Qwaqwa: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Lyn 61:
Qwaqwa het vroeër bekend gestaan as die landdrosdistrik Witsieshoek, wat vernoem is na Oetse (uitgespreek Whetsi of Whitsie), 'n stamkaptein wat daar gewoon het. Hy is na verskeie botsings met die boere van die omgewing in [[1857]] uit die gebied verdryf en sy stam het verbrokkel. Tydens die [[Basoeto-oorlog]] van 1865/6 het 'n halfbroer van [[Mosjesj]], kaptein [[Paulus Mopeli,]] 'n vredesooreenkoms met pres. [[J.H. Brand]] van die [[Oranje-Vrystaat]] gesluit.
 
In 1869 het pres. Brand Witsieshoek aan Mopeli en sy Kwena-stam toegewys. In 1875 het die Vrystaatse regering 'n ander stam, die Tlokwa van kaptein [[Koos Mota]], in ʼn aangrensende gebied gevestig. Die stam is verwant aan die Noord-Sotho van [[Noord-Transvaal|Noord-Transvaa]]<nowiki/>l, maar is afstammelinge van 'n Tlokwa-groep wat lank naby [[Vrededorp|Vrede]] in die [[Vrystaat]] gewoon het.
 
'n Deel van die groep onder Mota het later weggetrek en hulle in die omgewing van [[Weenen]] en [[Estcourt]] gevestig. Die stam is onder Mota se seuns Elfas Molefe Hlubi en Koos Mota verder verdeel deurdat Hlubi en sy aanhangers na [[Natal]] getrek het, terwyl Koos sy volgelinge na Witsieshoek geneem het. Die Kwena is teenswoordig steeds die grootste stam en woon hoofsaaklik wes van die Elandsrivier, terwyl die Tlokwa veral in die oostelike dele van die staat gevestig is.
 
=== Selfregering ===
Kaptein [[Wessels Mota]] van die [[Tlokwe|Tlokwa]]-stam het op [[18 Junie]] [[1953]] die eerste stamkaptein in [[Suid-Afrika]] geword wat die instelling van 'n stamowerheid aanvaar het, iets wat net daarna ook vir die [[Kwinana|Kwena]] ingestel is. Die stamowerhede se verantwoordelikhede was baie beperk, maar dit is in [[1962]] uitgebrei deur die toevoeging van die funksies van 'n streekowerheid. Dit het beteken dat die owerhede ook verantwoordelik was vir skole, klinieke, paaie, brûe, damme, ensovoorts.
 
'n Gebiedsowerheid, destyds bekend as die Basoeto ba Borwa-gebiedsowerheid, is op [[24 April]] [[1969]] ingestel. Die stamme het gelyke verteenwoordiging hierin gehad en die uitvoerende gesag het by 'n uitvoerende raad berus. Die lede van die Uitvoerende Raad is deur die lede van die gebiedsowerheid verkies. In [[Oktober]] [[1971]] is die gebiedsowerheid deur 'n wetgewende vergadering vervang, wat wetgewende bevoegdhede oor onder meer landbou, onderwys en welsyndienste gehad het. Qwaqwa is op [[1 November]] [[1974]] tot 'n selfregerende staat binne die Republiek van [[Suid-Afrika]] verklaar, met 'n gedeeltelik verkose wetgewende vergadering en 'n kabinet bestaande uit 'n hoofminister en 6 ander ministers. Die eerste algemene verkiesing is in Maart [[1975]] gehou en mnr. Kenneth Mopeli van die Kwena-stam is tot hoofminister verkies. Hy is in die tweede algemene verkiesing ([[1980)]]) herkies.
 
=== Kenneth Mopeli ===
Lyn 81:
Qwaqwa het in [[1977]] begin met 'n stelsel van verpligte, gratis onderwys. Daar is meer as 120 skole, waaronder 'n skool vir dowes, 'n ambagskool, 'n landbouskool en 'n skool waar hoërskoolleerlinge in wiskunde, wetenskap en biologie kan spesialiseer.
 
Na-uurse skoolopleiding vir volwassenes word ook aangebied. In die laat tagtigerjare was daar reeds 3 onderwyserskolleges in Qwaqwa gestig en die staat het nie soseer 'n tekort aan onderwysers as sodanig nie, maar wel aan behoorlik gekwalifiseerde hoërskool- en onderwysopleidingspersoneel. Qwaqwa het geen eie universiteit nie en die meeste studente uit die gebied studeer aan die Universiteit van die Noorde buite [[Polokwane]]. Daar is wel ʼn teologiese skool op Witsieshoek, waar evangeliste en leraars opgelei word. Studente van bultebuite Qwaqwa word ook toegelaat.
 
== Ekonomie ==