINITIVA-18H17.pdf |date=6 Mei 2016 }}</ref>
|bevolking_sensus_jaar = 2014
Lyn 35:
|bevolkingsdigtheidmi² = 53,6
|bevolkingsdigtheidrang = 199<sup>ste</sup>
|BBP_PPP = $193208,935279&nbsp;miljard<ref name=imf2>{{en}} {{cite web |url=httphttps://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/20172018/0102/weodata/weorept.aspx?pr.x=3641&pr.y=1117&sy=20172016&ey=20212023&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=614&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC&grp=0&a= |title=Angola |publisher=[[Internasionale Monetêre Fonds]] |accessdate=2618 SeptemberJanuarie 20172019}}</ref>
|BBP_PPP_rang = 64<sup>ste</sup>
|BBP_PPP_jaar = 20172019
|BBP_PPP_per_kapita = $6&nbsp;882930<ref name=imf2 />
|BBP_PPP_per_kapita_rang = 107<sup>de</sup>
|BBP = $122110,365186&nbsp;miljard<ref name=imf2 />
|BBP_rang = 61<sup>ste</sup>
|BBP_jaar = 20172019
|BBP_per_kapita = $43&nbsp;342666<ref name=imf2 />
|BBP_per_kapita_rang = 91<sup>ste</sup>
|onafhanklikheidstipe = Vorming
|onafhanklikheidsgebeure = • Portugese kolonisasie<br />• Onafhanklikheid<br />• Huidige grondwet
|onafhanklikheidsdatums = <br /><br />[[1575]]<br />[[11 November]] [[1975]]<br />[[21 Januarie]] [[2010]]
|MOI = {{wins}} 0,533581<ref>{{en}} {{cite web |url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/2016_human_development_report2018_human_development_statistical_update.pdf |title=20162018 Human Development Report |yeardate=20162018 |accessdate=2618 SeptemberJanuarie 20172019 |publisher=United Nations Development Programme }}</ref>
|MOI_rang = 150147<sup>ste</sup>
|MOI_jaar = 20132017
|MOI_kategorie = {{kleur|#fc0|medium}}
|Gini = 42,7<ref>{{en}} {{cite web |url=httphttps://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?locations=AO |title=Gini IndexAngola |publisher=[[Wêreldbank]] |accessdate=218 Maart 2011 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150209003326/http://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI |archivedate=9Januarie Februarie2019 2015}}</ref>
|Gini_rang =
|Gini_jaar = 20092008
|Gini_kategorie = {{kleur|#990000|laag}}
|geldeenheid = [[Kwanza]]
Lyn 68:
}}
 
'''Angola''' ([[Portugees]]: [ɐ̃ˈɡɔlɐ]; [[Kongo (taal)|Kongo]], [[Kimbundu]] en [[Umbundu]]: ''Ngola'', [ɐ̃ˈɡɔlɐ]), amptelik die '''Republiek van Angola''' (Portugees: ''República de Angola''; Kongo, Kimbundu en Umbundu: ''Repubilika ya Ngola''), is 'n [[land]] in [[Suider-Afrika]] wat grens aan [[Namibië]] in die suide, die [[Demokratiese Republiek van die Kongo]] in die noordooste, [[Zambië]] in die ooste en die [[Atlantiese Oseaan]] in die weste. Die provinsie [[Cabinda (provinsie)|Cabinda]], wat hom ten noorde en buite die land self bevind, grens aan die [[Republiek van die Kongo]] in die noorde, die Demokratiese Republiek van die Kongo in die suide en die Atlantiese Oseaan in die weste. Angola is 'n lid van die [[Afrika-unie]] en 'n voormalige [[Portugal|Portugese]] kolonie wat sy onafhanklikheid in 1975 bereik het. Die [[hoofstad]] en grootste stad is [[Luanda]].
 
