Puniese Oorloë

Puniese (Feniciese) Oorloë is die naam wat die Romeine gegee het aan die drie gewapende botsings wat hulle in die 3e en 2e eeu v. C. met die Carthagers gehad het oor heerskappy oor die Middellandse See. Veral as gevolg van hulle oorwinning in die tweede oorlog was Rome die enigste groot moondheid in die westelike deel van die Middellandse See.

Die bewoners van die Feniciese handelstad Carthago, wat in die 9e eeu v.C. aan die noordkus van Afrika gestig is, het hulle bedrywighede geleidelik meer op die westelike deel van die Middellandse See gerig. Ten einde die stad se handelsbelange teen mededingers soos die Grieke en die Etruskers te beskerm, het die stad reeds in die 5e eeu 'n omvangryke magsgebied begin opbou.

Hulle het oor 'n gedugte oorlogsvloot beskik en het ook op strategies belangrike plekke garnisoene gestasioneer. Groot dele van Noord-Afrika, die eilande Sicilië, Sardinië en Korsika en die oostelike kusstrook van Spanje, waar daar silwermyne was, het op die manier onder Carthaagse gesag gekom.

Eerste Puniese Oorlog (264-241 v.C.)

In omstreeks dieselfde tyd toe Carthago sy handelsryk uitgebou het, het die agrariese Rome vanweë verowerings tot die grootste landmoondheid in die Weste ontwikkel. In 272 v.C. het Rome na die val van Tarentum die heerser van die hele Italiaanse skiereiland suid van die Po geword. Hoewel die Romeine en die Carthagers aanvanklik op taamlik vriendskaplike voet met mekaar verkeer het, het albei se drang na uitbreiding 'n botsing onvermydelik gemaak.

Die eerste botsing was by Sicilië, die punt van die Carthaagse invloedsfeer wat die naaste aan Rome gelê het en van waar hulle Rome se bondgenote in Suid-Italië lastig geval het. Die eerste oorlog het begin toe die Marmertyne, Campaanse huursoldate wat na Agathocles, die tiran van Sirakuse, se dood in 289 v.C. 'n skrikbewind in Noordoos-Sicilië gevoer het, die Carthagers se hulp in 264 v.C. ingeroep het nadat hulle toenemend probleme begin ondervind het.

Hulle het egter kort daarna met die Carthagers in konflik geraak en toe weer die Romeine se hulp ingeroep. Rome het aanvanklik geaarsel: die senaat wou nie graag betrokke raak in avonture buite Italië nie, maar die volk het egter besluit dat daar ingegryp moes word. Sonder om egter op toestemming te wag, het die konsul, Appius Claudius Caudex, na die Marmertyne se hoofstad Messana in Noordoos-Sicilië vertrek en daarin geslaag om die Carthagers te verdryf.

Omdat hy sonder toestemming opgetree het, is hy in Rome tot verantwoording geroep. Ter verdediging het hy aangevoer dat hy wou verhinder dat die oorlog, wat volgens hom onvermydelik was, op Italiaanse bodem plaasvind. Vir die volk was dit 'n aanneemlike verklaring en hoewel die senaat beset het dat, Caudex op persoonlike roem ingestel was, moes hy hom by die volk se besluit neerlê, en is die oorlog voortgesit. Die verloop van die Eerste Puniese Oorlog was wisselend.

Hoewel die Romeine daarin geslaag het om die Carthagers se bondgenoot, Hieron II van Sirakuse (ca. 306-21 5), aan hulle kant te kry, kon hulle nie 'n beslissende oorwinning in Sicilië behaal nie. 'n Ekspedisie onder konsul Marcus Atilius Regulus na Afrika het op 'n fiasko uitgeloop (256- 255). Regulus is gevange geneem en as onderhandelaar na Rome gestuur nadat hy moes belowe dat hy sou terugkeer. Hy het 'n roemryke plek in Rome se geskiedenis verwerf deur die senaat af te raai om die Carthagers se voorwaardes te aanvaar, waarna hy sy woord gestand gedoen het en na Carthago teruggekeer het.

