Bantoestan: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
kNo edit summary |
Bygewerk |
||
Lyn 1:
[[Lêer:South Africa & South West Africa Bantustans Map.svg|duimnael|Kaart van voormalige Bantoestans in Suider-Afrika:
{{columns-list|2|
{{sleutel|#AEAEAE|[[Suidwes-Afrika]]}}
{{sleutel|#FD4559|[[Kaokoland]]}}
{{sleutel|#5F997C|[[Ovamboland]]}}
{{sleutel|#4E4B1A|[[Damaraland]]}}
{{sleutel|#901935|[[Kavangoland]]}}
{{sleutel|#06A7B2|[[Oos-Caprivi]]}}
{{sleutel|#40D9A0|[[Boesmanland (bantoestan)|Boesmanland]]}}
{{sleutel|#E4BB47|[[Hereroland]]}}
{{sleutel|#23265C|[[Rehoboth (bantoestan)|Rehoboth]]}}
{{sleutel|#9D3BEF|[[Tswanaland]]}}
{{sleutel|#8F6F69|[[Namaland]]}}
{{sleutel|#8B8B8B|[[Suid-Afrika]]}}
{{sleutel|#BD80B9|[[Bophuthatswana]]}}
{{sleutel|#FB7F76|[[KwaNdebele]]}}
{{sleutel|#B2DE7A|[[Lebowa]]}}
{{sleutel|#FF85CA|[[Venda (tuisland)|Venda]]}}
{{sleutel|#FE943E|[[Gazankulu]]}}
{{sleutel|#FCCDE3|[[KaNgwane]]}}
{{sleutel|#80B1D0|[[KwaZulu]]}}
{{sleutel|#88FEA8|[[Transkei]]}}
{{sleutel|#FED04E|[[Ciskei]]}}}}]]
'''Bantoestan''' verwys na enige van die gebiede wat aangewys is as '''stamtuislande''' vir [[Swart mense|swart]] [[Suid-Afrika]]ners gedurende die [[Apartheid]]sera. Die term "bantustan" is eerste in die laat 1940's gebruik, en bestaan uit ''[[Bantoevolke|Bantoe]]'' (wat "mense" in die [[Bantoetale]] beteken) en "stan" (wat "land van" beteken), en is afkomstig van ''[[Hindoestan]]''.
Die woord "Bantoestan" het negatiewe konnotasies wanneer gebruik word om 'n land of gebied te beskryf wat enige ware bestaansreg of mag ontbreek, en word gesien as 'n vorm van nasionale of internasionale [[Afbakeningsknoeiery]]. Dit is later as 'n neerhalende term gebruik deur teenstanders van die Apartheidsregering se "tuislande". Aan die ander kant het dit 'n positiewe konnotasie vir groepe gehad wat onafhanklik van Suid-Afrika wou funksioneer of 'n separatistiese bestaan wou voer.
== Aanvanklike doel ==
Hierdie tuislande was aan swartes toegeken deur die [[Blanke Suid-Afrikaners|blanke]] Apartheidsregering van die Republiek van Suid-Afrika, en is bestem om onafhanklike state onder 'n plan genaamd "Afsonderlike Ontwikkeling" te word.
Die skeppers en argitekte van die apartheidsdoktrine was vasberade om die idee van tuislande te realiseer, maar dit het nooit die aanvaarding van die internasionale gemeenskap verkry nie, en was verafsku deur Suid-Afrikaanse swartes.
* Die grense van die Bantoestans is getrek om goeie, ekonomies waardevolle, grond uit te sluit.
* Die groot hoeveelheid verskuifde burgers, tesame met die klein oppervlak toegewys vir Bantoestans, het beteken dat die bevolkingsdigtheid veel hoër as
* Deur burgers van die nuwe tuislande te word het beteken dat Suid-Afrikaanse burgerskap, waar meeste van die kandidate vir verplasing geleef en gewerk het, opgesê moes word.
