|
[[Lêer:Havdal.jpg|duimnael|Waarneming van die sluitingsritueel hawdalá deur [[Sefardiese Jode]] in 14de-eeuse [[Spanje]]]]
[[Lêer:Der Samstug (Saturday).jpg|duimnael|[[Saterdag]], toneel by die [[sinagoge]] in [[Fürth]], die vroue (links) dra rokke in die Empire-styl, die mans die kleredrag van die tradisioneel lewende [[Asjkenasiese Jode]] van Suid- en [[Wes-Duitsland]],<ref>{{de}} {{cite book |author=Nachum T. Gidal |title=Die Juden in Deutschland von der Römerzeit bis zur Weimarer Republik |publisher=Könemann |location=Köln |year=1997 |isbn=3-89508-540-5 |pages=127}}</ref> [[Duitsland]] rondom 1800]]
[[Lêer:Shabbat Challos.jpg|duimnael|Twee gevlegde Sabbat-gallá's onder die geborduurde Gallá-omslag aan die begin van die Sabbatmaaltyd]]
[[Lêer:Word for Saturday in European Languages.svg|duimnael|Europese tale wie se plaaslike benaming vir Saterdag van die Hebreeuse woord Sabbat afgelei is, is in olyfgroen]]
Die '''Sabbat''' ([[Hebreeus]]: שבתשַׁבָּת, [ʃa'bat]; letterlik: "rus" of "verposing"; meervoud: '''Sjabbaton''') se ontstaan is so oud soos die [[mens]] en die skepping self, ten minste vir diegene wat die [[Bybel]]se beskrywing van die skepping aanvaar. Volgens Beresjiet/[[Genesis]] 2 verse 2<ref>{{af}} {{cite news |url=http://www.bybel.co.za/search/search-detail.php?version=1&book=GEN&chapter=2&resnum=62041 |title=Genesis 2,2 |work=[[Bybel]]: [[Genesis]] |publisher=[[Bybelgenootskap van Suid-Afrika]] |accessdate=6 Maart 2019 |quote=Op die sewende dag was God reeds klaar met die skeppingswerk en het Hy gerus na al die werk wat Hy gedoen het.}}</ref> en 3<ref>{{af}} {{cite news |url=http://www.bybel.co.za/search/search-detail.php?version=1&book=GEN&chapter=2&resnum=62042 |title=Genesis 2,3 |work=[[Bybel]]: [[Genesis]] |publisher=[[Bybelgenootskap van Suid-Afrika]] |accessdate=6 Maart 2019 |quote=Hy het die sewende dag as gereelde rusdag geheilig, want op daardie dag het Hy gerus na al die skeppingswerk wat Hy gedoen het.}}</ref> sien ons die instelling van die Sabbat waar [[JHWH]], die skepper, op dié dag rus, dit seën en afsonder. Die naam Sabbat kom van die Hebreeuse woord ''sjawat'' (שַׁבָּתשבת) wat beteken "om te rus" of "om op te hou".
Nes [[Jom Kippoer]] is die Sabbat een van die heiligste dae in [[Judaïsme]] en albei is 25-uur lank. Jom Kippoer is die enigste vasdag wat selfs op 'n Sabbat gehou kan word en staan ook bekend as '''Sjabbat Sjabbaton'''; die ander vasdae word verskuif indien hulle op 'n Sabbat sou val. Die Sabbat-gebedsdiens omvat verskeie unieke aspekte. Een daarvan is die spesifieke getal gebedsdienste. Anders as gewone dae, waarop daar drie gebedsdienste is (''Ma'ariew'' (מעריב), die aandgebed; ''Sjagariet'' (שחרית), die oggendgebed; en ''Mienga'' (מִנְחָה), die namiddaggebed), het die Sabbat nes ander [[Lys van Joodse feeste en herdenkings|Jamim Towim]] vier gebedsdienste (''Ma'ariew'' (מעריב); ''Sjagariet'' (שחרית); ''Moesaf'' (תְּפִלַּת מוּסָף), die bykomende gebed; en ''Mienga'' (מִנְחָה)); net Jom Kippoer beskik met vyf gebedsdienste (''Ma'ariew'' (מעריב); ''Sjagariet'' (שחרית); ''Moesaf'' (תְּפִלַּת מוּסָף); ''Mienga'' (מִנְחָה); en ''Ne'ila'' (תפילת נעילה), die afsluitingsgebed) meer as enige ander Joodse fees of herdenking. Tydens elke gebedsdiens vorm die [[Sjema Jisrael]], die Joodse geloofsbelydenis, die sentrale hoogtepunt.
