Hadj: Verskil tussen weergawes

Die '''hadj''' (soms gespel '''gadj'''; [[Arabies]]: الحجّ) is ’n jaarlikse [[Islam]]itiese pelgrimstog, of bedevaart, na [[Mekka]] wat elke [[Moslem]] wat fisiek en finansieel daartoe in staat is, minstens een keer in sy of haar leeftyd moet onderneem.<ref name=Marshall86>{{cite book |last=Long |first=Matthew |title=Islamic Beliefs, Practices, and Cultures |url=https://books.google.com/books?id=H_m14NlQQMYC&pg=PA86 |accessdate=2 September 2014 |year=2011 |publisher=Marshall Cavendish Corporation |isbn=978-0-7614-7926-0 |page=86}}</ref><ref>{{cite book |last=Nigosian |first=S. A. |title= Islam: Its History, Teaching, and Practices |url=https://books.google.com/books?id=my7hnALd_NkC&pg=PA110|year=2004 |publisher=Indiana University Press |location=[[Indiana]] |isbn= 0-253-21627-3 |page=110}}</ref><ref>[http://berkleycenter.georgetown.edu/resources/traditions/islam Berkley Center for Religion, Peace, and World Affairs -– Islam] Sien "Islamic Practices"</ref> Dit is een van die [[Vyf Pilare van die Islam]].

Die hadj is een van die grootste jaarlikse byeenkomste van mense in die wêreld.<ref>{{cite book |last=Mosher |first=Lucinda |title=Praying: The Rituals of Faith |url=https://books.google.com/books?id=2b7fmfvpYZYC&pg=PA155 |access-date=18 September 2014 |year=2005 |publisher=Church Publishing, Inc. |isbn=9781596270169978-1-59627-016-9 |page=155}}</ref> Dit is ’n demonstrasie van die solidariteit van Moslems en hul aanbidding van een God ([[Allah]]).<ref name=Nigosian111>{{cite book |last=Nigosian |first=S. A. |title= Islam: Its History, Teaching, and Practices |url=https://books.google.com/books?id=my7hnALd_NkC&pg=PA111|year=2004 |publisher=Indiana University Press |location=[[Indiana]] |isbn= 0-253-21627-3 |page=111}}</ref><ref>{{cite book |last=Hooker |first=M. B. |title=Indonesian Syariah: Defining a National School of Islamic Law |url=https://books.google.com/books?id=-a1k57q6GmwC&pg=PT252 |accessdate=6 Oktober 2014 |year=2008 |publisher=Institute of Southeast Asian Studies |isbn=9789812308023 |page=228}}</ref>

Die bedevaart vind plaas van die 8ste tot die 12de (of soms 13de)<ref>{{cite web|url=http://www.hajjpracticalities.heliohost.org/sixdayshajj/13th_of_zil_hajj.html|title=13th of Zil Hajj|work=heliohost.org}}</ref> Dhu'l Hidjdja, die laaste maand van die [[Islamitiese kalender]]. Omdat dit ’n maankalender is in teenstelling met die [[Gregoriaanse kalender]], ’n sonkalender, is die Islamitiese jaar sowat 11 dae korter as ’n Gregoriaanse jaar, en daarom verskil die Gregoriaanse datum van die hadj van jaar tot jaar. [[Ihram]] is die naam van die spesiale spirituele toestand waarin pelgrims twee wit stukke naatlose materiaal dra en hulle van sekere dade weerhou.<ref name="Nigosian111" /><ref name=EB-ihram>{{cite encyclopedia |url= http://www.britannica.com/EBchecked/topic/282481/ihram |title=ihram |date=2014 |work= Encyclopædia Britannica |accessdate=6 Oktober 2014}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.hajj.org.au/index.php?option=com_content&task=view&id=29&Itemid=53 |title=Ihram -– Summary |work=Hajj Portal |accessdate=20 November 2013}}</ref>

Daar word gesê die aartsengel [[Gabriël]] het die [[Swart Steen]] uit die hemel gebring om in die Kaäba te lê.<ref name="Peters4-7" />

