Wysiging soos op 17:27, 16 Junie 2019 wysig Voyageur (besprekings \| bydraes) 117 852 edits kNo edit summary Etiket: 2017-bronwysiging ← Ouer wysiging		Wysiging soos op 18:00, 16 Junie 2019 wysig maak ongedaan SpesBona (besprekings \| bydraes) Burokrate, Administrateurs 69 035 edits + Prent, Kaart & Eksterne skakels Nuwer wysiging →
Lyn 50: \| addisionele inligting = Grootste eiland van Duitsland }} '''Rügen''' ''(~~lat~~[[Duits]]: [ˈʁyːɡn̩], {{Audio\|De-rügen.ogg\|luister}}; [[Latyn]]: '''Rugia''')'' is die grootste eiland van [[Duitsland]]. Dit is in die [[Oossee]] geleë en word van die vasteland geskei deur die smal [[Strelasund]] en die veel breër [[Greifswalder Bodden]]. Die eiland is 926 vierkante kilometer groot en het 77 000 inwoners (2006). Administratief maak die eiland saam met gebiede op die vasteland deel uit van die distrik ''Landkreis Vorpommern-Rügen'' wat in 2011 nuut geskep is.<ref>{{de}} [https://www.lk-vr.de/Kreisportrait/Zahlen-und-Fakten ''Landkreis Vorpommern-Rügen: Zahlen und Fakten. Besoek op 16 Junie 2019'']</ref> Die grootste nedersetting is [[Bergen (Rügen)\|Bergen]]. Ander groot plekke is [[Sassnitz]], [[Binz]], [[Garz]] en [[Putbus]]. [[Lêer:Klinken.jpg\|duimnael\|links\|Die krytrotse Wussower Klinken wat in 2005 in die see gestort het]] [[Lêer:Caspar David Friedrich's Chalk Cliffs on Rügen.jpg\|duimnael\|links\|[[Caspar David Friedrich]]: ''Kreidefelsen auf Rügen'' (Krytrotse op die eiland van Rügen, om en by 1818)]]▼ [[Lêer:Königsstuhl und Viktoria-Sicht.jpg\|duimnael\|links\|Krytformasies in die Nasionale Jasmund-park op die gelyknamige skiereiland]] Die eiland is aanvanklik deur Germaanse (die naamgewende Oos-Germaanse Rugiërs) en Slawiese stamme bewoon en het daarna agtereenvolgens deel uitgemaak van die hertogdom [[Pommere]], [[Swede]], [[Pruise]] en die [[Duitse Ryk]]. Na die [[Tweede Wêreldoorlog]] was dit deel van die staatsgebied van die [[Duitse Demokratiese Republiek]] (DDR). Met die hereniging van Duitsland in 1990 en die herstigting van federale deelstate in die ooste is dit by [[Mecklenburg-Voorpommere]] ingesluit, net soos die kleiner eiland Hiddensee net wes van Rügen. Line 59 ⟶ 60: == Geologie == Saam met die Deense eiland Møn anderkant die see het Rügen oorspronklik deel uitgemaak van 'n groot krytkalkplato wat deur tektoniese bewegings na die aardoppervlak geskuif is. Die oorgrote deel van hierdie landmassa het as gevolg van [[erosie]] en die vorming van [[Breuke (geologie)\|~~breuk~~breuke]]e lankal weer verdwyn. Met hul kenmerkende krytrotse is Rügen en Møn die laaste oorblyfsels daarvan.▼ [[Lêer:Ruegen-kreidefelsen.jpg\|duimnael\|Krytrotse op Rügen]]▼ ▲Saam met die Deense eiland Møn anderkant die see het Rügen oorspronklik deel uitgemaak van 'n groot krytkalkplato wat deur tektoniese bewegings na die aardoppervlak geskuif is. Die oorgrote deel van hierdie landmassa het as gevolg van [[erosie]] en die vorming van [[Breuke (geologie)\|breuk]]e lankal weer verdwyn. Met hul kenmerkende krytrotse is Rügen en Møn die laaste oorblyfsels daarvan. == Geografie == [[Lêer:Satellite Image of Ruegen.jpg\|duimnael\|[[Nasa]]-Satellietbeeld van Rügen]] ▲[[Lêer:Ruegen-kreidefelsen.jpg\|duimnael\|links\|Krytrotse op Rügen]] [[Lêer:Ruegen - Uebersichtskarte.png\|duimnael\|Duitstalige kaart van Rügen]] Rügen se huidige landskapsvorme het met die einde van die laaste kouetydperk sowat 14 000 jaar gelede ontstaan. Landskapsvorming op die eiland is 'n proses wat steeds voortduur. Terwyl storms, branders en sterk winde aan Rügen se ooskant die steil kranse van krytformasies voortdurend verander en laat verweer, groei die eiland aan sy weskant as gevolg van versandingsprosesse. Die noordelikste punt van Rügen is die [[Kaap Arkona]] op die [[skiereiland]] Wittow, tewens die noordelikste punt van die vroeëre DDR. Die eiland strek oor 'n maksimale afstand van 51,4  km in noord-suidelike rigting en oor 42,8  km in wes-oostelike rigting. Weens die diep ingekeepte kuslyn van 570  km is geen nedersetting op Rügen verder