Noord-Masedonië: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
Administrateur CommonsDelinker vervang "Flag_of_North_Macedonia_(1946–1992).svg" met "Flag_of_the_Socialist_Republic_of_Macedonia_(1946–1992).svg" omrede: File renamed: Criterion 3 (obvious
No edit summary
Lyn 99:
[[Lêer:Iglesia de San Pantaleón, Ohrid, Macedonia, 2014-04-17, DD 35 HDR.jpg|duimnael|Die kerk van St Clement en St. Panteleimon in Ohrid]]
[[Lêer:Marko-Monastery-church.jpg|duimnael|Marko-[[klooster]] in Markova Susica]]
[[Slawiërs|Slawiese volke]] het hulle in die 6de&nbsp;eeu&nbsp;n.C. in die [[Balkan]]streek, insluitende Noord-Masedonië, gevestig. Bisantynse geskrifte getuig van hoe Slawiërs in die 580's Bisantynse strekegebiede nabyin die [[Masedonië (streek)|streek Masedonië]] geplunder het, later met die hulp van Proto-Bulgare. Volgens historiese rekords het ’n groep Proto-Bulgare, Slawiërs en Bisantyne onder ’n Proto-Bulgaar met die naam Koeber omstreeks 680 in die omgewing van die Keramisiese Vlakte, met die stad Bitola as middelpunt, gaan woon.<ref>{{mk}} "Acta Sancti Demetrii", V 195–207, Гръцки извори за българската история, 3, стр. 159–166</ref> Presian I van Bulgarye se bewind stem oënskynlik ooreen met die uitbreiding van Bulgaarse beheer oor die Slawiese stamme in en om Masedonië. Die Slawiese volke wat hulle in die gebiedstreek Masedonië gevestig het, het hulle omstreeks die 9de&nbsp;eeu tydens die bewind van tsaar [[Boris I van Bulgarye]] tot die [[Christendom|Christelike geloof]] bekeer.
 
Aan die einde van die 10de eeu het die streek wat nou die Republiek Noord-Masedonië is, die politieke en kulturele sentrum van die [[Eerste Bulgaarse Ryk]] van tsaar [[Samuel van Bulgarye|Samuel]] geword, terwyl die Bisantyne keiser [[Basilius II van Bisantium|Basilius II]] in 972 oor die oostelike deel van die ryk (wat nou Bulgarye is) begin heers het; dit sluit die destydse hoofstad, [[Preslav]], in. [[Ohrid]] het die nuwe hoofstad geword, asook die setel van die [[Bulgaars-Ortodokse Kerk|Bulgaarse Patriargaat]]. Van toe af het die Bulgaarse model ’n integrale deel van die Slawiese kultuur as ’n geheel geword. Ná verskeie dekades van feitlik onophoudelike gevegte het Bulgarye in 1018 onder Bisantynse bewind gekom. Die hele Noord-Masedonië is as die provinsie Bulgarye in die Bisantynse Ryk ingelyf<ref>{{en}} [https://web.archive.org/web/20131019161316/http://img53.exs.cx/img53/6537/ThemesintheByzantineEmpireunderBasilII.jpg]</ref> en die Bulgaarse Patriargaat is in rang verlaag tot ’n aartsbisdom.<ref>{{en}} [http://assets.cambridge.org/97805217/70170/excerpt/9780521770170_excerpt.pdf]</ref>
 
In die 13de en 14de eeu is Bisantynse heerskappy onderbreek deur tydperke van Bulgaarse en Serwiese bewind. Konstantin Asen, ’n voormalige adellike van Skopje, het byvoorbeeld van 1257 tot 1277 as tsaar van Bulgarye geheers. Later het Skopje onder [[Stefan Dušan]] die hoofstad van die Serwiese Ryk geword. Ná die ontbinding van die ryk het die streek ’n gebied geword van onafhanklike plaaslike heersers van die Serwiese adellike huise van Mrnjavčević en Dragaš. Die gebied van die huis van Mrnjavčević het westelike dele van die huidige Republiek Noord-Masedonië ingesluit en die gebiede van die huis van Dragaš oostelike dele. Die eerste huis se hoofstad was Prilep en dit het net twee heersers gehad: koning Vukašin Mrnjavčević en sy seun, koning Marko. Laasgenoemde het ’n leenheer van die [[Ottomaanse Ryk]] geword.
Lyn 114:
Verskeie bewegings wat hulle beywer het vir die stigting van ’n outonome Masedonië, wat die hele [[Masedonië (streek)|streek Masedonië]] sou insluit, het in die laat 19de eeu ontstaan; die eerste een was die Masedoniese Revolusionêre Organisasie, wat later die Geheime Masedonies-Adrianopolis- Revolusionêre Organisasie (GMARO) geword het. In 1905 is dit hernoem tot die Interne Masedonies-Adrianopolis- Revolusionêre Organisasie (IMARO), en ná die Eerste Wêreldoorlog het die organisasie verdeel in die Interne Masedoniese Revolusionêre Organisasie (IMRO) en die Interne Thraciese Revolusionêre Organisasie (ITRO).<ref>{{en}} {{cite book|url=https://books.google.com/books?id=1jSg3lxgSy8C&pg=PA100&dq=thracian+revolutionary+organization&hl=bg#v=onepage&q=thracian%20revolutionary%20organization&f=false |title=Historical dictionary of the Republic of Macedonia, Dimitar Bechev, Scarecrow Press, 2009, ISBN 0-8108-5565-8, bl. 100 |publisher=Google Books |accessdate=14 November 2011}}</ref>
 