== Totstandkoming ==
Die blanke regering het 13% van sy gebied opsygesit vir swart bewoning, en het hierdie verander na gebiede van
Die eerste Bantoestan wat gestig is, was die [[Transkei]], onder die leierskap van Opperhoof
Die volgende Bantoestan was [[Bophuthatswana]] vir die [[
'n Groot Bantoestan was [[KwaZulu]] vir die [[
== Lys van Bantoestans of Tuislande ==
=== Bantoestans in Suid-Afrika ===
==== Onafhanklike tuislande in Suid-Afrika ====
[[Lêer:Homelands.png|duimnael|Kaart van voormalige tuislande in Suid-Afrika]]
[[Lêer:South Africa racial map, 1979.gif|duimnael|Etniese verdeling en Bantoestans in Suid-Afrika 1979]]
Van die tien tuislande in Suid-Afrika het slegs vier selfregerend geword.
Die bantoestans was:
{|class="wikitable sortable"
!Bantoestan
!Hoofstad
!Stam
!Ampstaal
!Jare
|-
|[[Lêer:Flag of Transkei.svg|23px]] [[Transkei]]
|[[Mthatha]]
|[[Xhosas]]
|[[Xhosa]]
|1976–1994
|-
|[[Lêer:Flag of Bophuthatswana.svg|23px]] [[Bophuthatswana]]
|[[Mmabatho]]
|[[Tswanas]]
|[[Tswana]]
|1977–1994
|-
|[[Lêer:Flag of Venda.svg|23px]] [[Venda (tuisland)|Venda]]
|[[Thohoyandou]]
|[[Vendas]]
|[[Venda (taal)|Vendas]]
|1979–1994
|-
|[[Lêer:Flag of Ciskei.svg|23px]] [[Ciskei]]
|[[Bhisho]]
|[[Xhosas]]
|[[Xhosa]]
|1981–1994
|}
====
{|class="wikitable sortable"
!Bantoestan
!Hoofstad
!Stam
!Ampstaal
!Jare
|-
|[[Lêer:Flag of Gazankulu.svg|23px]] [[Gazankulu]]
|[[Giyani]]
|[[Tsongas]]
|[[Tsonga]]
|1971–1994
|-
|[[Lêer:Flag of Lebowa.svg|23px]] [[Lebowa]]
|[[Lebowakgomo]]
|[[Noord-Sotho's]]
|[[Noord-Sotho (taal)|Noord-Sotho]]
|1972–1994
|-
|[[Lêer:Flag of QwaQwa.svg|23px]] [[Qwaqwa]]
|[[Phuthaditjhaba]]
|[[Basotho]]
|[[Suid-Sotho]]
|1974–1994
|-
|[[Lêer:Flag of South Africa (1928–1994).svg|23px]] [[KaNgwane]]
|[[Kamatsamo|Schoemansdal]] (de facto)<br />[[Louieville]]
|[[Swazi's]]
|[[Swazi]]
|1981–1994
|-
|[[Lêer:Flag of KwaNdbele.svg|23px]] [[KwaNdebele]]
|[[KwaMhlanga]]
|[[Ndebele (stam)|Ndebele]]
|[[Suid-Ndebele]]
|1981–1994
|-
|[[Lêer:Flag of KwaZulu (1985).svg|23px|raam]] [[KwaZulu]]
|[[Nongoma]] (tot 1980)<br />[[Ulundi]] (1980–1994)
|[[Zoeloes]]
|[[Zoeloe]]
|1981–1994
|}
=== Bantoestans in Suidwes-Afrika ===
[[Lêer:Namibia homelands 78.jpeg|duimnael|Kaart van voormalige tuislande in Suidwes-Afrika in 1978]]
[[Lêer:Plan Odendaal.png|duimnael|Die [[Odendaal-plan]] vir Bantoestans in Suidwes-Afrika in 1964]]
Van die tien tuislande in [[Suidwes-Afrika]] het slegs vier selfregerend geword.
