Alexander die Grote: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
Masedonië!
Lyn 2:
|naam = Alexander die Grote
|kleur = #F0E68C
|titel = ''Koning van MakedoniëMasedonië, Hegemon van die Griekse Liga, Shahanshah van Persië, Farao van Egipte en Heerser van Asië''
|beeld = Napoli BW 2013-05-16 16-24-01.jpg
|beeld_wydte = 240px
Lyn 16:
|3 = [[Argeïese Dinastie]]
|opskrif4 = Voorganger
|4 = [[Philippos II van MakedoniëMasedonië|Philippos II]]
|opskrif5 = Opvolger
|5 = [[Alexander IV van MakedoniëMasedonië|Alexander IV]]<br />[[Philippos III van MakedoniëMasedonië|Philippos III]]
|opskrif6 =
|6 =
Lyn 24:
|7 =
|opskrif8 = Gebore
|8 = 20 of 21 Julie 356 v.C.; [[Pella]], [[Koninkryk van MakedoniëMasedonië|MakedoniëMasedonië]]
|opskrif9 = Oorlede
|9 = 10 of 11 Junie 323 v.C.; [[Babilon]]
Lyn 30:
|10 = [[Roxana van Bactrië]]<br />[[Stateira II van Persië]]<br />[[Parysatis II van Persië]]
|opskrif11 = Kinders
|11 = [[Alexander IV van MakedoniëMasedonië|Alexander IV]]
|opskrif12 = Vader
|12 = [[Philippos II van MakedoniëMasedonië|Philippos II]]
|opskrif13 = Moeder
|13 = [[Olymbias van Epirus]]
Lyn 41:
}}
 
'''Alexander die Grote''' ([[Grieks]]: Mέγας Αλέξανδρος, 20 of 21 Junie [[356 v.C.]] – 10 of 13 Junie [[323 v.C.]]) was die koning van [[Koninkryk van MakedoniëMasedonië|MakedoniëMasedonië]]. Hy het op 'n jong ouderdom beheer oor [[Griekeland]], [[Egipte]] en die meeste lande oos van die [[Middellandse See]] tot so ver as [[Indië]] oorgeneem. Hy het ook talle stede gestig, waaronder [[Alexandrië]] in Egipte. Hy word as een van die grootste militêre leiers in die geskiedenis beskou.
 
Alexander is in [[356 v.C.]] in Pella gebore. Hy word tot die ouderdom van 16 deur die beroemde filosoof, [[Aristoteles]], opgelei. In 336 v.C. kom hy aan bewind nadat sy vader, [[Philippos II van MakedoniëMasedonië]], vermoor is.
 
Hy het die strydende [[Antieke Griekeland|Griekse stadstate]] verenig en het in nege jaar die [[Persiese Ryk]] ([[Persië]]) en die [[Antieke Egipte]] verower tot en met die grense van [[Indië]]. Daarna het hy die verowering van [[Arabië]] beplan.
Lyn 53:
 
== Jeug ==
Alexander se vader, Filippus[[Philippos II van Masedonië|Philippos II]], het  in  359  v.C.  koning  van Macedonië  Masedonië geword. Die bevolking van hierdie Iandjie in Noord-Griekeland was onopgevoed in vergelyking met die Ateners, maar  hulle  was  uitstekende  krygsmanne.  Filippus  het  sy  leer die gedugste mag van daardie eeu gemaak en toe die Griekse state gedwing om  hom as hul leier te aanvaar. Atene en Sparta was vanweë  onderlinge  oorloë te  swak om hulle teen  Macedonië  Masedonië te verenig.
 
In 336 v.C., terwyl Filippus besig was om 'n inval in die groot Persiese Ryk, Griekeland se tradisionele vyand, te beplan, is hy in 'n sameswering in sy paleis vermoor  en  sy  seun  Alexander  het  op  twintigjarige  ouderdom  koning geword.
 
