Demokratiese Republiek die Kongo: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
No edit summary
Bygewerk
Lyn 1:
: ''Moenie verwar word met [[Republiek van die Kongo]] nie.''
{{Inligtingskas Land
|noem_naam = '''République démocratique du Congo''' <small>([[Frans]])</small><br />'''Repubilika ya Kôngo ya Dimokalasi''' <small>([[Kongo (taal)|Kongo]])</small><br />'''Republíki ya Kongó Demokratíki''' <small>([[Lingala]])</small><br />'''Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo''' <small>([[Swahili]])</small><br />'''Ditunga dia Kongu wa Mungalaata''' <small>([[Luba-Kasai]])</small>
|noem_naam = '''République démocratique du Congo'''
|volle_naam = '''Demokratiese Republiek van die Kongo'''
|algemene_naam = die Demokratiese Republiek van die Kongo
Lyn 8:
|simbool_tipe = Wapen
|beeld_kaart = Location DR Congo AU Africa.svg
|leuse = <br />''Justice – Paix – Travail''<br /><small>''([[Frans]] vir: "Geregtigheid – Vrede – Arbeid")''</small>
|volkslied = ''[[Debout Congolais]]''<br /><small>''(Frans vir: "Staan op, Kongolese")''</small><br /><center>[[Lêer:National anthem of Democratic Republic of the Congo, performed by the United States Navy Band.wav]]</center>
|amptelike_tale = [[Frans]]<br /><small>'''Nasionale tale''': [[Kongo (taal)|Kongo]], [[Lingala]], [[Swahili]] en [[Luba-Kasai]]<ref>{{en}} {{cite web |url=http://constitutionnet.org/sites/default/files/DRC%20-%20Congo%20Constitution.pdf | title= The Constitution of the Democratic Republic of the Congo, 2005 | publisher=constitutionnet.org | accessdate=26 Januarie 2019}}</ref><ref>{{fr}} {{cite web |url=http://www.axl.cefan.ulaval.ca/afrique/czaire.htm | title= Congo-Kinshasa | publisher=Universiteit van Laval | accessdate=26 Januarie 2019}}</ref></small>
|amptelike_tale = [[Frans]]
|hoofstad = [[Kinshasa]]
{{Koördinate|4|19|S|15|19|O}}
Lyn 20:
|longEW = O
|grootste_stad = [[Kinshasa]]
|regeringsvorm = Unitêre semi-presidensiële<br />[[republiek]]<ref>{{en}} {{cite web |title=Freedom in the World 2018 – Congo, Democratic Republic of (Kinshasa) |url=https://freedomhouse.org/report/freedom-world/2018/congo-democratic-republic-kinshasa |website=Freedomhouse |publisher=Freedomhouse |accessdate=26 Januarie 2019}}</ref>
|leiertitels = <br />• [[President]]<br />• [[Eerste minister]]
|leiername = [[Félix Tshisekedi]]<br />[[Bruno Tshibala]]
Lyn 26:
|oppervlak_grootte =
|oppervlak = 2&nbsp;345&nbsp;409
|oppervlakmi² = 905&nbsp;355567
|persent_water = 4,3,32
|bevolking_skatting = 8285&nbsp;243281&nbsp;000024<ref name="CIA">{{en}} {{cite web |url=httphttps://www.imfcia.orggov/externallibrary/pubspublications/ftthe-world-factbook/weogeos/2015/01/weodata/weoreptcg.aspx?pr.x=95&pr.y=10&sy=2015&ey=2015&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=636&s=LP&grp=0&a= html|title=5. Report for Selected Countries and Subjects –Congo, Democratic Republic of the Congo |publisher=[[InternasionaleCentral MonetêreIntelligence FondsAgency]] |datework=MaartCIA 2015World Factbook| accessdate=926 AprilJanuarie 20172019}}</ref>
|bevolking_skatting_jaar = 20172018
|bevolking_rang = 16<sup>de</sup>
|bevolking_sensus =
|bevolking_sensus_jaar =
|bevolkingsdigtheid = 34,83
|bevolkingsdigtheidmi² = 90,222
|bevolkingsdigtheidrang =
|BBP_PPP = $7077,294486&nbsp;miljard<ref name=imf2>{{en}} {{cite web |url=httphttps://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/20162018/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=4152&pr.y=1110&sy=2016&ey=20212023&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=636&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a= |title=Democratic Republic of the Congo |publisher=[[Internasionale Monetêre Fonds]] |accessdate=926 AprilJanuarie 20172019 }}</ref>
|BBP_PPP_rang =
|BBP_PPP_jaar = 20172019
|BBP_PPP_per_kapita = $811843<ref name="imf2" />
|BBP_PPP_per_kapita_rang =
|BBP = $4146,889117&nbsp;miljard<ref name="imf2" />
|BBP_rang =
|BBP_jaar = 20172019
|BBP_per_kapita = $473502<ref name="imf2" />
|BBP_per_kapita_rang =
|onafhanklikheidstipe = Stigting vanVorming
|onafhanklikheidsgebeure = • [[Kolonisasie]]<br />• Kongo-Vrystaat<br />• Belgies-Kongo<br />• [[Onafhanklikheid]] van [[België]]<br />• [[Zaïre]]<br />• Huidige grondwet
|onafhanklikheidsdatums = <br /><br />[[17 November]] [[1879]]<br />[[1 Julie]] [[1885]]<br />[[15 November]] [[1908]]<br />[[30 Junie]] [[1960]]<ref name="cia.govCIA">{{en}} {{cite web |author=[[Central Intelligence Agency]] |title=Congo, Democratic Republic of the |work=The World Factbook |publisher=Central Intelligence Agency |location=Langley, Virginië |date=21 November 2016 |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/cg.html |accessdate=9 April 2017}}</ref><br />[[29 Oktober]] [[1971]]<br />[[18 Februarie]] [[2006]]
|MOI = {{wins}} 0,435457<ref name="HDI">{{en}} {{cite web |url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/2016_human_development_report2018_human_development_statistical_update.pdf |title=20162018 Human Development Report |yeardate=20162018 |accessdate=926 AprilJanuarie 20172019 |publisher=United Nations Development Programme }}</ref>
|MOI_rang = 176<sup>ste</sup>
|MOI_jaar = 20152017
|MOI_kategorie = {{kleur|#990000|laag}}
|Gini = 4442,41<ref name=gini>{{en}} {{cite web|title=GINI index|url=httphttps://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?pagelocations=1CD |title=Congo, Democratic Republic |publisher=[[Wêreldbank]] |accessdate=126 Januarie Augustus2019 2014}}</ref>
|Gini_rang =
|Gini_jaar = 20062012
|Gini_kategorie = {{kleur|#fc0|medium}}
|geldeenheid = [[Kongolese frank|Frank]]
Lyn 69:
}}
 