[[Lêer:Angola sat.jpg|duimnael|links|[[Nasa]]-Satellietbeeld van Angola]]
[[Lêer:Angolakaart.png|duimnael|links|Kaart van Angola]]
[[Lêer:Angola Topography.png|duimnael|links|Topografiese kaart van Angola]]
[[Lêer:Luanda1.jpg|duimnael|links|[[Luanda]] is die [[hoofstad]] en grootste stedelike sentrum van Angola]]
[[Lêer:Lubango-Namibe landscape.jpg|duimnael|links|Die berge van [[Lubango]]]]
[[Lêer:Beach of Coatinha in Benguela, Angola.jpg|duimnael|links|Miradouro da Lua langs die suidelike kus van Luanda]]
Angola was 'n [[Portugese Ryk|Portugese kolonie]] vanaf die 16de eeu tot 1975. Ná onafhanklikwording was Angola van 1975 tot 2002 in 'n ernstige [[burgeroorlog]] gedompel. Die oorlog het ook deel uitgemaak van die wêreldwye [[Koue Oorlog]], met [[Sowjetunie]] en [[Kuba]] wat die [[Kommunisme|kommunisties]] gesinde [[MPLA]] (''Movimento Popular de Libertação de Angola – Partido do Trabalho'') ondersteun het terwyl [[Suid-Afrika]] en die [[Verenigde State van Amerika|Verenigde State]] die anti-kommunistiese [[Unita]] (''União Nacional para a Independência Total de Angola'') ondersteun het.
 
Die land is die naasgrootste [[Ruolie|petroleum]]- en [[diamant]]produsent in [[Afrika suid van die Sahara]]. Daarteenoor het Angola van die laagste lewensverwagtings- en een van die hoogste kindersterftekoerse in die wêreld.<ref>{{en}} [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2102rank.html, Life expectancy at birth], [www.cia.gov] (2009)</ref> In Augustus 2006 is 'n vredesooreenkoms onderteken met 'n faksie van die ''Frente para a Libertação do Enclave de Cabinda, FLEC'', 'n afgeskeidene guerillagroep van die Cabinda-eksklawe in die noorde van die land, wat steeds aktief is.<ref>{{pt}} [http://noticias.uol.com.br/ultnot/lusa/2008/06/04/ult611u78130.jhtm Angola mantém presença militar reforçada em Cabinda], [UOL.com.br] (4 Junie 2008)</ref> Nagenoeg 65% van Angola se ruolie is afkomstig van daardie area.
 
== Etimologie ==
Die naam "Angola" is afgelei van die titel ''Ngola'' van die konings van Ndongo, 'n oos van Luanda geleë vasalstaat van die historiese Koninkryk Kongo. Die Portugese het hierdie benaming oorgeneem en later vir die hele gebied gebruik, wat hulle wou koloniseer.<ref>{{en}} {{cite book |author=Heywood, Linda M. & Thornton, John K. |year=2007 |title=Central Africans, Atlantic Creoles, and the foundation of the Americas, 1585–1660 |url=https://books.google.de/books?id=S42CypbRTlQC&pg=PA82&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false |publisher=Cambridge University Press |pages=82 |isbn=0-521-77065-3 |accessdate=18 Januarie 2019 }}</ref>
 
== Geskiedenis ==
{{Sienook|Angolese Oorlog vir Onafhanklikheid}}
 
== Demografie ==
Die bevolking bestaan hoofsaaklik uit Ovimbundu (37%), Kimbundu (25%) en [[Kongo (volk)|Bakongo]] (13%). Daarbenewens bly sowat 2% Mestizo en 1% Europeërs in die land. Portugees is die mees verspreide taal in Angola en word deur sowat 71% van die bevolking gebesig. Belangrike inheemse tale sluit in Umbundu (23%), Kikongo (8%), Kimbundu (8%) en Chokwe (6,5%).<ref>{{en}} {{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ao.html|title=Angola|publisher=[[Central Intelligence Agency]]|work=CIA World Factbook|accessdate=18 Januarie 2019}}</ref>
 
== Geografie ==
Line 85 ⟶ 97:
Angola se gemiddelde [[temperatuur]] aan die kus is 15,6 [[Celsius|°C]] in die [[winter]] en 21,1 [[Celsius|°C]] in die [[somer]]. Dit het twee seisoene; droë seisoen (Mei tot Oktober) en warm [[reën]]seisoen (November tot April).
 
