Mercurius: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
kNo edit summary |
Inligting bygewerk |
||
Lyn 75:
Daar word beraam dat Mercurius se [[kors]] 100–200 km dik is. Een uitsonderlike kenmerk van Mercurius se oppervlak is talle nou rande het; sommige van honderde kilometers lank. Dit word geglo dat hulle gevorm was soos Mercurius se kern en mantel afgekoel het en ineengekrim het op 'n tyd toe die kors reeds verhard was.<ref>Schenk, P.; Melosh, H. J.; ''Lobate Thrust Scarps and the Thickness of Mercury’s Lithosphere'', ''Abstracts of the 25th Lunar and Planetary Science Conference (1994), 1994LPI....25.1203S''</ref>
. Die planeet kan met die blote oog dus slegs net na sonsondergang of net voor sonop gesien word. Mercurius is een van die planete wat al in die Oudheid waargeneem is. Omdat die planeet altyd so na aan die son geleë is, was dit nog altyd die moeilikste om raak te sien. Selfs na die ontdekking van die teleskoop het dit lank geduur voordat ʼn suksesvolle poging aangewend is om die oppervlak van Mercurius te bestudeer.
Gedurende die tagtigerjare van die 19e eeu het [[Giovanni Schiaparelli]] die oppervlak van die planeet noukeurig bestudeer, ʼn taak wat bemoeilik is weens diameter (5 tot 13 boogsekondes). Hy het nietemin genoeg detail oor die oppervlak ingewin om die afleiding te kon maak dat dieselfde kant van die planeet altyd na die son gekeer is. Dit sou beteken het dat die planeet in dieselfde periode om sy eie as wentel as wat dit hom neem om om die [[son]] te wentel (88 dae).
Latere ondersoeke deur E.M. Antoniadi het hierdie bevinding skynbaar bevestig. Onlangse ondersoeke met behulp van radar het egter aangetoon dat die rotasietydperk 58,646 dae is. presies ⅔ van die omloopperiode. "Dag" op Mercurius duur dus 176 aardse dae (2 omwentelings).
Hierdie verhouding tussen die rotasietyd en die om loop periode het miskien ontstaan omdat die [[Rotasie-as|rotasie]], wat aanvanklik vinniger geskied het, deur die getywerking van die son afgerem is. Omdat Mercurius 'n binneplaneet is, beweeg hy af en toe voor die son verby. Dit gebeur met reëlmatige tussenpose van 13, 7, 10, 3, 10, 3 en dan weer 13 jaar, en elke keer om en by op 7 Mei en 9 November.
Die laaste keer dat dit gebeur het, was op 10 November 1973, en dit sal weer op 13 November 1986 plaasvind. Tydens so 'n oorgang van Mercurius kan sy diameter en posisie noukeurig bepaal word. Net soos die [[maan]] het Mercurius, sover vasgestel kon word, geen atmosfeer nie. As gevolg hiervan is daar 'n groot verskil tussen die dag en nagtemperature op die planeet (die gemiddelde dagtemperatuur is 650 K of 400 °C en die nagtemperatuur 100 K of - 170°C).
Le Verrier het in 1845 ontdek dat die perihelium van die planeet elke honderd jaar met 41" opskuif. Later is noukeuriger vasgestel dat dit met 43" opskuif. Gedurende die 19e eeu is veronderstel dat die planeet deur Vulcanus, toe nog 'n onbekende planeet, gesteur sou word omdat dit moontlik binne dieselfde baan as Mercurius beweeg. Die oplossing vir die probleem is gegee in Einstein se relatiwiteitsteorie (1915), waarvolgens die lang as van die baan van 'n liggaam wat vinnig beweeg, stadig moet roteer.
== Ruimteondersoek ==
In 1970 is ondersoeke met behulp van radar uitgevoer en daar is bevind dat Mercurius, net soos die maan, heuwelagtige gebiede en kraters het. Afgesien van die ooreenkomste is ook bevind dat Mercurius byna net so groot soos die maan is en dat hy ook geen atmosfeer het nie.
Hierdie bevindinge is almal bevestig toe Mariner 10 op 29 Maart 1974 sowat 700 km van Mercurius verbybeweeg en beelde van die oppervlak na die aarde gesein het. Mariner het 500 kg geweeg en is op 3 November 1973 van [[Kaap Kennedy]] gelanseer.
Die ruimtetuig is eers by [[Venus]] verby voordat dit in die regte baan na Mercurius geplaas is. Tydens die verbyvlug kon detail tot 'n grootte van 100 m gefotografeer word. Mariner is in so 'n baan geplaas dat sy omloopperiode om die son presies twee maal so groot soos die van Mercurius was, sodat dit op 21 September 1974 en 16 Maart 1975 opnuut by die planeet verbybeweeg het. In 1975 het die [[ruimtetuig]] slegs 327 km van Mercurius af verbybeweeg.
Volgens die foto's het Mercurius 'n oppervlak wat baie soos die van die maan lyk, met kraters, gebergtes en valleie. Daar is geen teken van atmosferiese erosie nie, wat beteken dat die planeet sedert die vorming van sy oppervlak soos dit nou daar uitsien, geen [[atmosfeer]] gehad het nie. Die aanduidings is ook dat daar in die een of ander stadium vulkaniese aktiwiteite op Mercurius was.
Uit die baanveranderinge wat [[Mariner 10]] in sy vlug om Mercurius ervaar het, kon die presiese massa en die gemiddelde digtheid (5,45) van die planeet bereken word. Aangesien die digtheid aan die oppervlak waarskynlik kleiner is, sal dit in die kern groter moet wees en daar kan dus aanvaar word dat Mercurius 'n ysteragtige kern moet hê.
Mariner 10 het ook aangetoon dat Mercurius 'n baie swak magneetveld het (ongeveer 1 % van die sterkte van die by die aardoppervlak). In die geval van die aarde word die bestaan van 'n magnetiese veld gekoppel aan die veronderstelling dat die aarde 'n nikkelysterkern het wat vinnig roteer. Mercurius sou ook so 'n magnetiese kern kon hê, maar dat die kern so vinnig roteer, is onwaarskynlik, omdat die planeet self binne 58 dae roteer.
Die [[magneetveld]] is waarskynlik 'n oorblyfsel uit 'n vroeër periode toe Mercurius miskien vinniger om sy eie as gedraai het. Algemene gegewens van Mercurius (''Astrophysical Quantities'', Londen 1973) is: gemiddelde afstand
van die son 57,9 miljoen km
eksentrisiteit van die baan 0,205628
omloopperiode 87,969 dae
diameter by die ewenaar 4 850 km
rotasietyd 58,646 dae
afplatting 0,0
massa (aarde = 1) 0,0554
digtheid (water = 1) 5,4
ontsnapsnelheid 4,2 km/sek
== Feite en syfers ==
Line 100 ⟶ 146:
== Verwysings ==
* Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409591, volume 18, bl. 119
{{Verwysings|2}}
| |||