Volgens die Heilige Skrif (Tanag) se getuienis het JHWH die Sabbat naas die verskeie bepalings deur Mosje ([[Moses]]) in die woestyn aan Jisra'él (Israel) opgedra (Sjemot/[[Eksodus]] 16:23<ref>{{af}} {{cite news |url=http://www.bybel.co.za/search/search-detail.php?version=1&book=EXO&chapter=16&resnum=63974 |title=Eksodus 16,23 |work=[[Bybel]]: [[Eksodus]] |publisher=[[Bybelgenootskap van Suid-Afrika]] |accessdate=6 Maart 2019 |quote=sê hy vir hulle: “Dit is soos die Here gesê het: Môre is 'n rusdag, 'n gewyde sabbat van die Here. Maak alles gaar, bak wat julle wil bak, en kook wat julle wil kook, en wat oorbly nadat julle geëet het, moet julle wegsit en bewaar vir môre.”}}</ref>) nog voordat die [[Tien Gebooie|Tien Woorde]] aan hulle gegee is. Dit is ook 'n teken van die verbond tussen JHWH en Jisra'él (Sjemot/Eksodus 31:13).<ref>{{af}} {{cite news |url=http://www.bybel.co.za/search/search-detail.php?version=1&book=EXO&chapter=31&resnum=64431 |title=Eksodus 31,13 |work=[[Bybel]]: [[Eksodus]] |publisher=[[Bybelgenootskap van Suid-Afrika]] |accessdate=6 Maart 2019 |quote=“Jy moet vir die Israeliete sê: Onderhou my sabbatte. Dit is van geslag tot geslag 'n teken tussen My en julle sodat julle kan besef dat Ek, die Here, julle vir My geheilig het.}}</ref>
NaasVolgens die verskeieHeilige opdragteSkrif wat(Tanag) oorse getuienis het JHWH die Sabbat indeur dieMosje ([[ToraMoses]] gevind word, is dit ook die vierde gebod) in die Tienwoestyn Woordeaan enJisra'él ons(Israel) vind dit opgeteken inopgedra (Sjemot/[[Eksodus]] 20 verse 816:23<ref>{{af}} {{cite news |url=http://www.bybel.co.za/search/search-detail.php?version=1&book=EXO&chapter=2016&resnum=6406163974 |title=Eksodus 2016,823 |work=[[Bybel]]: [[Eksodus]] |publisher=[[Bybelgenootskap van Suid-Afrika]] |accessdate=6 Maart 2019 |quote=“Sorgsê dathy jyvir diehulle: sabbatdag“Dit heiligis hou.}}</ref>soos –die 11<ref>{{af}}Here {{citegesê news |url=httphet://www.bybel.co.za/search/search-detail.php?version=1&book=EXO&chapter=20&resnum=64064 |title=EksodusMôre 20is 'n rusdag,11 |work=[[Bybel]]:'n [[Eksodus]]gewyde |publisher=[[Bybelgenootskapsabbat van Suid-Afrika]] |accessdate=6 Maart 2019 |quote=Diedie Here. het in ses dae die hemel enMaak alles daarin gemaakgaar, diebak aardewat enjulle alleswil daaropbak, die see en alleskook daarin.wat Opjulle diewil sewendekook, dagen hetwat Hyoorbly gerus,nadat enjulle daaromgeëet het, diemoet Herejulle ditwegsit asen gereeldebewaar rusdagvir geheiligmôre.”}}</ref>) ennog Dwarim/[[Deuteronomium]]voordat 5die verse 12-15.<ref>{{af}} {{cite news |url=http://www.bybel.co.za/search/search-detail.php?version=1&book=DEU&chapter=5&resnum=66938 |title=Deuteronomium 5,12 |work=[[Bybel]]: [[Deuteronomium]]Tien Gebooie|publisher=[[BybelgenootskapTien van Suid-AfrikaWoorde]] |accessdate=6aan Maarthulle 2019gegee |quote=“is. ‘JyDit moetis dieook sabbatdag'n soteken deurbringvan datdie jyverbond dittussen heiligJHWH hou,en soosJisra'él die(Sjemot/Eksodus Here jou God jou beveel het31:13).