In die [[Middeleeue]] het pelgrims in die groot stede van [[Sirië]], [[Egipte]] en [[Irak]] byeengekom om in groepe en karavane van tienduisende na Mekka te reis,<ref>{{cite book |last=Peters |first=F. E. |title= The Hajj: The Muslim Pilgrimage to Mecca and the Holy Places |publisher=Princeton University Press |url= https://books.google.com/books?id=EK5MqskDYC0C&pg=PA164|year=1994| page=164 |isbn=9780691026190978-0-691-02619-0}}</ref> dikwels onder staatsbeskerming.<ref name=Campo283>{{cite encyclopedia |editor=Juan E. Campo |encyclopedia=Encyclopedia of Islam |url=https://books.google.com/books?id=OZbyz_Hr-eIC&lpg=PP1&dq=isbn%3A1438126964&pg=PA283#v=onepage&q&f=false |publisher=Facts On File |year=2009 |isbn=978-0-8160-5454-1|page=283}}</ref> Hadj-karavane, veral tydens die [[Mameluk|Mameluk-sultanaat]] en sy opvolger, die [[Ottomaanse Ryk]], is deur ’n militêre mag en dokters vergesel.<ref name="Singer141">{{Citation|first=Amy|last=Singer|title=Constructing Ottoman Beneficence: An Imperial Soup Kitchen in Jerusalem|url=https://books.google.com/books?id=zHBHBTNwBQoC&pg=PA141&dq=Amir+al+hajj+Ottoman&hl=en&sa=X&ei=-ruVVb73G4GbNszmgYgG&ved=0CEQQ6AEwBA#v=onepage&q=Amir%20al%20hajj%20Ottoman&f=false|publisher=SUNY Press|year=2002|isbn=9780791453513978-0-7914-5351-3|page=141}}</ref><ref name="Philipp102-04">{{Citation|first=Thomas|last=Phillipp|title=The Mamluks in Egyptian Politics and Society|url=https://books.google.com/books?id=WoPF9T4ZiWsC&pg=PA102&dq=Amir+al+hajj&hl=en&sa=X&ei=3ruVVZSAN4mnNp_UgpAE&ved=0CCwQ6AEwAA#v=onepage&q=Amir%20hajj&f=false|publisher=Cambridge University Press|year=1998|isbn=9780521591157978-0-521-59115-7|pages=102–104}}</ref> Dit was om die karavane teen [[Bedoeïene]]-rowers en natuurlike terugslae te beskerm,<ref group="nota">Ibn Jubayr het geraamtes gesien van gelowiges wat op pad van dors omgekom het. In die 17de eeu het ’n groep Egiptiese pelgrims meer as 1&nbsp;500 mense en 900 kamele verloor. In 1924 het sowat ’n vyfde van ’n Siriese groep pelgrims gesterf en twee jaar later het 12&nbsp;000 mense vermoedelik tydens die reis gesterf. [''Islam in the World'' deur Malise Ruthven. Granta Publications, 2006. bl. 2. ISBN 1-86207-906-4.]</ref><ref name="Singer141" /><ref name="Philipp102-04" /> en om te verseker die pelgrims het alles wat hulle nodig het.<ref name="Singer141" /> Moslemreisigers soos die geograaf en digter Ibn Jubayr en die geleerde Ibn Battuta het gedetailleerde beskrywings van hadj-reise in die Middeleeue gegee.<ref>{{cite book |last=Peters |first=F. E. |title= The Hajj: The Muslim Pilgrimage to Mecca and the Holy Places|url= https://books.google.com/books?id=EK5MqskDYC0C&pg=PA71 |publisher=Princeton University Press |year=1994| page=71 |isbn=9780691026190978-0-691-02619-0}}</ref> Die karavane het gevestigde roetes soos die [[Koninklike Weg]] gevolg.

Die datum van die hadj word bepaal deur die [[Islamitiese kalender]], wat op die maanjaar gebaseer is.<ref name=Harrison156>{{cite book |editor1-first=David |editor1-last=Harrison|title=Tourism and the Less Developed World: Issues and Case Studies |url=https://books.google.com/books?id=blJpqa-XApQC&pg=PA156 |accessdate=6 Oktober 2014|year=2001 |publisher=CABI |isbn=9780851994338978-0-85199-433-8 |page=156}}</ref><ref name=Reynolds33>{{cite book |last=Reynolds |first=Gabriel Said |authorlink= |title=The Emergence of Islam: Classical Traditions in Contemporary Perspective |url= https://books.google.com/books?id=HWfFX5XDjuIC&lpg=PT33&dq=Gregorian%20date%20of%20Hajj&pg=PT33#v=onepage&q=Gregorian%20date%20of%20Hajj&f=false |accessdate=15 November 2014 |year= 2012 |publisher=Fortress Press |isbn= 9781451408126978-1-4514-0812-6 |page=33}}</ref> Die gebeure van die hadj vind elke jaar oor vyf dae plaas, wat begin op die 8ste en eindig op die 12de Dhu'l Hidjdja, die laaste maand van die Islamitiese kalender. Van dié vyf dae is die 9de bekend as die Dag van Arafat, en dit is die dag van die hadj. Omdat die Islamitiese kalender ’n maankalender is en die Gregoriaanse kalender ’n sonkalender, is die Islamitiese jaar sowat 11 dae korter as die Gregoriaanse jaar; daarom verskil die Gregoriaanse datum van die hadj van jaar tot jaar. Die bedevaart begin dus elke jaar 11 (soms 10) dae vroeër.<ref name="Reynolds33" /><ref>{{cite book |editor1-first=Aziz |editor1-last=Sheikh |title=Caring for Muslim Patients |url=https://books.google.com/books?id=mgwiloFTrKwC&pg=PA95 |accessdate=15 November 2014 |year=2008 |publisher=Radcliffe Publishing |isbn=9781857758122978-1-85775-812-2 |page=95}}</ref> Die hadj kan twee keer in een Gregoriaanse jaar voorkom – dit gebeur elke 33 jaar (die laaste keer was in 2006).<ref name=Umm-al-Qura-Calendar>{{cite web |url=http://www.staff.science.uu.nl/~gent0113/islam/ummalqura_principal.htm |title=Principal Islamic Days of Observance according to Umm al-Qura Calendar |date=2014 |work=The Umm al-Qura Calendar of Saudi Arabia |accessdate=24 November 2014}}</ref> Die tabel hier onder toon die datums aan van die hadj die afgelope paar jaar (die datum verwys na 9 Dhu'l Hidjdja):