Alexander se vader het hom praktiese opleiding in  die  krygswetenskap gegee, maar die groot wysgeer Aristoteles het hom in die Griekse poësie en wetenskap opgevoed. Later het Alexander verklaar dat Aristoteles hom geleer het hoe om logies te dink. Sy geliefkoosde  leesstof  was die ''Ilias'' van Homeros.
 
Toe Filippus sterf,  het 'n ernstige  opstand  in  die Griekse stad  Thebe  uitgebreek en  die  beroemde  redenaar  Demosthenes   het  die  Ateners  aangemoedig  om teen Macedonië Masedonië te rebelleer.  Alexander  het die orde  herstel  en  'n  voorbeeld  van Thebe·gemaak. Die stad is vernietig en die Thebane is doodgemaak of as slawe verkoop. Hierna het geen Griekse stad dit weer gewaag  om  teen  Alexander  in  opstand  te kom nie.
 
== Die verowering van Asië ==
Die jong koning was nou gereed om die Persiese  Ryk,  wat deur  Darius III geregeer is, aan te val. In  die lente van 334 v.C. steek  hy die Hellespont (die Dardanelle)  met 'n leër van 30 000 voetsoldate en 5 000 ruiters oor en val Asië binne. Die Perse kon 'n  miljoen  man  of meer in die veld stoot,  maar  hul leërs was nie opgelei  nie en,  belangriker,  hulle  het  nie  'n  leier soos die Macedoniërs  Masedoniërs gehad  nie.  Alexander was  'n  meester  in die [[Militêre strategie|kuns van oorlogvoering]]. Hy was 'n charismatiese leier, en onder sy bevel  was  die MacedoniërsMasedoniërs onoorwinlik. Die eerste geveg, dié by die rivier Granicus, was 'n groot en roemryke sege vir   Alexander. Die jong veldheer het die aanval gelei deur met sy groot perd Bucephalus (van die Grieks ''boukephalus:'' oskop) deur die rivier te swem. 'n Tweede slag by Issus in 333 v.C. het op 'n volslae vernedering van die Persiese magte uit­geloop.  Koning  Darius  het gevlug en sy gesin agtergelaat. Alexander  het hulle goed behandel  en versorg.
 
Alexander moes eers die Persiese  seemag  vernietig  voordat  dit  vir  hom veilig sou wees om verder in Asie op te ruk. Hy beleër  die groot  seehawe Tirus,  wat  na sewe  maande  oorgee.  Daarna  oorrompel  hy  Gasa,  Simson  se stad.
 
Hierna het hy Egipte, wat tweehonderd jaar lank  onder  Persiese  bewind  gestaan het, binnegeval. Baie Egiptenare het horn as hul redder  van die  Perse  verwelkom. Aan die mond van die Nyl lê hy die stad  Alexandrië aan,  wat  later  beroemd  sou word as 'n sentrum van  geleerdheid  met  'n  wonderlike  biblioteek en  'n  seehawe. Hy het ook 'n ekspedisie na Ethiopië gestuur  om die oorsprong van die  Nyl te soek. Hy self besoek die  woestyntempels van  Zeus-Ammon,  waar  die  priesters  horn  as die seun  van  die  god  Zeus  verwelkom het.
 
Die volgende jaar, 331 v.C., het Alexander sy verowering van Persië voortgesit. Darius het intussen 'n groot mag van meer as 'n miljoen man, sommige met  stryd­waens met sense aan die wiele, op die been gebring.  Alexander  se totale mag  het maar  uit  sowat  seweduisend  ruiters  en  veertigduisend  voetsoldate  bestaan.  Op 1 Oktober 331 v.C. het die beslissende slag by Gangamela,  naby  Arbele in die huidige Irak, plaasgevind. Die Perse was nie bestand teen die MacedoniërsMasedoniërs se verwoede stormloop nie en  Darius  het  weer  gevlug  en  sy  troepe  sonder  leier  agtergelaat. Hy is later gevind en deur sy eie offisiere vermoor.
 
