Angola: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Uitgebrei |
|||
Lyn 1:
{{Inligtingskas Land
|noem_naam = '''
|volle_naam = '''
|algemene_naam = Angola
|beeld_vlag = Flag of Angola.svg
Lyn 8:
|beeld_kaart = Location Angola AU Africa.svg
|leuse =
|volkslied = ''Angola Avante!''<br /><small>''(
|amptelike_tale = [[Portugees]]<br /><small>'''Nasionale tale''': [[Kongo (taal)|Kikongo]], [[Chokwe]], [[Umbundu]], [[Kimbundu]], [[Ganguela]] en [[Kwanyama]]<ref>{{en}} {{cite book |title=Angola Constitution and Citizenship Laws Handbook: Strategic Information and Basic Laws |url=https://books.google.de/books?id=v3CuBgAAQBAJ&pg=PA9&dq=constitution+of+angola+national+languages&hl=de&sa=X&ved=0ahUKEwj536fNsPXfAhUJkywKHRceAXIQ6AEILzAB#v=onepage&q&f=false |publisher=USA International Business Publications |isbn=978-1-4387-7839-6 |date=4 April 2013 |accessdate=18 Januarie 2019}}</ref><ref>{{fr}} {{cite web |url=http://www.axl.cefan.ulaval.ca/afrique/Angola.htm | title=Angola | publisher=Universiteit van Laval | accessdate=18 Januarie 2019}}</ref></small>
|hoofstad = [[Luanda]]
{{Koördinate|8|50|S|13|20|O}}
Lyn 29:
|bevolking_skatting =
|bevolking_rang = -
|bevolking_skatting_jaar =
|bevolking_sensus = 25 789 024<ref>{{en}} [http://aiangola.com/wp-content/uploads/2016/03/Publicação-Resultados-Definitivos-Censo-Geral-2014_Versão-22032016_DEFINITIVA-18H17.pdf 2014 population census (INE Angola)] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160506013702/http://aiangola.com/wp-content/uploads/2016/03/Publica%C3%A7%C3%A3o-Resultados-Definitivos-Censo-Geral-2014_Vers%C3%A3o-22032016_DEFINITIVA-18H17.pdf |date=6 Mei 2016 }}</ref>
|bevolking_sensus_jaar = 2014
Lyn 35:
|bevolkingsdigtheidmi² = 53,6
|bevolkingsdigtheidrang = 199<sup>ste</sup>
|BBP_PPP = $
|BBP_PPP_rang = 64<sup>ste</sup>
|BBP_PPP_jaar =
|BBP_PPP_per_kapita = $6
|BBP_PPP_per_kapita_rang = 107<sup>de</sup>
|BBP = $
|BBP_rang = 61<sup>ste</sup>
|BBP_jaar =
|BBP_per_kapita = $
|BBP_per_kapita_rang = 91<sup>ste</sup>
|onafhanklikheidstipe = Vorming
|onafhanklikheidsgebeure = • Portugese kolonisasie<br />• Onafhanklikheid<br />• Huidige grondwet
|onafhanklikheidsdatums = <br /><br />[[1575]]<br />[[11 November]] [[1975]]<br />[[21 Januarie]] [[2010]]
|MOI = {{wins}} 0,
|MOI_rang =
|MOI_jaar =
|MOI_kategorie = {{kleur|#fc0|medium}}
|Gini = 42,7<ref>{{en}} {{cite web |url=
|Gini_rang =
|Gini_jaar =
|Gini_kategorie = {{kleur|#990000|laag}}
|geldeenheid = [[Kwanza]]
Lyn 68:
}}
'''Angola''' ([[Portugees]]: [ɐ̃ˈɡɔlɐ]; [[Kongo (taal)|Kongo]], [[Kimbundu]] en [[Umbundu]]: ''Ngola'', [ɐ̃ˈɡɔlɐ]), amptelik die '''Republiek
[[Lêer:Angola sat.jpg|duimnael|links|[[Nasa]]-Satellietbeeld van Angola]]
[[Lêer:Angolakaart.png|duimnael|links|Kaart van Angola]]
[[Lêer:Angola Topography.png|duimnael|links|Topografiese kaart van Angola]]
[[Lêer:Luanda1.jpg|duimnael|links|[[Luanda]] is die [[hoofstad]] en grootste stedelike sentrum van Angola]]
[[Lêer:Lubango-Namibe landscape.jpg|duimnael|links|Die berge van [[Lubango]]]]