! 2011 !! 2012 !! 2013 !! 2014 !! 2015 !! 2016 !! 2017 !! 2018 !! 2019 !! 2020 !! 2021 !! 2022

| 5 November<ref>{{cite book |last=Penprase |first=Bryan E |title=The Power of Stars: How Celestial Observations Have Shaped Civilization |url=https://books.google.com/books?id=XXOxGOpawuMC&pg=PA142 |accessdate= |year=2010 |publisher=Springer Science & Business Media |isbn=9781441968036978-1-4419-6803-6 |page=142}}</ref> || 25 Oktober || 14 Oktober<ref>{{cite news |title=Hajj celebrated by Muslims in Mecca -– video|url=http://www.theguardian.com/world/video/2013/oct/15/hajj-celebrated-muslims-in-mecca-video |accessdate=16 November 2014|newspaper=The Guardian|date=15 Oktober 2013}}</ref><ref name=Hajj-today>{{cite news |title=Hajj today|url=http://archive.thedailystar.net/beta2/news/hajj-today/ |accessdate=16 November 2014|newspaper=The Daily Star|date=14 Oktober 2013}}</ref> || 3 Oktober<ref>{{cite news |title=Islamic State militants are enemies of humanity: Saudi Grand Mufti|url=http://www.dawn.com/news/1135961/islamic-state-militants-are-enemies-of-humanity-saudi-grand-mufti | accessdate=16 November 2014|newspaper=Dawn |date=3 Oktober 2014}}</ref> || 23 September<ref name=TheDailyStar2015>{{cite news|url=http://www.thedailystar.net/frontpage/pilgrims-pray-peace-148021|title=Hajj Performed: 2 million pilgrims pray for world peace|date=24 September 2015|work=The Daily Star|accessdate=26 September 2015}}</ref> || 1211 September<ref>{{cite web |url=http://dunyanews.tv/en/World/352397-Rituals-of-the-hajj |title=Rituals of the hajj - World - Dunya News |publisher=}}</ref><ref name="v3502133">{{cite web |url=http://www.voanews.com/a/muslims-mark-most-important-day-of-hajj-in-saudi-arabia/3502133.html |title=Muslims Mark Most Important Day of Hajj in Saudi Arabia |first=Cecily |last=Hilleary |publisher=}}</ref> || 31 Augustus<ref>{{cite web |url=http://www.aljazeera.com/news/2016/0908/eid-al-adhahajj-2016-160901181404738long-160814152909463.html |title=Hajj 2017: When is it and how long does it take? |website=www.aljazeera.com|accessdate=22 Augustus 2017}}</ref> || 20 Augustus<ref name=Gent>{{cite web | title= The Umm al-Qura Calendar of Saudi Arabia | first= Robert Harry | last= van Gent | url= http://www.staff.science.uu.nl/~gent0113/islam/ummalqura_principal.htm }}</ref> || 10 Augustus<ref name=Gent/> || 30 Julie<ref name=Gent/> || 19 Julie<ref name=Gent/> || 8 Julie<ref name=Gent/>

[[Fikh]] beskryf in besonderhede die manier waarop die hadj-rituele uitgevoer moet word en pelgrims volg gewoonlik handleidings en gidse om dit reg te doen.<ref name=Campo282>{{cite encyclopedia |editor=Juan E. Campo |encyclopedia=Encyclopedia of Islam |url=https://books.google.com/books?id=OZbyz_Hr-eIC&lpg=PP1&dq=isbn%3A1438126964&pg=PA282#v=onepage&q&f=false|publisher=Facts On File |year=2009 |isbn=978-0-8160-5454-1|page=282}}</ref> In die uitvoering van die rituele volg die pelgrims nie net die voorbeeld van Mohammed nie, maar vier hulle ook gebeure wat met Abraham verbind word.<ref name=Neusner178>{{cite book |last=Neusner |first=Jacob |title=World Religions in America: An Introduction |url=https://books.google.com/books?id=jRkRAQAAIAAJ&q=Hajj+muslims+commemorate+events+associate+Abraham&dq=Hajj+muslims+commemorate+events+associate+Abraham&hl=en&sa=X&ei=VpkyVO6QD4uSuQSbj4KIAw&redir_esc=y |accessdate=6 Oktober 2014 |year=2000 |publisher=Westminster John Knox Press |isbn=9780664258399978-0-664-25839-9 |page=178}}</ref>

Wanneer die pelgrims die regte [[mikat]] of pelgrimsgrens bereik (afhangend van waar hulle kom), gaan hulle ’n gewyde toestand in. Dit behels die dra van twee wit naatlose stukke materiaal vir mans – met die een om die middel gebind en wat tot onder die knie afhang, en die ander om die linkerskouer gedrapeer en aan die regterkant vasgemaak; die dra van vroueklere wat voldoen aan die Islamitiese kode vir openbare drag, met die hande en gesig onbedek;<ref name="AtoZ" /> reiniging; die verklaring van die voorneme om die pelgrimstog af te lê en hom- of haarself te weerhou van sekere dade.