Die '''Demokratiese Republiek van die Kongo''' ([[Frans]]: ''République démocratique du Congo'', [kɔ̃ɡo]; [[Kongo (taal)|Kongo]]: ''Repubilika ya Kôngo ya Dimokalasi''; [[Lingala]]: ''Republíki ya Kongó Demokratíki''; [[Swahili]]: ''Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo''; [[Luba-Kasai]]: ''Ditunga dia Kongu wa Mungalaata''), ook bekend as '''DR Kongo''', die '''DRK''', '''Kongo-Kinshasa''' of net '''die Kongo''',<ref>{{en}} {{cite book |last1=Starbird |first1=Caroline |last2=Deboer |first2=Dale |last3=Pettit |first3=Jenny |year=2004 |title=Teaching International Economics and Trade |url=https://books.google.com/books?id=EKiS9SZNPe0C&pg=PA78 |publisher=Center for Teaching International Relations, Universiteit van Denver]] |page=78 |isbn=978-0-943804-92-7 }}</ref><ref>{{en}} {{cite book |last=Office of the United States Trade Representative |editor-last=Amerikaanse Huis van Verteenwoordigers se Komitee van Maniere en Middele |date=2003 |title= Comprehensive Report on U.S. Trade and Investment Policy Toward Sub-Saharan Africa |url=https://books.google.com/books?id=HnGGEqGukvgC&pg=PA87 |others=Message from the President of the United States |publisher=United States Government Printing Office |page=87 |isbn=978-1-4289-5014-6 }}</ref> is 'n [[land]] in [[Sentraal-Afrika]] en die tweede grootste land in [[Afrika]] ná [[Algerië]]. Dit grens aan die [[Sentraal-Afrikaanse Republiek]] en [[Suid-Soedan]] aanin die noorde, [[Uganda]], [[Rwanda]], [[Burundi]], en [[Tanzanië]] aanin die ooste, [[Zambië]] en [[Angola]] aanin die suide, en die [[Republiek van die Kongo]] aanin die weste. Die land het toegang tot die see deur 'n nou 40 [[kilometer|km]] strook, langs die [[Kongorivier]] tot in die [[Golf van Guinee]]; andersins sou die Demokratiese Republiek van die Kongo as 't ware 'n [[landingeslote land]] wees. Die naam "[[Kongo]]", wat ''jagter'' beteken, is afkomstig van die [[Kongo (volk)|Bakongo-stam]] wat naby die Kongorivier kom woon het.
 