Tydens sy eerste inval in Klein-Asië het Alexander die stad Gordium besoek, waar die strydwa van die antieke koning Gordius aan hom gewys is. Volgens oorlewering sou die persoon wat die knoop wat die wa vasbind, losmaak, die wêreld regeer. Alexander het die knoop met een hou van sy swaard middeldeur gekop.  (Dit was die oorsprong van die uitdrukking "om  die Gordiaanse  knoop  deur  te  haak".) Die  legende  is dan  ook  inderdaad   bewaarheid,  want  Alexander  was nou heerser van MacedoniëMasedonië, Griekeland, Egipte, Persië en Asië - die helfte van die bekende wêreld.
 
Nog ses jaar  lank  marsjeer sy leërmagte voort.  Die  afstande  wat  Alexander  afgelê het, is merkwaardig, veral as in aanmerking  geneem  word  dat  daar  feitlik  geen  kaarte  bestaan  het nie.
 
== Latere jare ==
Alexander het met verloop van tyd al hoe  meer soos 'n Oosterse outokraat eerder  as  'n  Griekse  leier opgetree, Persiese klere begin  dra  en  in  weelde  gelewe. Hy het MacedonieseMasedoniese seuns aangemoedig om met Asiatiese meisies te trou en het dertigduisend Asiatiese seuns uitgesoek  om  as Griekse  soldate  opgelei  te  word. Hy het met die welgestelde, beeldskone prinses Roxana van Baktrië in Midde-Asië  getrou.  Hulle  was  baie  gelukkig, en  Alexander  het gedroom  van  groter  eenheid tussen die Ooste  en  die Weste.
 
Alexander se welslae en geluk is egter bederf. Hy het begin om sy oudste en mees getroue Griekse  vriende  van  verraad te verdink. In 'n bui van woede het hy Clitus, wat sy lewe in  'n  geveg  gered het, vermoor, en ander ou  strydmak­kers het hy laat opsluit net omdat hulle geweier het om voor  hom.  die  koning, te buig.
 
Nadat hy die Indiese koning Porus verslaan het, wil hy tot by die [[Ganges]]rivier opruk, maar sy soldate het geweier om verder te trek. hulle het 17 600 km ver gemarsjeer en was agt jaar tevore by die huis.
 
Alexander se sjarme en oorredingsvermoë het nie hierdie keer daarin geslaag om sy leërmagte te laat beweeg nie, en die lang tog huis toe het begin. Die MacedoniërsMasedoniërs het nooit 'n veldslag verloor nie en hulle was nooit aan Alexander ontrou nie, maar baie van hulle het van uitputting en dors omgekom tydens hulle tog deur die verskriklike woestyne van Baloetsjistan en Persië. Hoewel hy nog 'n jong man met 'n helder verstand en baie verbeeldingskrag was, het Alexander se gesondheid ingegee. Hy het verdere invalle in Arabië beplan en wou ook die kus van die Persiese Golf verken, maar in 323 v.C. het hy malaria gekry. Terwyl hy op sy sterfbed gelê het, het sy soldate met gebroke harte   in gelid  verbygemarsjeer.  Daar  word  vertel  dat dit gelyk  het  asof  hy  elke  man  herken  het.
 
"Nêrens in die hele wêreld," skryf Arrianus, die bekende Griekse historikus en denker, "was daar een soos hy nie.  Meer  as enige ander mens sal hy geëer  en onthou word."
 
== Verwysings ==
Lyn 94:
== Eksterne skakels ==
{{Commons-kategorie inlyn|Alexander the Great}}
* {{en}} [http://www.1stmuse.com/frames/ Alexander the Great of MacedoniaMasedonia: from history to eternity]
* {{en}} [http://www.pothos.org/ Alexander's Home on the Web]
* {{en}} [http://whc.unesco.org/sites/780.htm The Archaeological Site of Vergina]
Lyn 105:
[[Kategorie:Farao's van Egipte]]
[[Kategorie:Geboortes in 356 v.C.]]
[[Kategorie:MakedonieseMasedoniese monarge]]
[[Kategorie:Mense in die 4de eeu v.C.]]
[[Kategorie:Sterftes in 323 v.C.]]