Mans mag nie enige knope of gestikte klere dra nie. Sandale moet ook nie gestik wees nie, en die enkels en agterkant van die voete moet oop wees. Hulle mag nie enige reukmiddels aan die lyf of klere dra of hul naels, hare of baard knip nie. Eersgenoemde sluit gegeurde seep in. Geen seks, rokery of vloekery is toelaatbaar nie. Ander verbode handelinge sluit in die beskadiging van plante, die doodmaak van diere, ’n bakleiery, die aflê van ’n eed, huwelikbevestigings of die dra van wapens.<ref name=Nigosian111>{{cite book |last=Nigosian |first=S. A. |title= Islam: Its History, Teaching, and Practices |url=https://books.google.com/books?id=my7hnALd_NkC&pg=PA111|year=2004 |publisher=Indiana University Press |location=[[Indiana]] |isbn= 0-253-21627-3 |page=111}}</ref><ref name="EB-ihram" /> Mans mag ook nie vir vroue kyk of onedele gedagtes hê nie.

Vroue se gesig moet onbedek wees. ’n [[Boerka]] of [[nikab]] is verbode, maar ’n [[hijab]] en [[doepatta]] is verpligtend.<ref>{{cite web|url=http://islamqa.info/en/woman/36619|title=The Muslim Woman -– Rulings that apply only to women during Hajj -– islamqa.info|work=islamqa.info}}</ref> Hulle moet beskeie lyk en mag nie grimering of parfuum dra nie.

Die bedoeling van die ihram is dat alle pelgrims gelyk is voor God: daar is geen onderskeid tussen ryk en arm nie.<ref name="Neusner178" />

Die tawaf-ritueel behels dat sewe keer antikloksgewys om die Kaäba geloop word.<ref name=Marshall89>{{cite book |last=Long |first=Matthew |title=Islamic Beliefs, Practices, and Cultures |url=https://books.google.com/books?id=H_m14NlQQMYC&pg=PA89 |accessdate=2 September 2014 |year=2011 |publisher=Marshall Cavendish Corporation |isbn=978-0-7614-7926-0 |page=89}}</ref> Wanneer pelgrims by Al-Masdjid al-Haram aankom, voer hulle ’n eerste tawaf uit as deel van die verwelkomingseremonie.<ref name=Long16>{{cite book |last=Long |first=David E.|title=The Hajj Today: A Survey of the Contemporary Pilgrimage to Makkah |url= http://books.google.com./books?id=2Uk3Gh6xrUUC&pg=PA16 |year=1979 |publisher=SUNY Press |isbn= 0-87395-382-7 |page=16}}</ref> Tydens die tawaf sluit pelgrims ook Hateem in: ’n gebied noord van die Kaäba. Elke omsirkeling begin met die soen of aanraking van die Swart Steen (''al-Ḥajar al-Aswad'').<ref name=Long17>{{cite book |last=Long |first=David E.|title=The Hajj Today: A Survey of the Contemporary Pilgrimage to Makkah |publisher=SUNY Press |year=1979 |url= http://books.google.com./books?id=2Uk3Gh6xrUUC&pg=PA17 |page=17 |isbn=9780873953825978-0-87395-382-5}}</ref> Wanneer dit nie moontlik is nie weens die groot skare, kan daar met elke omsirkeling met die hand na die Swart Steen gewys word. Pelgrims mag nie eet nie, maar wel water drink om dehidrasie te voorkom. Mans word aangemoedig om die eerste drie omsirkelings vinnig af te lê en die laaste vier teen ’n meer gemaklike pas.<ref name=AtoZ>{{cite book | title=Hajj to Umrah: From A to Z | last = Mohamed | first= Mamdouh N. | year = 1996 | publisher=Amana Publications | isbn= 0-915957-54-X}}</ref><ref name="Long17" />

Nadat sewe keer om die Kaäba geloop is, volg twee gebede by die Plek van Abraham (''Maqām Ibrāhīm''), ’n plek in die [[moskee]] naby die Kaäba.<ref name="Long17" /><ref name=Adelowo401>{{cite book | editor1-first=E. Dada |editor1-last=Adelowo |title=Perspectives in Religious Studies: Volume III |url=https://books.google.com/books?id=ma-QBAAAQBAJ&pg=PA401 |year=2014 |publisher=HEBN Publishers Plc |location=Ibadan |isbn=9789780814472 |page=401}}</ref> Die gebede kan egter, weer eens vanweë die groot skare, elders in die moskee plaasvind. Ná die gebede drink pelgrims water uit die Zamzam-put, wat oral in die moskee beskikbaar is.<ref>{{cite news |title=Pilgrims complain of Zamzam water shortage in Makkah|url=http://www.arabnews.com/news/597946 |accessdate=7 September 2014|newspaper=Arab News |date=7 Julie 2014}}</ref>

Tawaf word gevolg deur saj, die loop of hardloop (sewe keer) tussen die heuwels Safa en Marwa, wat naby die Kaäba geleë is.<ref name="Marshall89" /><ref name="Adelowo401" /> Dit was voorheen in die ope lug, maar is deesdae heeltemal onderdak.<ref name=RESA>{{cite web | title = Hajj | publisher = Royal Embassy of Saudi Arabia | url = http://www.saudiembassy.net/issues/hajj/ | accessdate=12 Augustus 2014}}</ref> Pelgrims word aangeraai om te loop, maar hulle kan ook hardloop. Daar is ook ’n laan vir gestremdes. Ná saj skeer die mans hul hare en vroue knip gewoonlik ’n stuk van hul hare af. Dit voltooi die oemra.