[[Lêer:Beach of Coatinha in Benguela, Angola.jpg|duimnael|links|Miradouro da Lua langs die suidelike kus van Luanda]]
Angola was 'n [[Portugese Ryk|Portugese kolonie]] vanaf die 16de eeu tot 1975. Ná onafhanklikwording was Angola van 1975 tot 2002 in 'n ernstige [[burgeroorlog]] gedompel. Die oorlog het ook deel uitgemaak van die wêreldwye [[Koue Oorlog]], met [[Sowjetunie]] en [[Kuba]] wat die [[Kommunisme|kommunisties]] gesinde [[MPLA]] (''Movimento Popular de Libertação de Angola – Partido do Trabalho'') ondersteun het terwyl [[Suid-Afrika]] en die [[Verenigde State van Amerika|Verenigde State]] die anti-kommunistiese [[Unita]] (''União Nacional para a Independência Total de Angola'') ondersteun het.
Die land is die naasgrootste [[Ruolie|petroleum]]- en [[diamant]]produsent in [[Afrika suid van die Sahara]]. Daarteenoor het Angola van die laagste lewensverwagtings- en een van die hoogste kindersterftekoerse in die wêreld.<ref>{{en}} [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2102rank.html, Life expectancy at birth], [www.cia.gov] (2009)</ref> In Augustus 2006 is 'n vredesooreenkoms onderteken met 'n faksie van die ''Frente para a Libertação do Enclave de Cabinda, FLEC'', 'n afgeskeidene guerillagroep van die Cabinda-eksklawe in die noorde van die land, wat steeds aktief is.<ref>{{pt}} [http://noticias.uol.com.br/ultnot/lusa/2008/06/04/ult611u78130.jhtm Angola mantém presença militar reforçada em Cabinda], [UOL.com.br] (4 Junie 2008)</ref> Nagenoeg 65% van Angola se ruolie is afkomstig van daardie area.
== Etimologie ==
Die naam "Angola" is afgelei van die titel ''Ngola'' van die konings van Ndongo, 'n oos van Luanda geleë vasalstaat van die historiese Koninkryk Kongo. Die Portugese het hierdie benaming oorgeneem en later vir die hele gebied gebruik, wat hulle wou koloniseer.<ref>{{en}} {{cite book |author=Heywood, Linda M. & Thornton, John K. |year=2007 |title=Central Africans, Atlantic Creoles, and the foundation of the Americas, 1585–1660 |url=https://books.google.de/books?id=S42CypbRTlQC&pg=PA82&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false |publisher=Cambridge University Press |pages=82 |isbn=0-521-77065-3 |accessdate=18 Januarie 2019 }}</ref>
== Geskiedenis ==
{{Sienook|Angolese Oorlog vir Onafhanklikheid}}▼
== Demografie ==
Die bevolking bestaan hoofsaaklik uit Ovimbundu (37%), Kimbundu (25%) en [[Kongo (volk)|Bakongo]] (13%). Daarbenewens bly sowat 2% Mestizo en 1% Europeërs in die land. Portugees is die mees verspreide taal in Angola en word deur sowat 71% van die bevolking gebesig. Belangrike inheemse tale sluit in Umbundu (23%), Kikongo (8%), Kimbundu (8%) en Chokwe (6,5%).<ref>{{en}} {{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ao.html|title=Angola|publisher=[[Central Intelligence Agency]]|work=CIA World Factbook|accessdate=18 Januarie 2019}}</ref>
== Geografie ==
Line 85 ⟶ 97:
Angola se gemiddelde [[temperatuur]] aan die kus is 15,6 [[Celsius|°C]] in die [[winter]] en 21,1 [[Celsius|°C]] in die [[somer]]. Dit het twee seisoene; droë seisoen (Mei tot Oktober) en warm [[reën]]seisoen (November tot April).
