Republiek Artsach: Verskil tussen weergawes

|algemene_naam = die Republiek Artsach

|bevolking_sensus = 150&nbsp;932<ref>{{hy}} [http://stat-nkr.am/hy/2010-11-24-10-40-02/597--2015 ''Nasionale Statistieke Diens van Nagorno-KarabakhKarabach – Sensus van 2015'']</ref>

Die '''Republiek Artsach''' ([[Armeens]]: Արցախի Հանրապետություն, ''Artsakhi Hanrapetut'yun''<ref>{{en}} [http://www.nkr.am/en/constitution/9/ ''Constitution of the Nagorno-Karabakh Republic. Chapter 1, article 1.2'']</ref>), tussen 1991 en 2017 '''Republiek Nagorno-KarabakhKarabach''' ([[Armeens]]: Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն, ''Lernayin Gharabaghi Hanrapetut'yun''), is 'n [[de facto]]-onafhanklike republiek in die suidelike [[Kaukasus]]-streek van [[Eurasië]], wat internasionaal as deel van [[Azerbeidjan]] beskou word.<ref>{{en}} {{cite web|url=https://2001-2009.state.gov/p/eur/rls/or/13508.htm|title=1993 UN Security Council Resolutions on Nagorno-Karabakh|last=Department Of State. The Office of Electronic Information|first=Bureau of Public Affairs|website=2001-2009.state.gov|accessdate=11 Maart 2019}}</ref> Artsach beheer die meeste van die voormalige Outonome Nagorno-Karabakh-oblast se gebied en sommige van die omliggende gebied, waarvolgens dit aan [[Armenië]] in die weste en [[Iran]] in die suide grens. Die [[hoofstad]] en grootste stad is [[Stepanakert]].

[[Lêer:Tank memorial Stepanakert.jpg|duimnael|links|Armeense Tenkgedenkteken vir die Nagorno-KarabakhKarabach-oorlog van 1988]]

Die republiek beheer die grootste deel van die vroeëre Outonome Nagorno-KarabakhKarabach-oblast en 'n aantal [[Azerbeidjan]]se distrikte wat aan Armenië in die weste en [[Iran]] in die suide grens en 'n landkorridor tussen Artsach en die Republiek Armenië vorm.<ref name="President">{{en}} [http://www.president.nkr.am/en/nkr/generalInformation/ Amptelike webwerf van die President van Nagorno-KarabakhKarabach: ''Algemene Inligting oor Nagorno-KarabakhKarabach'']</ref>

Die gebied van Artsach, wat merendeels deur etniese Armeniërs bewoon word, was 'n omstrede streek tussen Armenië en Azerbeidjan toe dié twee lande in 1918 van die [[Russiese Ryk]] onafhanklik geword het. Nadat die [[Sowjetunie]] in beheer van die gebied was, is in 1923 die Outonome Nagorno-KarabakhKarabach-oblast gevorm wat in administratiewe opsig deel van die [[Azerbeidjanse Sosialistiese Sowjetrepubliek|Azerbeidjanse SSR]] uitgemaak het.

Die etniese konflik tussen Armeniërs en [[Azerbeidjanners]] het in die laaste jare van die Sowjetunie weer opgevlam en aanleiding tot die Nagorno-KarabakhKarabach-oorlog gegee wat tussen 1991 en 1994 gevoer is.

Toe die verbrokkeling van die Sowjetunie reeds aan die gang was, is op 10 Desember 1991 'n referendum in Nagorno-KarabakhKarabach en die naburige Sjahoemian-streek gehou wat tot die onafhanklikheidsverklaring van die Republiek Nagorno-KarabakhKarabach gelei het. Die republiek word tans nie deur enige lidstaat van die [[Verenigde Nasies]] amptelik erken nie, insluitende Armenië. Dit word egter deur drie nie-lidstate van die VN erken wat hulself eweneens eensydig onafhanklik verklaar het: [[Transnistrië]], [[Suid-Ossetië]] en [[Abchasië]].<ref>{{ru}} [http://www.abhazia.info/property/48-2010-12-28-07-06-44/76-abkhazia-istoria.html ''About Abkhazia – Abkhazia.info'']</ref>

Die tradisionele Armeense landsnaam Artsach is afgelei van die Urarteïese provinsie Artechini (of Urtechini). Die gebied van die latere KarabakhKarabach het in die 8ste eeu v.C. onder Urarteïese heerskappy gestaan.

Latere Armeense benamings vir die gebied is Gardar, Chatsjenk (afgelei van Chatsjen, een van die vyf vorstedomme van Artsach), Klein-Sioenik (afgelei van die Oud-Armeense provinsie Sioenik in Suidoos-Armenië), en ''Sew Ajgi'' ("Swart Tuin"). Die laasgenoemde vorm ook die basis vir die [[Turks]]-[[Russies]]e toponiem ''KarabakhKarabach'' (afgelei van Turks ''kara'' "swart" en ''bachtsje'' "tuin"; in Armeens uitgespreek as ''Rarabach'') wat egter eers vanaf die 14de eeu geleidelik gebruiklik geword het en as leenvertaling van die [[Persies]]e naam ''Bach-i siah'' beskou word (in teenstelling tot die "Wit Tuin" of ''Bach-i safid'' waarmee na Neder-Karabakh verwys is). Die "Wit Tuin" kom ooreen met die Oud-Armeense grensprovinsie Utik. ''Nagorno'' is aan Russies ontleen en beteken "bergagtig".

Karabakh bestaan in geologiese opsig uit 'n vlakte met 'n sagte helling (Armeens ''Artsachi hartawajr'' – "Vlakte van Artsach"; Dasjtajin Arzach/Rarabach – "Neder-KarabakhKarabach") en 'n bergagtige gedeelte (Lernajin Artsach/Rarabach – "Berg-" of "Bo-KarabakhKarabach").

Die historiese Bo- of Berg-KarabakhKarabach beslaan ongeveer 12&nbsp;000&nbsp;km² en is in teenstelling met ander streke in die Armeense Hoogland ryk aan water. Sy riviervalleie is bebos en het moontlik die aanleiding tot die benaming "Swart Tuin" gegee.