Die bantoestans was:
==== Onafhanklike tuislande in Suidwes-Afrika ====
{|class="wikitable sortable"
!Bantoestan
!Hoofstad
!Stam
!Ampstaal
!Jare
|-
|[[Lêer:Flag of Caprivi Bantustan.svg|23px]] [[Oos-Caprivi]]
|[[Katima Mulilo]]
|[[Lozis]]
|[[Lozi]]
|1972–1989
|-
|[[Lêer:Flag of Hereroland.svg|23px]] [[Hereroland]]
|[[Okakarara]]
|[[Herero]]
|[[Herero (taal)|Herero]]
|1970–1989
|-
|[[Lêer:Flag of Ovamboland.svg|23px]] [[Ovamboland]]
|[[Ondangwa|Ondangua]]
|[[Ovambo's]]
|[[Oshiwambo]]
|1973–1989
|-
|[[Lêer:Flag of Kavangoland.svg|23px]] [[Kavangoland]]
|[[Rundu]]
|[[Kawango's]]
|[[Kawango]]
|1973–1989
|}
==== Selfregerende tuislande in Suidwes-Afrika ====
{|class="wikitable sortable"
!Bantoestan
!Hoofstad
!Stam
!Ampstaal
!Jare
|-
|[[Lêer:Flag of Bushmanland.svg|23px]] [[Boesmanland (bantoestan)|Boesmanland]]
|[[Tsumkwe]]
|[[Boesman|San]]
|[[Khoisan]]
|1989
|-
|[[Lêer:Flag of Damaraland.svg|23px]] [[Damaraland]]
|[[Khorixas|Welwitschia]]
|[[Damara]]
|[[Nama]]
|1980–1989
|-
|[[Lêer:Flag of Namaland.svg|23px]] [[Namaland]]
|[[Keetmanshoop]]
|[[Namas]]
|[[Nama]]
|1980–1989
|-
|[[Lêer:Flag of South Africa (1928–1994).svg|23px]] [[Kaokoland]]
|[[Opuwo|Ohopoho]]
|[[Himbas]]
|[[Himba]]
|1970–1989
|-
|[[Lêer:Flag of Rehoboth-Basterland.svg|23px]] [[Rehoboth]]
|[[Rehoboth (bantoestan)|Rehoboth]]
|[[Rehoboth-basters]]
|[[Afrikaans]]
|1979–1989
|-
|[[Lêer:Flag of South Africa (1928–1994).svg|23px]] [[Tswanaland]]
|[[Aminuis]]
|[[Tswanas]]
|[[Tswana]]
|1979–1989
|}
Die wyse waarop die grense van hierdie gebiede getrek is, is ook van belang: hulle is verdeel in verskeie landgebiede met kronkelende grense. Trouens, die Suid-Afrikaanse ambassade in Bophuthatswana moes geskuif word omdat dit geblyk het dat dit per ongeluk in Suid-Afrika gebou is.
Line 57 ⟶ 219:
[[Lesotho]] en [[eSwatini]], omring deur Suid-Afrika, was nie Bantoestans nie, maar is internasionaal erkende onafhanklike lande en voormalige Britse besittings.
Gedurende die 1980's het hierdie skynnasies, veral Transkei en Bophuthatswana, sentrums geword vir kasinodobbelary, wat onwettig was in Suid-Afrika in daardie tyd.
== Herintegrasie ==
Na 27 April 1994, met die einde van eksklusiewe blanke regering in Suid-Afrika en die [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1994|algemene verkiesing van 1994]], is al die Bantoestans tot niet verklaar en die grond en sy burgers grondwetlik ingelyf by die nege nuwe provinsiale regerings om die ''nuwe'' Suid-Afrika te vorm.
== Eksterne skakels ==
{{CommonsKategorie-inlyn|Bantustans}}
* {{en}} {{cite web|url=https://www.britannica.com/topic/Bantustan|title=Bantustan|publisher=[[Encyclopædia Britannica]]|accessdate=24 Junie 2019}}
{{SA-Tuisland}}
|