=== GeskiedenisProvinsies ===
{{Hoofartikel|Provinsies van Angola}}
{{Sienook|Angolese Oorlog vir Onafhanklikheid}}
Angola bevat 18 provinsies (Portugees: ''províncias'', eenvoud – ''província''):
{| class="wikitable" style="text-align: center;"
|-
! No. !! Provinsie !! Hoofstad
!Bevolking<br />(2014)<ref name=":1">{{pt}} [http://censo.ine.gov.ao/xportal/xmain?xpid=censo2014&xpgid=censo2014-info&generic-detail_qry=BOUI=8380919&actualmenu=8377507 Censo 2014], besoek op 18 Januarie 2019</ref>
! !! No. !! Provinsie !! Hoofstad
!Bevolking<br />(2014)<ref name=":1" />
! Kaart
|-
|style="text-align:center"| 1 || [[Bengo-provinsie|Bengo]] || [[Caxito]]
|356&nbsp;641|| rowspan="9" | || style="text-align:center"| 10 || [[Huíla-provinsie|Huíla]] || [[Lubango]]
|2&nbsp;497&nbsp;422|| rowspan="9" | [[Lêer:Angola Provinces numbered 300px.png|190px]]<br />[[Lêer:Angola, administrative divisions - de - colored.svg|190px]]
|-
|style="text-align:center"| 2 || [[Benguela-provinsie|Benguela]] || [[Benguela]]
|2&nbsp;231&nbsp;385|| style="text-align:center" | 11 || [[Luanda-provinsie|Luanda]] || [[Luanda]]
|6&nbsp;945&nbsp;386
|-
|style="text-align:center"| 3 || [[Bié-provinsie|Bié]] || [[Kuito]]
|1&nbsp;455&nbsp;255|| style="text-align:center" | 12 || [[Lunda Norte-provinsie|Lunda Norte]] || [[Lucapa]]
|862&nbsp;566
|-
|style="text-align:center"| 4 || [[Cabinda (provinsie)|Cabinda]] || [[Cabinda (stad)|Cabinda]]
|716&nbsp;076|| style="text-align:center" | 13 || [[Lunda Sul-provinsie|Lunda Sul]] || [[Saurimo]]
|537&nbsp;587
|-
|style="text-align:center"| 5 || [[Cuando Cubango-provinsie|Cuando Cubango]] || [[Menongue]]
|534&nbsp;002|| style="text-align:center" | 14 || [[Malanje-provinsie|Malanje]] || [[Malanje]]
|986&nbsp;363
|-
|style="text-align:center"| 6 || [[Cuanza Norte-provinsie|Cuanza Norte]] || [[N'dalantando]]
|443&nbsp;386|| style="text-align:center" | 15 || [[Moxico-provinsie|Moxico]] || [[Luena]]
|758&nbsp;568
|-
|style="text-align:center"| 7 || [[Cuanza Sul-provinsie|Cuanza Sul]] || [[Sumbe]]
|1&nbsp;881&nbsp;873|| style="text-align:center" | 16 || [[Namibe-provinsie|Namibe]] || [[Namibe]]
|495&nbsp;326
|-
|style="text-align:center"| 8 || [[Cunene-provinsie|Cunene]] || [[Ondjiva]]
|990&nbsp;087|| style="text-align:center" | 17 || [[Uíge-provinsie|Uíge]] || [[Uíge]]
|1&nbsp;483&nbsp;118
|-
|style="text-align:center"| 9 || [[Huambo-provinsie|Huambo]] || [[Huambo]]
|2&nbsp;019&nbsp;555|| style="text-align:center" | 18 || [[Zaire-provinsie|Zaire]] || [[M'Banza Kongo]]
|594&nbsp;428
|}
 
Hierdie 18 provinsies is verdeel in in 157 Municípios en 618 ''comunas''.
 
== Verwysings ==
{{Verwysings|23}}
 
== Eksterne skakels ==
{{CommonsKategorie}}
{{Commons-kategorie inlyn}}
{{Wikt-inlyn|Angola}}
* {{en}} {{Wikivoyage}}