[[Lêer:Dem congo sat.jpg|duimnael|links|[[Nasa]]-Satellietbeeld van die Demokratiese Republiek van die Kongo]]
Die Demokratiese Republiek van die Kongo is ryk aan natuurlike hulpbronne, maar politieke onstabiliteit, [[korrupsie]] en die gebrek aan [[infrastruktuur]] belemmer die land se ontwikkeling, natuurlike hulpbron onttrekkinghulpbrononttrekking en gebruik. Uitsluitende die hoofstad, [[Kinshasa]], en die ander groot stad,stede [[Lubumbashi]] en [[Mbuji-Mayi]] is 'nwat mineraal [[mynbou]]plekke plekkeis.
 
== Geografie ==
[[Lêer:Dem congo sat.jpg|duimnael|links|[[Nasa]]-Satellietbeeld van die Demokratiese Republiek van die Kongo]]
[[Lêer:DRK kaart.png|duimnael|links|Kaart van die Demokratiese Republiek van die Kongo]]
Die Demokratiese Republiek van die Kongo (DRK) is geleë in die sentrale [[Afrika suid van die Sahara]], begrens deur (kloksgewys van die suidweste) Angola, die [[Atlantiese Oseaan|Suid-Atlantiese Oseaan]], die Republiek van die Kongo, die Sentraal-Afrikaanse Republiek, Suid-Soedan, Uganda, Rwanda, Burundi, Tanzanië oor die [[Tanganjika-meerTanganjikameer]] en Zambië. Dit lê weerskante van die [[ewenaar]], met 'n derde in die [[Noordelike Halfrond|Noordelike]] en twee-derdes in die [[Suidelike Halfrond]]. Die grootte van die Kongo, 2&nbsp;345&nbsp;408409 vierkante kilometer (905&nbsp;567 vierkante myl), is effens groter as die gesamentlike gebiede van [[Spanje]], [[Frankryk]], [[Duitsland]], [[Swede]] en [[Noorweë]]. Die Demokratiese Republiek van die Kongo is die grootste land volgens oppervlakte van Afrika suid van die Sahara, die tweede grootste in Afrika en die 11de grootste ter wêreld.
 
Die geografie van die Demokratiese Republiek van die Kongo word veral deur die [[Kongorivier]] gekenmerk wat in 'n wye boog deur die land vloei. Een van die sytakke in die suide vorm die [[Kasairivier]]. Op 'n kort stukkie van die oostelike grens vloei die [[Nylrivier]], as 't ware die [[Wit Nyl]], die langste van die twee bronriviere.
 
Van die stede in die Demokratiese Republiek van die Kongo sluit in [[Bandundu]], [[Bukavu]], [[Goma]], [[Ilebo]], [[Kalemie]], [[Kananga]], [[Kisangani]], [[Kolwezi]], [[Likasi]], [[Lubumbashi]], [[Mbandaka]], [[Mbanza-Ngungu]] en [[Mbuji-Mayi]].
 
In die ooste van die Demokratiese Republiek van die Kongo is die [[Groot Skeurvallei]] van Afrika geleë met mere soos [[Albertmeer]], [[Edwardmeer]], [[Kivumeer]], [[Mwerumeer]] en [[Tanganjikameer]] wat almal deel uitmaak van die oostelike grens van die land. Hier is ook die [[Nyiragongo]]-vulkaan en die [[Rwenzoriberge]] geleë.
 