Omdat die Romeine nie genoeg oorlogskepe gehad het nie en ook nie sulke ervare seevaarders as die Carthagers was nie, het hulle met die sogenaamde enterbrug vorendag gekom en op die manier die gevegte ter see geveg min of meer soos hulle dit op land sou doen. Die Romeinse voetsoldate het deur middel van die brûe op die Carthaagse skepe geklim en as voetsoldate geveg.

Voorheen het die twee vegtende groepe net probeer om mekaar se skepe te vernietig. Vanweë die nuwe taktiek het die Romeine daarin geslaag om die Carthagers in 241 v.C. in die seeslag van die Aegatiese Eilande oortuigend te verslaan. Daarop moes die Carthagers Sicilië afstaan en 'n groot oorlogskat betaal. Teen 238 v.C. was hulle ook Sardinië en Korsika kwyt.

Tweede Puniese Oorlog (218-201 v.C.)

Die Carthaagse uitbreiding in Spanje (veral anderkant die Ebrorivier) onder die veld here Hamilcar Barcas, Hasdrubal en Hannibal, asook die val van Rome se bondgenoot Saguntum in 218, het tot 'n nuwe oorlog tussen Rome en Carthago gelei. 'n Belangrike deel van die Tweede Puniese Oorlog is in Italië self en feitlik tot aan die mure van Rome gevoer. Hannibal se geniale manier van oorlogvoering het die Romeine ernstige probleme besorg. Uiteindelik het Publius Cornelius Scipio Africanus Maior (236- 184/3) daarin geslaag om die stryd na Afrika te verskuif, waar hy Hannibal in 202 v.C. in die Slag van Zama verslaan het.

Deur die ondertekening van ʼn vredesverdrag in 201 v.C. het Carthago in werklikheid 'n tweederangse moondheid geword, terwyl Rome die sterkste mag in die Weste geword het. Dit het ook ingrypende binnelandse gevolge vir die Romeine ingehou: die senaat het sy leiding op politieke gebied nou definitief gevestig, terwyl die "burger"-Ieër in 'n beroepskrygsmag verander is. Weens die oorlog het die plattelandse bevolking na die stede gevlug en het die land braak gelê.

Dit het die einde van die ou agrariese tradisies beteken en gelei tot 'n herstrukturering van die ekonomie: groot landgoedere, wat toe deur slawe bewerk en doeltreffend bestuur is, het tot stand gekom. 'n Nuwe klas van handelslui, wat vanweë die krygsbevoorrading ryk geword het, het naas die senaataristokrasie ontstaan.

Derde Puniese Oorlog (149 -146 v.C.)

Hoewel Carthago na die Tweede Puniese Oorlog ʼn onbeduidende politieke mag gebly het, het die stad gou weer ekonomies begin bloei, 'n toestand waarmee die Romeinse handelslui en sommige staatsmanne nie gediend was nie. AI oplossing was om die Carthagers te verdryf en hulle stad te verwoes. Die botsing tussen die Carthagers en die Romeinse bongenoot Massinissa, die vors van Numidië (ca. 238- 149 v.C.) is toe as rede aangevoer vir 'n nuwe oorlog teen die Carthagers.

Hoewel die Carthaagse leer klein was, kon die Carthagers sowat 3 jaar lank weerstand bied; eers nadat Publius Cornelius Scipio Africanus Minor (Scipio die Jongere; 185/4- 129 v.C.) die bevel oor die Romeinse leër oorgeneem het, het die Romeine daarin geslaag om hulle doel te verwesenlik. Die stad is heeltemal vernietig, en volgens sommige bronne het meer as 200 000 Carthagers gesterf. Die oorblywende sowat 50 000 is as slawe verkoop, terwyl 'n groot gebied om Carthago in Noord-Afrika 'n Romeinse provinsie met die naam Afrika geword het.

Lees ook

Kartago

Bronnelys

• Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409648, volume 23, bl. 137