Lêer:Sa'yee For older.jpg|Middelste deel vir ouer mense en gestremdes.

; Mina

Dié dag is die Dag van Arafat; dit is die heiligste dag in die Islam en bekend as die Dag van die Hadj.<ref name="v3502133">{{cite web|url=http://www.voanews.com/a/muslims-mark-most-important-day-of-hajj-in-saudi-arabia/3502133.html|title=Muslims Mark Most Important Day of Hajj in Saudi Arabia|first=Cecily|last=Hilleary|publisher=}}</ref> Dit is sowat 70 dae ná die einde van die maand [[Ramadan]] en ’n dag voor die heilige fees [[Eid-oel-Adha]].<ref>{{cite news|last1=DAVID BENTLEY|title=Eid al-Adha 2016 -– What is the Day of Arafah before the Eid celebrations and why is it so important?|url=http://www.birminghammail.co.uk/whats-on/whats-on-news/eid-al-adha-2016-what-11862345|accessdate=11 September 2016|publisher=birminghammail.co.uk}}</ref> Moslems glo ’n deel van die Koran se inhoud wat aangekondig het die godsdiens van Islam is vervolmaak, is op dié dag onthul.

; Arafat

Op die oggend van 9 Dhu'l Hidjdja kom die pelgrims by Arafat aan – ’n droë stuk grond sowat 20&nbsp;km oos van Mekka.<ref name="Long19" /> Hier bid hulle, toon berou en doen boete oor hul sondes van die verlede, en vra genade by Allah. Hulle luister ook na preke deur Islamitiese geleerdes vanaf Berg Arafat (''Jabal ‘Arafah''),<ref name="Adelowo403" /> waar Mohammed na berig word sy laaste preek gelewer het. Dit duur van die middag tot met sonsondergang<ref name="Long19" /> en is een van die belangrikste rituele van die hadj.<ref name="Nigosian111" /> ’n Pelgrim se hadj word as ongeldig beskou as hy nie die middag op Arafat deurgebring het nie.<ref name="ngeo" /><ref name=Long19>{{cite book |last=Long |first=David E.|title=The Hajj Today: A Survey of the Contemporary Pilgrimage to Makkah |url= http://books.google.com./books?id=2Uk3Gh6xrUUC&pg=PA19 |year=1979 |isbn= 0-87395-382-7 |page=19}}</ref> Dit dui op die belangrikheid daarvan om deur Allah vergewe te word.

; Moezdalifa

; Steniging van die duiwel

Wanneer hulle terug is in Mina, voer die pelgrims ’n simboliese steniging van die duiwel (''Ramī al-djamarāt'') uit deur van sonsopkoms tot sonsondergang sewe klippies na die grootste van die drie pilare (''djamarat'') te gooi.<ref name="ngeo" /><ref name=al-Hasani>{{cite book |last=al-Hasani |first=Abu Qanit al-Sharif |title=The Guiding Helper: Main Text and Explanatory Notes |url=https://books.google.com/books?id=wKZJAgAAQBAJ&pg=PA220 |year=2009 |publisher=Lulu.com |isbn=9781445237916978-1-4452-3791-6 |page=220}}</ref> Hulle gooi nie dié dag klippe na die ander twee pilare nie.<ref>{{cite web|url=http://www.easyhajj.co.uk/throwingpebbles.php |title=easyhajj.co.uk |publisher=easyhajj.co.uk |date= |accessdate=19 Desember 2011 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/20110811073422/http://www.easyhajj.co.uk:80/throwingpebbles.php |archivedate=11 Augustus 2011 }}</ref> Die drie pilare verteenwoordig Satan.<ref>{{cite book |author=Nigosian |title= Islam: Its History, Teaching, and Practices |url=https://books.google.com/books?id=my7hnALd_NkC&pg=PA112|year=2004 |isbn= 0-253-21627-3 |page=112}}</ref>

Die klippies kan vanaf die veelvlakkige [[Djamarat-brug]] of op die grondvlak gegooi word. Om veiligheidsredes is die pilare in 2004 deur lang mure vervang, waar die klippe opgevang word nadat hulle gegooi is;<ref name=Marshall90>{{cite book |last= |first= |title=Islamic Beliefs, Practices, and Cultures |url=https://books.google.com/books?id=H_m14NlQQMYC&pg=PA90 |accessdate=2 September 2014 |year=2011 |publisher=Marshall Cavendish Corporation |isbn=978-0-7614-7926-0 |page=90}}</ref><ref name=Mohamed54>{{cite book | editor1-first= Mohamed |editor1-last= Gad-el-Hak |title=Large-Scale Disasters: Prediction, Control, and Mitigation |url=https://books.google.com/books?id=nfDs5KWqyzcC&pg=PA54 |accessdate=13 Januarie 2015 |year=2008 |publisher=Cambridge University Press |isbn=9781139472296978-1-139-47229-6 |page=54}}</ref> baie pelgrims het voorheen mense aan die oorkant per ongeluk raakgegooi.