{{Sienook|Pleknaamsveranderinge in die Demokratiese Republiek van die Kongo|Provinsies van die Demokratiese Republiek van die Kongo}}
 
== Geskiedenis ==
[[Lêer:Second Congo War Africa map en.svg|duimnael|links|Deelnemers aan die Tweede Kongo-oorlog (1998–2003)]]
Die Kongobekken het in 1879 'n [[Belgiese koloniale ryk|Belgiese kolonie]] geword en in 1885 'n privaatkolonie van koning [[Leopold II van België|Leopold II]], die Kongo-Vrystaat. Hierdie tydperk staan veral vir die Kongo-gruweldade van die Belge aan die inheemse bevolking bekend. In 1908 het die Belgiese parlement die Kongo in 'n "normale" Belgiese kolonie omskep en die koninklike Kongo-Vrystaat ontbind. Tydens die [[Eerste Wêreldoorlog]] in Afrika het Belgiese en inheemse soldate aan die [[Oos-Afrika-veldtog]] deelgeneem en saam met ander [[Geallieerdes van die Eerste Wêreldoorlog|Geallieerdes]] teen Duitse troepe in [[Duits-Oos-Afrika]] geveg.
 
In 1960, die Afrikajaar, het die Kongo onafhanklik van [[België]] geword met [[Patrice Lumumba]] as eerste eerste minister, wat reeds in 1961, tydens die [[Kongo-krisis]], vermoor is. In 1965 het [[Mobutu Sese Seko]] president geword en in 1971 is dié land se naam na [[Zaïre]] herdoop. In 1997, ná die afsterwe van Mobutu Sese Seko, is die naam Demokratiese Republiek van die Kongo weer aanvaar.
 
== Ekonomie ==
[[Lêer:First train in Kindu, DRC.jpg|duimnael|links|Herinwyding van die spoorlyn tussen Lubumbashi en Kindu]]
Anders as in die meeste ontwikkelende Afrikalande is [[landbou]] nie die belangrikste [[ekonomie]]se basis van die land nie, maar die mynbou. Die Demokratiese Republiek van die Kongo is die vernaamste [[Verskaffer (ekonomie)|verskaffer]] van [[diamant|nywerheidsdiamante]] op die wêreldmark en voer daarnaas ook groot hoeveelhede [[kobalt]], [[koper]], [[goud]], [[silwer]], [[tin]], [[sink]], [[mangaan]], [[kadmium]], [[germanium]] en [[ru-olieruolie]] uit. Korrupsie en [[Burgeroorlog|burgeroorloë]] het 'n ernstige nadelige uitwerking op die ekonomiese vooruitgang van die land, ondanks sy groot natuurlike hulpbronne.
 
Van die belangrikste handelsvennote vir uitvoer (2017-syfers) sluit in die [[Volksrepubliek China]] (41,4%), [[Zambië]] (22,7%), [[Suid-Korea]] (7,2%) en [[Finland]] (6,2%) Die belangrikste uitvoerprodukte vorm [[diamant]]e, [[koper]], [[goud]], [[kobalt]], [[hout]]produkte, [[ruolie]] en [[koffie]].<ref name="CIA" />
 
Vennote vir invoer is die Volksrepubliek China (19,9%), [[Suid-Afrika]] (18%), Zambië (10,4%), Belgie (9,1%), [[Indië]] (4,3%) en Tanzanië (4,2%). Ingevoer word produkte soos [[voedsel]], mynbou- en ander masjinerie, [[vervoer]]toerusting en [[Brandstof|brandstowwe]].<ref name="CIA" />
 
Die vernaamste internasionale lughawe is [[N'djili-lughawe|N'djili]] wat die hoofstad Kinshasa bedien.
 
== Demografie ==
[[Lêer:Map - DR Congo, major languages.svg|duimnael|Verspreiding van die vier nasionale tale in die Demokratiese Republiek van die Kongo: [[Kongo (taal)|Kongo]], [[Lingala]], [[Swahili]] en [[Luba-Kasai]]]]
Die Demokratiese Republiek van die Kongo het in 20162018 'n bevolking van 8285&nbsp;243281&nbsp;000024 gehad en is daarmee die digsbevolkte Franssprekende land, die vierde mees bevolkte land in Afrika en die 18de mees bevolkte land ter wêreld.
 