In die vroeë jare van die organisasie is net [[Bulgare]] as lede toegelaat, maar later kon enige inwoner van Europese Turkye aansluit, "ongeag hul nasionaliteit of godsdiens".<ref>{{en}} {{cite web|url=https://books.google.com/books?id=6RveDmHbIv8C&pg=PA136|title=Region, Regional Identity and Regionalism in Southeastern Europe|first1=Klaus|last1=Roth|first2=Ulf|last2=Brunnbauer|date=1 January 2008|publisher=LIT Verlag Münster|via=Google Books}}</ref> Die meeste lede was egter Masedoniese Bulgare.<ref>{{en}} {{cite book|url=https://books.google.com/?id=AIET_7ji7YAC&pg=PA209|title=History of the Ottoman Empire and Modern Turkey: Volume 2, Reform, Revolution, and Republic: The Rise of Modern Turkey 1808–1975|author=Stanford J. Shaw|publisher=Cambridge University Press|page=209 |date=27 Mei 1977|isbn=978-0-521-29166-8}}</ref> In 1903 het die IMRO die Ilinden-Preobrazjenije-opstand teen die [[Ottomaanse Ryk|Ottomane]] gereël. Ná ’n paar aanvanklikse suksesse, onder meer die stigting van die Republiek Kruševo, is dit "met groot lewensverlies" onderdruk.<ref>{{en}} Who are the Macedonians? Hugh Poulton, C. Hurst & Co. Publishers, 1995, {{ISBN|1850652384}}, bl. 57.</ref> Die opstand en die stigting van die Republiek Kruševo word beskou as die hoekstene en voorlopers van die eindelike staat Masedonië.<ref>{{en}} "We, the People: Politics of National Peculiarity in Southeastern Europe" Diana Mishkova, Central European University Press, 2009, {{ISBN|9639776289}}, bl. 124.</ref><ref>{{en}} Historical Dictionary of Macedonia, Historical Dictionaries of Europe, Dimitar Bechev, Scarecrow Press, 2009, {{ISBN|0810862956}}, Inleiding.</ref>
 
=== 1912–1944 ===
Lyn 120:
Die streek is tydens die Eerste Balkanoorlog deur Serwië geannekseer. Dit het geen administratiewe outonomiteit gehad nie en is ''Južna Srbija'' ("Suid-Serwië") of ''Stara Srbija'' ("Ou Serwië") genoem. ’n Anti-Bulgaarse veldtog is gevoer in die gebied;<ref name=Banac>{{en}} {{cite book |title=The National Question in Yugoslavia. Origins, History, Politics. |last=Banac |first=Ivo|publisher=Cornell University Press|year=1984|place=Londen en Ithaka|isbn=0-8014-1675-2|page=317}}</ref> tot 641 Bulgaarse skole en 761 kerke is toegemaak, en geestelikes en onderwysers is verban.<ref name="Banac" /> Die gebruik van [[Bulgaars]] (insluitende Masedoniese dialekte) is verbied.<ref name="Banac" />
 
In die herfs van 1915, tydens die [[Eerste Wêreldoorlog]], het Bulgarye by die [[Sentrale Moondhede]] aangesluit en beheer gekry oor die grootste deel van die huidige Republiek Noord-Masedonië.<ref name="Banac" /> Ná die oorlog het dit weer onder Serwiese beheer gekom as deel van die nuut gestigte [[Koninkryk Joegoslawië|Koninkryk van die Serwiërs, Kroate en Slowene]]<ref>Tydskrif ''Naš rod'' ("Ons Generasie"), Ljubljana 1929/'30, št. 1, str. 22, letnik I.)</ref> en die anti-Bulgaarse maatreëls van voor die oorlog is weer ingestel.<ref name="Banac" /> In 1929 is die koninkryk amptelik hernoem tot die Koninkryk Joego-Slawië en is dit verdeel in provinsies, of ''banovinas''. Vardar Banovina se hoofstad was [[Skopje]] en dit het die gebied ingesluit wat eindelik die moderne Republiek Noord-Masedonië sou word.
 