; Diere-offering

Ná die steniging word diere geslag om die storie van Abraham en Ismael te gedenk. Tradisioneel het die pelgrims self diere geslag, maar vandag koop hulle ’n bewys in Mekka en die diere word dan op die 10de namens hulle geslag sonder dat hulle teenwoordig hoef te wees. Moderne slagplase verwerk die vleis en dit word na arm mense regoor die wêreld gestuur.<ref name="ngeo" /><ref name="RESA" /> Terselfdertyd offer Moslems regoor die wêreld diere tydens ’n driedaagse fees, [[Eid-oel-Adha]].<ref name="bbc.co.uk" />

; Haarverwydering

; Tawaf al-Ifaada

Op dieselfde of die volgende dag besoek pelgrims weer Al-Masdjid al-Haram in Mekka vir nog ’n tawaf, bekend as Tawaf al-Ifaada, ’n verpligte deel van die hadj.<ref name="Long21" /> Dit simboliseer ’n haas om op God te reageer en liefde teenoor Hom te betoon. Die nag van die 10de word weer in Mina deurgebring.

Van die middag tot met sonsondergang gooi pelgrims weer klippe na elk van die drie pilare in Mina.<ref name="al-Hasani" />

Op 12 Dhu'l Hidjdja volg dieselfde prosedure van die steniging van die duiwel.<ref name="al-Hasani" /> Pelgrims mag voor sonsondergang van Mina na Mekka reis.

As hulle nie op die 12de kon vertrek nie of self besluit het om langer te bly, moet die perlgrims weer die steniging van die duiwel uitvoer voordat hulle na Mekka terugkeer.<ref name="al-Hasani" />

; Tawaf al-Wadaa

Eindelik, voordat hulle Mekka verlaat, moet pelgrims ’n laaste tawaf, Tawaf al-Wadaa, uitvoer. "Wadaa" beteken "om tot siens te sê". Die pelgrims loop sewe keer antikloksgewys om die Kaäba en as hulle kan, soen hulle die Kaäba of raak daaraan.<ref name="ngeo" />

Hoewel dit nie deel van die hadj is nie, kan pelgrims nou na Medina en [[Al-Masdjid an-Nabawi]] (Moskee van die Profeet) reis. Laasgenoemde bevat Mohammed se graftombe.<ref name="RESA" /> Die [[Quba-moskee]] en [[Moskee van die Twee Kieblas]] word ook gewoonlik besoek.<ref>{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=QlozJ12_C-8C&pg=PA32&dq=Quba+Mosque+Qiblatain&hl=en&ei=QDsdTb6-CZSxhAf21Iy3Dg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CCsQ6AEwAA#v=onepage&q=Quba%20Mosque%20Qiblatain&f=false |title=A life that matters: a spiritual experience |author=Norani Noridin |author2=Nordin Yusof |publisher=The Other Press |page=32 |isbn=9789675062025}}</ref>

Om elke jaar die nodige reëlings vir die toenemende getal pelgrims te tref is ’n logistieke probleem vir die regering van [[Saoedi-Arabië]], wat sedert die 1950's meer as $100&nbsp;miljard bestee het om geriewe te verbeter.<ref name="Campo283" /><ref name=Harrison156>{{cite book |editor1-first=David |editor1-last=Harrison|title=Tourism and the Less Developed World: Issues and Case Studies |url=https://books.google.com/books?id=blJpqa-XApQC&pg=PA156 |accessdate=6 Oktober 2014|year=2001 |publisher=CABI |isbn=9780851994338978-0-85199-433-8 |page=156}}</ref>

Belangrike kwessies soos huisvesting, vervoer, sanitasie en gesondheidsorg is grootliks verbeter deur die instelling van verskeie ontwikkelingsprogramme deur die regering, met die gevolg dat daar deesdae moderne geriewe is en verskeie rituele maklik uitgevoer kan word.<ref name="RESA" /> Kwotas word dikwels vir verskillende lande vasgestel om die getal besoekers te beheer en veiligheidsmagte en kameras sorg vir algehele veiligheid tydens die hadj.<ref name="Campo283" /><ref name="Harrison156" /><ref>{{cite news |title=Dhaka seeks reconsidering 20pc cut in Hajj pilgrims quota|url=http://www.thedailystar.net/dhaka-seeks-reconsidering-20pc-cut-in-hajj-pilgrims-quota-12057 |accessdate=2 September 2014|newspaper=The Daily Star|date=19 Februarie 2014}}</ref><ref>{{cite news |title= Hajj pilgrimage 2011: by numbers |url= http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/middleeast/saudiarabia/8867639/Hajj-pilgrimage-2011-by-numbers.html |accessdate=1 September 2014|newspaper=Telegraph|date= 3 November 2011 }}</ref>