[[Kinshasa]] is die [[hoofstad]] en grootste stad van die Demokratiese Republiek van die Kongo en ook [[Afrika]] se derde grootste stad ná [[Kaïro]] en [[Lagos]] en net groter as [[Parys]], waarmee dit die grootste Franstalige stad wêreldwyd vorm.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://esa.un.org/unpd/wup/CD-ROM/WUP2011-F11a-30_Largest_Cities.xls |title=Time series of the population of the 30 largest urban agglomerations in 2011 ranked by population size, 1950–2025 |publisher=United Nations, Population Division |format=XLS |accessdate=25 Junie 2012 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120704051126/http://esa.un.org/unpd/wup/CD-ROM/WUP2011-F11a-30_Largest_Cities.xls |archivedate= 4 Julie 2012 }}</ref>
 
Frans is die enigste [[amptelike taal]] van die Demokratiese Republiek van die Kongo en dien as 'n ''[[lingua franca]]'' vir die verskeie etniese groepe. Van die omtrent 242 inheemse tale wat in die land gebesig word, geniet net vier tale die status van 'n nasionale taal: [[Kongo (taal)|Kongo]], [[Lingala]], [[Swahili]] en [[Luba-Kasai]].
 
In die Demokratiese Republiek van die Kongo leef sowat 200 etniese groepe, waarvan die meeste [[Bantoevolke]] is. Die [[Kongo (volk)|Kongo-volk]] vorm die grootste etniese groep; hulle vorm saam met die Mongo, Luba en die Mangbetu-Azande sowat 45% van die land se bevolking.<ref name="CIA" /> Van die etniese minderhede sluit in [[Hutu]], [[Tutsi]] en [[Twa]].
 
Die [[Christendom]] vorm die belangrikste [[godsdiens]] in die Demokratiese Republiek van die Kongo. Sowat 50% behoort aan die [[Rooms-Katolieke Kerk]], 2% is aanhangers van die [[Protestantisme]] en 10% behoort aan die Kimbanguïsme; 'n inheemse kerk. Omtrent 10% is [[Moslem]]s en 10% [[Animisme|Animiste]].<ref name="CIA" />
 
== Politiek ==
[[Lêer:JosephFélix kabilaTshisekedi (september 2018).jpg|duimnael|links|upright|President JosephFélix KabilaTshisekedi]]
Sedert 24 Januarie 2019 is Félix Tshisekedi die huidige [[staatshoof]] en [[president]].<ref>{{en}} {{cite news|url=https://www.bbc.com/news/av/world-africa-46994909/felix-tshisekedi-inaugurated-what-to-expect-from-dr-congo-s-new-leader|title=Felix Tshisekedi inaugurated: What to expect from DR Congo's new leader?|publisher=[[BBC]]|date=24 Januarie 2019|accessdate=26 Januarie 2019}}</ref> Die Demokratiese Republiek van die Kongo is 'n lidland van die [[Verenigde Nasies]] (VN), die [[Afrika-unie]] (AU), die [[Beweging van Onverbonde Lande]] (BOL) en die [[Suider-Afrikaanse Ontwikkelingsgemeenskap]] (SAOG). Tydens die ampstermyn van Joseph Kabila is [[Moïse Katumbi]] as die tweede magtigste man in die land beskou.<ref>{{en}} {{cite news|url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2015/10/06/an-old-ally-of-joseph-kabila-leaves-the-ruling-party|title=An old ally of Joseph Kabila leaves the ruling party|publisher=The Economist|date=6 Oktober 2015|accessdate=26 Januarie 2019}}</ref>
Die huidige staatshoof is [[president]] Joseph Kabila en die [[eerste minister]] is Bruno Tshibala.
 
== Onderwys ==
Die [[Universiteit van Lovanium]] in die destydse Belgies-Kongo naby Leopoldstad (nou Kinshasa) is eens as een van die beste universiteit van Afrika beskou en het in 1971 deel geword van die nuwe Universiteit van Kinshasa.
 
== Verwysings ==
{{Verwysings|23}}
 
== Eksterne skakels ==
{{Commons-kategorie inlynCommonsKategorie|Democratic Republic of the Congo|Demokratiese Republiek van die Kongo}}
{{Wikt-inlyn|Demokratiese_Republiek_van_die_KongoDemokratiese Republiek van die Kongo}}
* {{en}} {{Wikivoyage|Democratic_Republic_of_the_Congo|Demokratiese Republiek van die Kongo}}
* {{en}} {{cite web|url=https://www.britannica.com/place/Democratic-Republic-of-the-Congo|title=Democratic Republic of the Congo|publisher=[[Encyclopædia Britannica]]|accessdate=26 Januarie 2019}}
 
{{Lande in Afrika}}