}}</ref><ref>{{af}} {{cite news |url=http://www.bybel.co.za/search/search-detail.php?version=1&book=DEUEXO&chapter=531&resnum=6694164431 |title=DeuteronomiumEksodus 531,1513 |work=[[Bybel]]: [[DeuteronomiumEksodus]] |publisher=[[Bybelgenootskap van Suid-Afrika]] |accessdate=6 Maart 2019 |quote=Jy“Jy moet daaraanvir dinkdie datIsraeliete jysê: inOnderhou Egiptemy 'nsabbatte. slaafDit wasis envan datgeslag dietot Heregeslag jou'n Godteken joutussen deur sy groot kragMy en metjulle magtigesodat dadejulle daaruitkan bevrybesef het.dat Daarom hetEk, die Here, joujulle Godvir jouMy beveelgeheilig om die sabbatdag te onderhouhet.}}</ref> Na aanleiding van Beresjiet/Genesis 2 voel sommige mense dat die Sabbatgebod vir alle mense gegee is. Die redenasie is dat indien die Sabbat slegs vir Hebreërs en hedendaagse Jehoedim ([[Jode]]) was dan sou die opdrag eers met die Verbond in die woestyn bekend geword het.
SabbatNaas begindie soosverskeie albepalings diewat anderoor daedie vanSabbat in die [[Joodse kalenderTora]] volgensgevind Beresjiet/Genesis 1word,5 metis dit ook die aandvierde engebod duurin vanafdie sononderTien opWoorde Vrydagen totons aandskemervind vandit dieopgeteken volgendein Saterdag.Sjemot/Eksodus 20 verse 8<ref>{{af}} {{cite news |url=http://www.bybel.co.za/search/search-detail.php?version=1&book=GENEXO&chapter=120&resnum=6201364061 |title=GenesisEksodus 120,58 |work=[[Bybel]]: [[GenesisEksodus]] |publisher=[[Bybelgenootskap van Suid-Afrika]] |accessdate=6 Maart 2019 |quote=God“Sorg hetdat jy die ligsabbatdag toeheilig “dag”hou.}}</ref> genoem– 11<ref>{{af}} {{cite news |url=http://www.bybel.co.za/search/search-detail.php?version=1&book=EXO&chapter=20&resnum=64064 |title=Eksodus 20,11 en|work=[[Bybel]]: die[[Eksodus]] donker|publisher=[[Bybelgenootskap hetvan HySuid-Afrika]] “nag”|accessdate=6 genoem.Maart Dit2019 |quote=Die Here het aandin gewordses dae die hemel en ditalles hetdaarin môregemaak, geword.die Ditaarde wasen alles daarop, die eerstesee dag.}}</ref>en Tydensalles Sabbatdaarin. magOp mensdie niesewende werkdag verrighet nieHy gerus, omdaten daarom het die Here dit 'nas gereelde rusdag isgeheilig.}}</ref> (Sjemoten Dwarim/Eksodus[[Deuteronomium]] 20,10)5 verse 12-15.<ref>{{af}} {{cite news |url=http://www.bybel.co.za/search/search-detail.php?version=1&book=EXODEU&chapter=205&resnum=6406366938 |title=EksodusDeuteronomium 205,1012 |work=[[Bybel]]: [[EksodusDeuteronomium]] |publisher=[[Bybelgenootskap van Suid-Afrika]] |accessdate=6 Maart 2019 |quote=maar“ ‘Jy moet die sewendesabbatdag dagso isdeurbring diedat sabbatjy vandit heilig hou, soos die Here jou God. Danjou magbeveel jyhet.}}</ref><ref>{{af}} geen{{cite werknews doen|url=http://www.bybel.co.za/search/search-detail.php?version=1&book=DEU&chapter=5&resnum=66941 nie|title=Deuteronomium 5,15 nie|work=[[Bybel]]: jy[[Deuteronomium]] of|publisher=[[Bybelgenootskap jouvan seunSuid-Afrika]] of|accessdate=6 jouMaart dogter2019 of|quote=Jy diemoet mandaaraan ofdink vroudat watjy virin jouEgipte werk,'n ofslaaf enigewas dieren van jou ofdat die vreemdeling byHere jou nie.