===
{{Hoofartikel|Provinsies van Angola}}
▲{{Sienook|Angolese Oorlog vir Onafhanklikheid}}
Angola bevat 18 provinsies (Portugees: ''províncias'', eenvoud – ''província''):
{| class="wikitable" style="text-align: center;"
|-
! No. !! Provinsie !! Hoofstad
!Bevolking<br />(2014)<ref name=":1">{{pt}} [http://censo.ine.gov.ao/xportal/xmain?xpid=censo2014&xpgid=censo2014-info&generic-detail_qry=BOUI=8380919&actualmenu=8377507 Censo 2014], besoek op 18 Januarie 2019</ref>
! !! No. !! Provinsie !! Hoofstad
!Bevolking<br />(2014)<ref name=":1" />
! Kaart
|-
|style="text-align:center"| 1 || [[Bengo-provinsie|Bengo]] || [[Caxito]]
|356 641|| rowspan="9" | || style="text-align:center"| 10 || [[Huíla-provinsie|Huíla]] || [[Lubango]]
|2 497 422|| rowspan="9" | [[Lêer:Angola Provinces numbered 300px.png|190px]]<br />[[Lêer:Angola, administrative divisions - de - colored.svg|190px]]
|-
|style="text-align:center"| 2 || [[Benguela-provinsie|Benguela]] || [[Benguela]]
|2 231 385|| style="text-align:center" | 11 || [[Luanda-provinsie|Luanda]] || [[Luanda]]
|6 945 386
|-
|style="text-align:center"| 3 || [[Bié-provinsie|Bié]] || [[Kuito]]
|1 455 255|| style="text-align:center" | 12 || [[Lunda Norte-provinsie|Lunda Norte]] || [[Lucapa]]
|862 566
|-
|style="text-align:center"| 4 || [[Cabinda (provinsie)|Cabinda]] || [[Cabinda (stad)|Cabinda]]
|716 076|| style="text-align:center" | 13 || [[Lunda Sul-provinsie|Lunda Sul]] || [[Saurimo]]
|537 587
|-
|style="text-align:center"| 5 || [[Cuando Cubango-provinsie|Cuando Cubango]] || [[Menongue]]
|534 002|| style="text-align:center" | 14 || [[Malanje-provinsie|Malanje]] || [[Malanje]]
|986 363
|-
|style="text-align:center"| 6 || [[Cuanza Norte-provinsie|Cuanza Norte]] || [[N'dalantando]]
|443 386|| style="text-align:center" | 15 || [[Moxico-provinsie|Moxico]] || [[Luena]]
|758 568
|-
|style="text-align:center"| 7 || [[Cuanza Sul-provinsie|Cuanza Sul]] || [[Sumbe]]
|1 881 873|| style="text-align:center" | 16 || [[Namibe-provinsie|Namibe]] || [[Namibe]]
|495 326
|-
|style="text-align:center"| 8 || [[Cunene-provinsie|Cunene]] || [[Ondjiva]]
|990 087|| style="text-align:center" | 17 || [[Uíge-provinsie|Uíge]] || [[Uíge]]
|1 483 118
|-
|style="text-align:center"| 9 || [[Huambo-provinsie|Huambo]] || [[Huambo]]
|2 019 555|| style="text-align:center" | 18 || [[Zaire-provinsie|Zaire]] || [[M'Banza Kongo]]
|594 428
|}
Hierdie 18 provinsies is verdeel in in 157 Municípios en 618 ''comunas''.
== Verwysings ==
{{Verwysings|
== Eksterne skakels ==
{{CommonsKategorie}}
{{Wikt-inlyn|Angola}}
* {{en}} {{Wikivoyage}}
|