Pelgrims reis gewoonlik in groepe na die hadj. In die vroeë 19de eeu is reise in karavane oor land onderneem, en later het hulle meestal met stoomskepe gereis. Dit het ’n tyd lank geduur<ref>{{cite book |last=Elfenbein |first=Caleb Heart Iyer |title=Differentiating Islam: Colonialism, Sayyid Qutb, and Religious Transformation in Modern Egypt |url=https://books.google.com/books?id=8HPg4dgR5XEC&pg=PA209 |accessdate=29 Augustus 2014 |year=2008 |publisher=ProQuest |isbn=9780549987710978-0-549-98771-0 |page=209}}</ref> tot lugvervoer die mees algemene manier van reis geword het; Egipte het in 1937 die eerste lugdiens vir hadj-reisigers ingestel.<ref name=Long48>{{cite book |last=Long |first=David E.|title=The Hajj Today: A Survey of the Contemporary Pilgrimage to Makkah |url= https://books.google.com/books?id=2Uk3Gh6xrUUC&pg=PA48 |year=1979 |publisher=SUNY Press |isbn= 0-87395-382-7 |page=48}}</ref><ref name="Miller2006">{{cite journal|last1=Miller|first1=M. B.|title=Pilgrims' Progress: The Business of the Hajj|journal=Past & Present |volume=191 |issue=1 |year=2006 |pages=189–228 |issn=0031-2746 |doi=10.1093/pastj/gtj009}}</ref>

Vandag bied baie reisagente en lugdienste hadj-pakkette aan wat reisreëlings en huisvesting insluit.<ref>{{cite book |editor1-first=David |editor1-last=Harrison|title=Tourism and the Less Developed World: Issues and Case Studies |url=https://books.google.com/books?id=blJpqa-XApQC&pg=PA157 |accessdate=29 Augustus 2014|year=2001 |publisher=CABI |isbn=9780851994338978-0-85199-433-8 |page=157}}</ref> Lughawens in [[Djedda]] en [[Medina]] het spesiale terminale vir pelgrims.<ref name=RESA2>{{cite web |url=http://www.saudiembassy.net/about/country-information/transportation_and_communication/air_travel.aspx |title=Air Travel |date=2013 |work=Royal Embassy of Saudi Arabia |accessdate=29 Augustus 2014}}</ref><ref>{{cite news |title=Pilgrims Start Arriving From India, Pakistan as Haj Terminal Is Officially Opened|url=http://www.arabnews.com/node/276926|work=Arab News|accessdate=26 Februarie 2013}}</ref> Baie lughawens in ander lande het ook spesiale terminale wat die vertrek en terugkeer van pelgrims vergemaklik.<ref>{{cite web |url=http://www.world-guides.com/asia/india/delhi/new-delhi/new_delhi_airport.html |title=New Delhi Indira Gandhi International Airport (DEL) Information |date=2014 |work=World Guides |publisher=TravelSmart Ltd |accessdate=29 Augustus 2014}}</ref> Baie lugdienste het ekstra vlugte tydens die hadj om die groot getal pelgrims te akkommodeeer.<ref name="Harrison156" /><ref name="RESA2" />

Weens die groot skares het party van die rituele meer simbolies geword. Dit is byvoorbeeld nie meer nodig om die Swart Steen te soen nie. Pelgrims kan bloot daarna wys in elke omsirkeling van die Kaäba. Die pilare vir die gooi van klippe is ook in 2004 verander in lang mure met plekke daaronder waar die die klippe opgevang word.<ref name="Marshall90" /><ref name="Mohamed54" /> Nog ’n voorbeeld is die offering van diere wat nou deur aangewese slagplase hanteer word sonder dat pelgrims self teenwoordig hoef te wees.<ref name="AtoZ" /><ref name=CGOIJ>{{cite web |url=http://cgijeddah.mkcl.org/Content.aspx?ID=752&PID=682 |title=Rituals of Haj Sacrifice |author= |date=3 Oktober 2013 |work=Consulate General of India, Jeddah |publisher= |accessdate=24 Oktober 2015}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.adahi.org/adahisite/default.aspx |title=The Saudi Project for Utilization of Hajj Meat |author= |date= |work=ADAHI |publisher= |accessdate=24 Oktober 2015}}</ref>