Ná die oorlog is Slawiërs in die Serwiese (Vardar) Masedonië beskou as Suid-SlawiërsSerwiërs en hul taal as ’n Suid-SlawieseSerwiese [[dialek]]. Om dit te help afdwing is sowat 50&nbsp;000 lede van die Serwiese weermag en gendermerie in Vardar Masedonië gestasioneer.<ref name="Banac" /> Teen 1940 is sowat 280 Serwiese kolonies (met byna 4&nbsp;200 families) gestig as deel van die regering se interne kolonisasieprogram.<ref name="Banac" /> Die beleid het egter gebots met die pro-Bulgaarse sentiment wat aangevuur is deur afdelings van IMRO wat dit van Bulgarye af geïnfiltreer het, terwyl plaaslike kommuniste die pad van selfdeterminasie voorgestaan het.
 
In 1925 het D.J. Footman, die Britse onderkonsul in Skopje, in ’n verslag geskryf "die meerderheid inwoners van Suid-Serwië" is [[Oosters-Ortodokse Kerk|Ortodokse]] Masedoniese [[Christene]] wat etnologies nader aan die Bulgare as aan die Serwiërs was. Hy het ook verwys na die bestaan van ’n tendens "om ’n onafhanklike Masedonië met [[Salonica]] as sy hoofstad voor te staan".<ref>{{en}} The British Foreign Office and Macedonian National Identity, 1918–1941, Andrew Rossos' Slavic Review, Vol. 53, No. 2 (Summer, 1994), pp. 369-394 [https://www.jstor.org/stable/2501298]</ref> Tydens die [[Tweede Wêreldoorlog]] is Vardar Banovina tussen 1941 en 1944 beset deur die Italiaans regeerde [[Albanië]], wat die westelike streke met ’n Albaniese bevolking geannekseer het, en die pro-Duitse Bulgarye, wat die res geannekseer het. Die besetters het die inwoners van die provinsie vervolg wat die regime teengestaan het; dit het sommige van hulle aangespoor om by die Kommunistiese weerstandsbeweging van [[Josip Broz Tito]] aan te sluit. Die Bulgaarse weermag is egter goed deur die grootste deel van die bevolking ontvang toe hulle Vardar Masedonië binnegaan<ref>{{en}} Marshall Lee Miller, ''Bulgaria During the Second World War'', Stanford University Press, 1975, bl. 123</ref> en dit kon rekrute uit die plaaslike bevolking werf – hulle het 40% tot 60% van die soldate in sekere bataljons uitgemaak.
 
=== 1944–1949 ===
[[Lêer:Locator map Macedonia in Yugoslavia.svg|duimnael|Die Sosialistiese Republiek Masedonië (rooi) in die Sosialistiese Federale Republiek Joego-Slawië]]
Ná die Tweede Wêreldoorlog het [[Joego-Slawië]] ’n federale staat geword onder die leierskap van [[Josip Broz Tito|Tito]] se Joego-Slawiese Kommunistiese Party. Die grootste gebied van die voormalige Vardar-provinsie het in 1944 ’n aparte deelrepubliek geword, terwyl die noordelike streek deel van Serwië gebly het. In 1946 het die nuwe republiek federale status gekry as die outonome '''Volksrepubliek Masedonië''' binne die Sosialistiese Federale Republiek Joego-Slawië. In 1963 is die naam effens aangepas tot die '''Sosialistiese Republiek Masedonië''' om dit te laat ooreenstem met die naam van ander Joego-Slawiese republieke.
 
Griekeland was bekommerd oor die inisiatiewe van die Joego-Slawiese regering, want dit is beskou as ’n dekmantel vir toekomstige territoriale aansprake op die Griekse provinsie "Noord-Griekeland", wat die grootste deel van die historiese Masedonië uitmaak en ook amptelik as Masedonië bekend is. Die Joego-Slawiese owerhede het ook ’n Masedoniese etniese identiteit en taal aangewakker.