}}</ref>God Diejou Joodsedeur tradisiesy vangroot 'nkrag rusdagen námet sesmagtige daedade sedaaruit werkbevry ishet. laterDaarom deurhet [[Christene]]die enHere [[Moslem]]sjou oorgeneemGod enjou isbeveel om die oorsprongsabbatdag vante 'nonderhou.}}</ref> vyf-Na ofaanleiding sesdaagsevan werkweekBeresjiet/Genesis met2 'nvoel aansluitendesommige naweekmense endat die wêreldwyeSabbatgebod stelselvir vanalle 'nmense [[week]]gegee metis. altesaamDie seweredenasie dae.is dat Inindien die meesteSabbat Europeseslegs talevir isHebreërs dieen plaaslikehedendaagse woord virJehoedim ([[SaterdagJode]]) afgeleiwas vandan sou die Hebreeuseopdrag woordeers Sabbat.met Indie [[Afrikaans]]Verbond enin [[Nederlands]]die iswoestyn Saterdagbekend egtergeword na [[Saturnus]] genoemhet.
Sabbat begin soos al die ander dae van die [[Joodse kalender]] volgens Beresjiet/Genesis 1,5 met die aand en duur vanaf sononder op Vrydag tot aandskemer van die volgende Saterdag.<ref>{{af}} {{cite news |url=http://www.bybel.co.za/search/search-detail.php?version=1&book=GEN&chapter=1&resnum=62013 |title=Genesis 1,5 |work=[[Bybel]]: [[Genesis]] |publisher=[[Bybelgenootskap van Suid-Afrika]] |accessdate=6 Maart 2019 |quote=God het die lig toe “dag” genoem, en die donker het Hy “nag” genoem. Dit het aand geword en dit het môre geword. Dit was die eerste dag.}}</ref> Tydens Sabbat mag mens nie werk verrig nie, omdat dit 'n rusdag is (Sjemot/Eksodus 20,10).<ref>{{af}} {{cite news |url=http://www.bybel.co.za/search/search-detail.php?version=1&book=EXO&chapter=20&resnum=64063 |title=Eksodus 20,10 |work=[[Bybel]]: [[Eksodus]] |publisher=[[Bybelgenootskap van Suid-Afrika]] |accessdate=6 Maart 2019 |quote=maar die sewende dag is die sabbat van die Here jou God. Dan mag jy geen werk doen nie, nie jy of jou seun of jou dogter of die man of vrou wat vir jou werk, of enige dier van jou of die vreemdeling by jou nie.}}</ref> Die Joodse tradisie van 'n rusdag ná ses dae se werk is later deur [[Christene]] en [[Moslem]]s oorgeneem en is die oorsprong van 'n vyf- of sesdaagse werkweek met 'n aansluitende naweek en die wêreldwye stelsel van 'n [[week]] met altesaam sewe dae. In die meeste Europese tale is die plaaslike woord vir [[Saterdag]] afgelei van die Hebreeuse woord Sjabbat. In [[Afrikaans]] en [[Nederlands]] is Saterdag egter na [[Saturnus]] genoem.
== Sien ook ==
== Eksterne skakels ==
{{CommonsKategorie-inlyn|Shabbat|Sabbat}}
* {{en}} {{cite web|url=http://www.jewishencyclopedia.com/articles/12962-sabbath|title=Sabbath|publisher=Jewish Encyclopedia|accessdate=6 Maart 2019}}
* {{en}} {{cite web|url=https://www.britannica.com/topic/Sabbath-Judaism|title=Sabbath|publisher=[[Encyclopædia Britannica]]|accessdate=6 Maart 2019}}
|