Die hadj het vir Moslems ’n godsdienstige sowel as sosiale betekenis. Buiten dat dit ’n godsdiensplig is, hou dit vir hulle ’n spirituele belang in wat hulle ’n geleentheid tot selfvernuwing gee.<ref>{{cite book |editor1-first=Aziz |editor1-last=Sheikh |title=Caring for Muslim Patients |url=https://books.google.com/books?id=mgwiloFTrKwC&pg=PA96 |accessdate=2 September 2014 |year=2008 |publisher=Radcliffe Publishing |isbn=9781857758122978-1-85775-812-2 |page=96}}</ref> Die hadj dien as ’n herinnering aan die Oordeelsdag, wanneer mense voor God te staan sal kom.<ref>{{cite book |last=Powell |first=William |title=Saudi Arabia and Its Royal Family |url=https://books.google.com/books?id=ytVtAAAAMAAJ&pq=PA113 |accessdate=7 Oktober 2014 |year=1982 |publisher=Lyle Stuart |isbn=9780818403262978-0-8184-0326-2 |page=113}}</ref> [[Hadit]]-geskrifte (aanhalings van Mohammed) lê klem op verskeie voordele wat ’n pelgrim geniet as hy die hadj suksesvol afgelê het.<ref group="nota">Volgens een van dié aanhalings het die profeet gesê: ''"Wie ook al die hadj vir Allah voltooi het en nie seksuele omgang met sy vrou gehad en nie booshede of sonde gepleeg het nie, sal (sonder sonde van die hadj af) terugkeer asof hy opnuut gebore is."'' [http://www.usc.edu/org/cmje/religious-texts/hadith/bukhari/026-sbt.php#002.026.596 Sahih al-Bukhari, 2:26:596]</ref> Ná hul terugkeer kan pelgrims die titel "Al-Hadji" voor hul naam skryf en word hulle met respek in die Moslemgemeenskap bejeën.<ref name="Andrea67">{{cite book |author=Andrea Schulte-Peevers |title=Oman, UAE & Arabian Peninsula |url=https://books.google.com/books?id=D8hmZIAaTGQC&pg=PA67 |year=2010 |publisher=Lonely Planet |isbn=9781741791457978-1-74179-145-7 |page=67}}</ref>

Islam-geleerdes meen egter die hadj behoort ’n aanduiding van ’n persoon se godsdiensverbintenis te wees en nie beskou te word as ’n meting van sy sosiale status nie.<ref name="Andrea67" /> Die hadj bring Moslems van oor die hele wêreld bymekaar en verenig hulle ongeag hul ras, kleur en kultuur, en dit dien as ’n simbool van gelykheid.<ref name="Nigosian111" /><ref name=BBC>{{cite web |url=http://www.bbc.co.uk/religion/religions/islam/practices/hajj_1.shtml |title=Hajj: pilgrimage to Mecca |date=8 September 2009 |publisher=BBC |accessdate=6 Oktober 2014}}</ref>

| 1920 || 1338 || || 58&nbsp;584<ref name="History" /> ||

| 1921 || 1339 || || 57&nbsp;255<ref name="History" /> ||

| 1922 || 1340 || || 56&nbsp;319<ref name="History" /> ||

| 1950 || 1369 || || (sowat) 100&nbsp;000<ref name="Marshall86" /> ||

| 1997 || 1417 || 774&nbsp;260 || 1&nbsp;168&nbsp;591<ref name="RESA1997" /> || 1&nbsp;942&nbsp;851

| 2000 || 1420 || 466&nbsp;430<ref name="RESA2000" /> || 1&nbsp;267&nbsp;355 || 1&nbsp;733&nbsp;785<ref name=RESA2000>{{cite web |title=Ministry of Pilgrimage figures released for 1420 Haj |publisher=Royal Embassy of Saudi Arabia |date=20 Maart 2000 |url=http://www.saudiembassy.net/archive/2000/news/Page460.aspx |accessdate=7 Oktober 2014}}</ref>

| 2004 || 1424 || 473&nbsp;004<ref name=culmination>{{cite web |title=Culmination of 1424 Hajj witnesses stampede deaths |publisher=Royal Embassy of Saudi Arabia |date=1 Februarie 2004 |url=http://www.saudiembassy.net/archive/2004/news/page759.aspx |accessdate=7 Oktober 2014}}</ref> || 1&nbsp;419&nbsp;706<ref>{{cite web |title=Hajj proceeding without incident |publisher=Royal Embassy of Saudi Arabia |date=30 Januarie 2004 |url=http://www.saudiembassy.net/archive/2004/news/page764.aspx |accessdate=7 Oktober 2014}}</ref> || 1&nbsp;892&nbsp;710<ref name="culmination" />

| 2014 || 1435 || (sowat) 700&nbsp;000<ref name="AN2014" /> || 1&nbsp;389&nbsp;053<ref>{{cite web |title=Small increase in foreign pilgrims| publisher=Royal Embassy of Saudi Arabia |date=2 Oktober 2014| url=http://www.saudiembassy.net/latest_news/news10021401.aspx| accessdate=7 Oktober 2014}}</ref> || (sowat) 2&nbsp;089&nbsp;053<ref name=AN2014>{{cite news |title=Pilgrims stone 'devil' in last major Haj ritual; Eid Al-Adha begins| publisher=Arab News |date=6 Oktober 2014| url=http://www.arabnews.com/featured/news/639656| accessdate=7 Oktober 2014}}</ref>

| 2015 || 1436 || (sowat) 615&nbsp;059 || 1&nbsp;384&nbsp;941<ref>{{cite web |title=1,384,941 foreign pilgrims participated in Hajj| publisher=Royal Embassy of Saudi Arabia |date=22 September 2015| url=http://www.saudiembassy.net/latest_news/news09221501.aspx| accessdate=26 September 2015}}</ref> || (sowat) 2&nbsp;000&nbsp;000<ref name="TheDailyStar2015" />

{{ReflistVerwysings|group=nota}}

* [http://www.islam-globe.com/books/Fisabilillah/12%20Ultimate%20Journey.pdf Hajj & Umrah -– Journey of a Lifetime] – ’n e-boek