as 7  km van die see af geleë nie. Rügen se kuslandskappe varieer grootliks, van fyn sand- tot klipstrande of van steil kranse tot meeragtige baie. Die hoogste punt op Rügen is die heuwelpiek Piekberg met 161 meter bo seevlak, geleë op die skiereiland Jasmund. Die binneland word oorheers deur 'n vrugbare heuwellandskap met enkele denne- en beukebosse, moerasgebiede en heidelandskappe. Line 74 ⟶ 77: == Geskiedenis == ▲[[Lêer:Caspar David Friedrich's Chalk Cliffs on Rügen.jpg\|duimnael\|links\|[[Caspar David Friedrich]]: ''Kreidefelsen auf Rügen'' (Krytrotse op die eiland van Rügen, om en by 1818)]] [[Lêer:ProraSeeseite.jpg\|duimnael\|Prora – die gebouekompleks van die [[Kraft durch Freude\|KdF-organisasie]]]] [[Lêer:Binz (2011-05-21) 03.JPG\|duimnael\|Binz]] Argeologiese vondse in die strandmere van die eiland dui daarop dat Rügen reeds in die [[Steentyd]] deur mense bewoon is. Die Rugiërs was die eerste [[Germane\|Germaanse]] volkstam wat hom op die eiland gevestig het, tog is Rügen in die tydperk van die Volksverhuising deur die [[Slawe\|Slawiese]] Rane (Rujane) beset en deur plaaslike vorste regeer. Line 93 ⟶ 96: [[Lêer:Binz-Rettungsstation-2004.jpg\|duimnael\|Modernistiese DDR-boukuns: Ulrich Müther se reddingstasie in Binz (1968)]] [[Lêer:Sassnitz Kurmuschel 04.jpg\|duimnael\|Ulrich Müther: Die musiekpawiljoen ''Kurmuschel Sassnitz'' (1987)]] Steengrafte is die oudste strukture op Rügen. Argeologiese ondersoeke toon dat die magtige rotsblokke, waarvan die ouderdom op tussen 4 000 en 5 000 jaar beraam word, sorgvuldig beplan en opmekaargestapel is. Latere Germaanse en Slawiese geboue het min spore gelaat aangesien byna uitsluitlik verganklike boumateriaal soos hout gebruik is. Op enkele plekke soos Kaap Arkona, in Garz en op die heuwelpiek Rugard naby Bergen het Slawiese verdedigingswalle bewaar gebly. Vroeë 12de eeuse kerkgeboue het nes ander houtstrukture verlore gegaan. Eers in die 13de en 14de eeu het Romaanse en Gotiese [[Baksteengotiek\|baksteenkerke]] ontstaan waarvan voorbeelde in Bergen, Altenkirchen, Garz of Gingst besigtig kan word. 'n Noemenswaardige uitsondering is die dorpskerk van Bobbin wat as [[veldsteenkerk]] opgerig is. Line 107 ⟶ 110: In die DDR het privaat bouhere dikwels moeilikhede ondervind met die beskaffing van skaars boumateriaal soos dakteëls. Baie van hulle het teruggekeer tot tradisionele Rügense boukuns wat deur vakwerkhuise met rietdakke oorheers is. Riet, wat op die eiland tot hoogtes van vier meter groei, was volop, en so is nuwe enkelgesinshuise dikwels van rietdakke voorsien. 'n Laag riet van 30 sentimeter hoef eers na sowat vyftig jaar vervang te word. 'n Innoverende bydrae tot betonboukuns is deur die DDR-ingenieur Ulrich Müther (1934–2007), 'n boorling van die eilanddorp Binz, gelewer. Sy elegante en swierige betondakke, waarvoor die Oos-Duitse vakterm ''Hyparschale'' ingeburger geraak het, was net soos sy reddingstasies 'n welkome afwisseling in 'n tyd toe boukuns eerder funksioneel as opspraakwekkend was. Die toerismekantoor in Binz herinner in 2019 ter geleentheid van Ulrich Müther se 85ste verjaardag aan die Rügense ingenieur wat ook die pawiljoen vir die [[Televisietoring van Berlyn\|Berlynse televisietoring]] ontwerp het.<ref>{{de}} [https://www.ruegen.de/inselbaukunst/ ''www.ruegen.de: Inselbaukunst -– Backsteingotik, Bäderstil und Betoneleganz. Besoek op 16 Junie 2019'']</ref> == Besienswaardighede == Line 117 ⟶ 120: * Die '''Hawemuseum''' (Hafenmuseum) in Sassnitz vertoon die ou kotter ''Havel'' en bied inligting oor die geskiedenis van die Oos-Duitse seevissery. Diepsee-vissersbote van die DDR het vroeër selfs tot die kuswaters van [[Angola]] gevaar. == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == {{CommonsKategorie}} * {{en}} {{Wikivoyage}} * {{de}} [https://www.ruegen.de/ Amptelike webwerf] * {{en}} {{cite web\|url=https://www.britannica.com/place/Rugen\|title=Rügen\|publisher=[[Encyclopædia Britannica]]\|accessdate=16 Junie 2019}} {{Normdata}}

Rügen: Verskil tussen weergawes