Franz Schubert: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
kNo edit summary
Inligting bygewerk
Lyn 27:
}}
 
'''Franz Schubert''' ([[31 Januarie]] [[1797]] – [[19 November]] [[1828]]) was 'n [[Oostenryk]]se [[Lys van komponiste|komponis]]. Hy het nege simfonieë, klavier- en kamermusiek en meer as 600 liedere gekomponeer. Schubert is in Himmelpfortgrund naby [[Wene]] gebore.
 
Franz Schubert was een van die belangrikste komponiste aan die begin van die Romantiese tydperk. Hy het 'n buitengewoon groot aantal werke gekomponeer, waaronder simfonieë, kamermusiek, klaviermusiek en nagenoeg 600 kunsliedere.
Schubert is in Himmelpfortgrund naby [[Wene]] gebore.
 
Op die gebied van die kunslied was Schubert 'n vernuwer, onder meer omdat hy teks en musiek in nouer verband gebring het. Franz Peter Schubert is op [[31 Januarie]] [[1797]] digby Wenen gebore. Hy het sy eerste musieklesse ontvang by sy vader, wat ʼn onderwyser met sy eie skool in Wenen was. Schubert het [[viool]]-, [[klavier]]-, [[orrel]]- en sanglesse by die dorporrelis geneem.
 
Omdat die jong Schubert goed kon sing, is hy in [[1808]] as koorknaap toegelaat tot die Weense Hofkapel en die kosskool vir nie-adellikes in Wenen, waar hy onder meer van die komponis Salieri onderrig ontvang het. Schubert het die viool in die studenteorkes bespeel en af en toe ook die orkes gedirigeer. Sodoende het hy vroeg met die werke van die Weense meesters [[Joseph Haydn|Haydn]] en [[Wolfgang Amadeus Mozart|Mozart]] vertroud geraak.
 
In hierdie tyd het hy ook self begin komponeer: klavierwerke, 'n aantal ouvertures vir orkes, kamermusiek, insluitende 3 strykkwartette, en sy eerste lied. Schubert was as seun ingetoe en slegs deur die belangstelling en aanmoediging van sy skoolmaats het hy sy eerste komposisies aan hulle getoon. Gaandeweg het sy vroeë pogings egter ook onder die aandag gekom van Salieri, wat baie beïndruk was daardeur.
 
Toe Schubert se stem in [[1812]] gebreek het, het hy die skool verlaat en hom as student by 'n onderwyserskollege laat inskryf. Van [[1814]] tot [[1818]] het hy aan sy vader se skool onderwys gegee. In hierdie jare wa hy as komponis besonder vrugbaar.
 
Sy eerste opera, ''Des Teufels Lustschloss'' ("Die duiwel se kasteel van begeerte", [[1814]]), is toe gekomponeer, asook byvoorbeeld meer as 140 kunsliedere, waaronder die beroemde ''Erlkönig'' ("Elwekoning"; teks deur Goethe) en ''Die Forelle'' ("Die torel"). Tydens musiekaande, wat Schubertiaden genoem is, het Schubert danse (walse en die eie Weense Ländler) asook sy jongste liedere op die klavier gespeel.
 
Die liedersanger by hierdie geleenthede was Johann Michael Vogl ([[1768]]- 1840), met wie Schubert konsertreise deur Oostenryk onderneem het, en wat 'n groot aanhanger van Schubert se kuns geword het. In [[1818]] het Schubert die onderwys verlaat sodat hy hom voltyds aan die musiek kon wy. Wanneer hy nie gekomponeer het nie, was hy in die geselskap van kunstenaarsvriende, onder andere die digter Johann Mayrhofer (1787-[[1836]]) en die skilder Moritz von Schwind.
 
Intussen het Schubert onder meer sy Vierde Simfonie, wat hy die ''Tragiese Simfonie'' genoem het, en die Vyfde Simfonie ([[1816]]) gekomponeer. In [[1816]] het hy ook die Mis in C-majeur gekomponeer, en in [[1817]] het hy met 'n reeks van 11 meesterlike klaviersonates begin. In [[1818]] is die Sesde Simfonie in C-majeur voltooi. Schubert se naam as komponis het stadig tot die wêreld deurgedring en sy sakevernuf was ook maar gebrekkig.
 
Die gevolg was dat hy finansieel min by die toenemende belangstelling van uitgewers in sy werk baat gevind het en gedurig 'n tekort aan geld ondervind het. Die eerste openbare uitvoering van sy werk het in [[1818]] in [[Wene|Wenen]] plaasgevind en hy is dieselfde jaar deur graaf [[Johann Esterházy]] aangestel as musiekonderwyser van sy 2 dogters in Zseliz in [[Hongarye]], waar hy klavierwerke, danse, liedere en die ''Deutsche Trauermesse'' (ʼn Duitse requiem) gekomponeer het.
 
