Asteroïde: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Uitgebrei, besig |
|||
Lyn 46:
[[Beeld:Artist’s impression of the glowing disc of material around the white dwarf SDSS J1228+1040.jpg|duimnael|’n Kunstenaar se voorstelling van hoe ’n asteroïde uitmekaargeruk word deur die sterk [[swaartekrag]] van ’n [[witdwerg]].<ref>{{cite web|title=The Glowing Halo of a Zombie Star|url=http://www.eso.org/public/news/eso1544/|accessdate=16 November 2015}}</ref>]]
===Historiese
Die metodes om asteroïdes te ontdek het die afgelope twee eeue aansienlik verbeter.
In die laaste jare van die 18de eeu het die [[Hongarye|Hongaarse]] [[sterrekundige]] baron Franz Xaver von Zach ’n groep van 24 sterrekundiges op die been gebring om die lug te deursoek vir nog ’n planeet wat volgens voorspellings deur die [[Wet van Titius-Bode]] sowat 2,8 [[Astronomiese eenheid|AE]] van die Son af gelê het. Hulle is deels aangespoor deur die ontdekking in 1781 van die planeet [[Uranus]] deur Herschel op ’n afstand wat deur die wet voorspel is.<ref name=":0">{{Cite book|url=https://books.google.com/?id=7SvtVoa1W-cC&lpg=PA46&dq=Baron%20Franz%20Xaver%20von%20Zach%2024%20astronomers&pg=PA46#v=onepage&q=Baron%20Franz%20Xaver%20von%20Zach%2024%20astronomers&f=false|title=The History of Meteoritics and Key Meteorite Collections: Fireballs, Falls and Finds|last=McCall|first=Gerald Joseph Home|last2=Bowden|first2=A. J.|last3=Howarth|first3=Richard John|date=2006|publisher=Geological Society of London|isbn=978-1-86239-194-9|language=en}}</ref> Dié taak het vereis dat kaarte van die lug met die hand getrek word, met alle sterre in die [[diereriem]] tot op ’n sekere ligsterkte daarop aangedui. Op daaropvolgende aande is weer kaarte opgestel en enige bewegende voorwerp sou dan hopelik bespeur kon word. Die verwagte beweging van die gesoekte planeet was sowat 30 [[boogsekonde]]s per uur, wat maklik deur die waarnemers gesien sou kon word.
[[Beeld:PIA17937-MarsCuriosityRover-FirstAsteroidImage-20140420.jpg|thumb|Die eerste foto van asteroïdes: Ceres en Vesta, soos gesien van Mars af ([[Curiosity-verkeeningstuig|Curiosity]], 20 April 2014).]]
Die eerste voorwerp, Ceres, is nie deur ’n lid van die groep ontdek nie, maar eerder per ongeluk in 1801 deur [[Giuseppe Piazzi]], direkteur van die [[Palermo]]-sterrewag in [[Sisilië]]. Hy het ’n nuwe steragtige voorwerp in die [[Bul (sterrebeeld)|Bul]] ontdek en die beweging daarvan oor ’n paar aande dopgehou. Later daardie jaar het [[Carl Friedrich Gauss]] hierdie waarnemings gebruik om die wentelbaan van die onbekende voorwerp te bereken – daar is bevind dit lê tussen Mars en Jupiter. Piazzi het dit na [[Ceres (mitologie)|Ceres]], die [[Romeinse mitologie|Romeinse godin]] van die landbou, genoem.<ref name=":0" />
Nog drie asteroïdes (2 Pallas, 3 Juno en 4 Vesta) is die volgende paar jaar ontdek (Vesta in 1807). Ná nog agt jaar van vrugtelose soektogte het die meeste sterrekundiges aangeneem daar is nie nog nie en het hulle ophou soek.
[[Karl Ludwig Hencke]] het egter volgehou en in 1830 na nog asteroïdes begin soek. Vyftien jaar later het hy 5 Astraea, die eerste nuwe asteroïde in 38 jaar, ontdek. Hy het ook 6 Hebe minder as twee jaar later gevind. Daarna het ander sterrekundiges aan die soektog begin deelneem en minstens een nuwe asteroïde is toe elke jaar ontdek (behalwe in die [[Tweede Wêreldoorlog|oorlogsjare]] 1944 en 1945). Noemenswaardige asteroïdejagters van hierdie vroeë tydperk was J.R. Hind, Annibale de Gasparis, Robert Luther, H.M.S. Goldschmidt, Jean Chacornac, James Ferguson, Norman Robert Pogson, E.W. Tempel, J.C. Watson, C.H.F. Peters, A. Borrelly, J. Palisa, die Henry-broers Paul en Prosper, en Auguste Charlois.
In 1891 het Max Wolf [[astrofotografie]] begin inspan om na asteroïdes te soek: Hulle het kort strepe op foto's met ’n lang [[Beligting (fotografie)|beligtingstyd]] gevorm. Dit het die opsporingstempo van asteroïdes drasties verhoog: Wolf alleen het 248 ontdek (die eerste een was 323 Brucia), terwyl voorheen maar net meer as 300 ontdek is. Sterrekundiges het geweet daar is nog vele, maar baie van hulle het nie eintlik belanggestel nie. Hulle het dit "goggas van die lug" genoem.<ref>{{cite web|url=http://www.planetary.org/blogs/guest-blogs/lou-friedman/20130219-vermin-of-the-sky.html |website=The Planetary Society|title=Vermin of the Sky|author=Friedman, Lou}}</ref>Selfs ’n eeu later was net ’n paar duisend geïdentifiseer en genommer.
== Vorming ==
[[Planetesimale]] in die [[asteroïdegordel]] het vermoedelik baie soos die res van die [[sonnewel]] ontwikkel, totdat [[Jupiter]] amper sy huidige massa bereik het. Daarna is 99% van plantesimale weens [[baanresonansie]]s met Jupiter uit die gordel gewerp. Simulasies en eienskappe van asteroïdes dui daarop dat dié groter as sowat 120 km in deursnee gedurende die vroeë tydperk gevorm is, terwyl kleiner liggame fragmente is wat uit botsings tussen groter asteroïdes ontstaan het tydens of ná Jupiter se versteuring.<ref>{{cite journal |last1= Bottke |first1= William F. Jr. |last2= Durda |first2= Daniel D. |last3= Nesvorny |first3= David |last4= Jedicke |first4= Robert |date= 2005 |title= The fossilized size distribution of the main asteroid belt |url= http://astro.mff.cuni.cz/davok/papers/fossil05.pdf |journal= Icarus |volume= 175 |issue= 1|page= 111 |bibcode= 2005Icar..175..111B |doi= 10.1016/j.icarus.2004.10.026 |display-authors=3 |last5= Morbidelli |first5= Alessandro |last6= Vokrouhlicky |first6= David |last7= Levison |first7= Hal}}</ref> Ceres en Vesta het groot genoeg geword om te smelt en te differensieer: Swaarder elemente het na die kern afgesak en rotsagtige minerale het in die kors agtergebly.<ref name=ACM>{{cite book |title=Asteroids, Comets, and Meteors |author=Kerrod, Robin |date=2000 |publisher=Lerner Publications Co. |isbn=978-0-585-31763-2}}</ref>
| |||