In Junie [[1820]] is Schubert se opera ''Die Zwillingsbrüder'' ("Die tweelingbroers") met redelike welslae in Wenen opgevoer, en pas daarna is die bykomstige musiek tot die drama Die Zauberharfe ("Die towerharp") uitgevoer.
 
Die ouverture tot laasgenoemde, die ''Rosamunde-ouverture'', het 'n baie gewilde konsertstuk geword. Die jaar [[1822]] het die opera ''Alfonso und Estrella'' opgelewer (wat nooit in Schubert se leeftyd opgevoer is nie), sowel as die Agste Simfonie in B-mineur (die ''Onvoltooide'' ''Simfonie''), die Wandererfantasie en die Mis in A-mol-majeur. Gedurende [[1823]] het Schubert se gesondheid begin verswak, maar hy het aangehou komponeer en veral geprobeer om met 'n nuwe operette welslae in die Weense teaterwêreld te behaal.
 
Die sangsiklus ''Die'' ''schöne Mullerin'' ("Die pragtige meulenaarsdogter"; [[1822]]) is een van die hoogtepunte van Schubert se liriese kuns. Hoewel sy gesondheid in [[1824]] steeds swak was, het hy 3 meesterlike kamermusiekwerke gekomponeer: die Strykkwartet in A-mineur en die Strykkwartet in D-mineur (met variasies op sy kunslied Der ''Tod und das Mädchen'' (" Die dood en die meisie") en die Oktet in F-majeur vir stryk- en blaasinstrumente.
 
Teen die middel van [[1824]] het hy weer na Zseliz gegaan, waar hy die musiekopleiding van die 2 Esterházy- dogters voortgesit het en weer 'n aantal belangrike musiekwerke geskryf het, onder meer die ''Variasies'' ''op 'n oorspronklike tema in A-mol-'' ''majeur.'' In 1825 het hy en Vogl tydens ʼn vakansie Linz en verskeie ander stede besoek, en is sy musiek oral goed ontvang. Die Klaviersonates in A-mineur en D-majeur is ook voltooi en liedere soos ''In Abendrot'' ("By sonsondergang"), ''Die junge Nonne'' ("Die jong non"), ''Die Allmacht'' ("Die Almagtige"), ensovoorts, is tydens die vakansie geskryf.
 
Gedurende [[1827]] en [[1828]] het Schubert onder meer die Shakespeare-lied ''Wie is Sylvia'', die Klaviertrio in E-mol-majeur, die Strykkwartette in G-majeur, die Strykkwintet in C-mineur en die Negende Simfonie (die ''Groot'' ''Simfonie'') in C-majeur voltooi. Hy het ook die grootste sangsiklus Die ''Winterreise'' ("Die winterreis") en die ''Impromptus'' en ''Moments musicaux'' gekomponeer. 'n Reeks gedigte wat ook in [[1828]] getoonset is, is uiteindelik as die liedersiklus ''Schwanen-gesang'' ("Swanesang") gepubliseer. In sy laaste lewensjaar het Schubert sy eerste openbare konsert gegee en met die inkomste wat daaruit verkry is, kon hy sy eie klavier aanskaf.
 
Sy gesondheid was egter reeds baie swak, en in Oktober 1828 het hy tifuskoors gekry. Hy is op [[19 November|19 Novembe]]<nowiki/>r [[1828]] in Wenen oorlede. Onder die werke wat postuum gepubliseer is, tel ook die Sewende Simfonie (in E-mol-majeur) en die Elfde Simfonie (in B-majeur).
 
== Waardering ==
Schubert se musiek getuig deurgaans van sy verstommende melodiese en harmoniese vermoëns, wat veral in sy 600 kunsliedere en in die kamermusiek opvallend is. Hoewel hy histories op die grens tussen die Klassieke en die Romantiese tyd staan, is hy musikaal die laaste van die groot Klassieke komponiste. Vir die jonger luisteraar is veral die Schubert-simfonieë dikwels 'n ideale inleiding tot ernstige musiek.
 
== Sien ook ==
Line 36 ⟶ 67:
 
== Eksterne skakels ==
 
* Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409664, volume 25, bl. 25
{{Commons-kategorie}}
* {{Britannica|528336}}
 
{{Saadjie}}
 
{{Eerste Weense Skool}}