Sebra: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Inligting bygewerk |
|||
Lyn 31:
'''Grevy se Sebra''' (''Equus grevyi'') is die grootste tipe sebra, met regop maanhare, en 'n lang, nou kop wat dit na 'n esel laat lyk. Hierdie sebras kom voor in die semi-bar grasvelde van [[Ethiopië]], [[Somalië]] en noordelike [[Kenia]]. Grevy se Sebra word ook bedreig.
Drie gestreepte spesies van die genus ''Equus'' (familie ''Equidae'') is
streng gesproke sebras, terwyl ʼn vierde spesie wat gedeeltelik gestreep was en uitgesterf het, as die [[kwagga]] bekend staan. Die naam kwagga word egter dikwels as sinoniem vir sebra gebruik.
Sebras kom uitsluitlik in [[Afrika]] voor en word in grasveld en oop savannes aangetref. Hulle leef in kuddes, wat 'n mate van beskerming bied teen aanvalle van [[Roofdier|roofdiere]]. Die 3 ander spesies wat vandag aangetref word, is die gewone sebra, die bergsebra en die Grevy-sebra. Sebras behoort tot dieselfde genus (''Equus'') as perde, esels en wilde esels.
Saam met sekere spesies wat reeds uitgesterf het, vorm hulle die familie van die perdagtiges ''Equidae''). Sebras verskil ook min van ander perdagtiges: die opvallende swart en wit strepe van die sebras word ook op die bene van die Przewalski-perd en die wilde Somali-esel aangetref.
Daar word algemeen aanvaar dat baie van die uitgestorwe verwante van die perdagtiges ook gestreepte velle gehad het. Sebras word net in [[Afrika]] aangetref. Voorouers van die sebra wat in ander dele van die wêreld voorgekom het, soos ''Equus'' ''stenonis'', het reeds vroeg gedurende die [[Pleistoseen]] uitgesterf.
Die Grant-sebra kom van die suide van die [[Soedan]], [[Ethiopië]] en [[Somalië]] al, tot by die [[Zambezirivier|Zambezi]] en in die suide van [[Tanzanië]] voor. Die Selous-sebra kom van die Zambezi en die noorde van [[Mosambiek]] af tot by die Limpopo, die ooste van [[Zambië]] en Malawi voor, terwyl die Chapman-sebra van [[Benguela]] ([[Angola]]) en [[Namibië]] al tot in [[Gauteng]] en [[KwaZulu-Natal]] voorkom.
Van die 3 spesies lyk die bontkwagga die meeste na 'n perd. Die subspesies wat in die suide voorkom, het oor die algemeen breë, swart strepe op 'n wit agtergrond, met sogenaamde skadustrepe. Die skadustrepe is ligte bruin strepe tussen die swart strepe.
Sommige van die bontkwaggas wat in die suide voorkom, het geen strepe oor hul bene nie. Aan die ander kant het bontkwaggas wat in die noorde voorkom, geen skadustrepe nie en hulle pote is ook gestreep. Die gewone sebra het geen nekvel soos die bergsebra nie en het kort ore. Die maanhare is yl en ontbreek soms. 'n Gemiddelde bontkwagga weeg tussen 225 en 300 kg en het 'n skouerhoogte van tussen 125 en 130 cm. Bontkwaggas word algemeen in Suid-Afrikaanse natuurreservate aangetref.
Die bergsebra of [[bergkwagga]] (''Equus zebra'') kan in 2 subspesies ingedeel word, naamlik die egte of Kaapse [[Bergkwagga|bergsebra]] (''Equus zebra'' ''zebra'') en die [[Hartmann-bergsebra]] (''Equus zebra hartmannae''). Die bergsebra is die kleinste van die 3 spesies, met 'n gemiddelde massa van tussen 210 en 230 kg en ʼn skouerhoogte van tussen 125 en 140 cm. Bergsebras word net in Suider-Afrika aangetref. Die Kaapse bergsebra word deur uitwissing bedreig, maar 'n paar honderd van hulle word vandag in reservate beskerm.
Die strepe op sy bene strek tot by sy hoewe en hy het 'n duidelike keelvel wat die bontkwagga nie het nie, Die bergsebra is besonder goed aangepas by die bergagtige en woestyngebiede waarin hy voorkom, en kan uiterste klimaatstoestande trotseer. Die [[Grevy-sebra]] (''Equus grevyi'') is die grootste van die 3 spesies, met ʼn skouerhoogte van 1,55 m. Hy lyk baie na 'n muil en het opvallende groot, ronde ore. Sy strepe is baie smaller as die van die ander 2 spesies en sit ook nader aan mekaar. Op die kruis en by die basis van die stert is die strepe smal en loop konkaaf na bo. Van die middel van die rug af loop 'n breë, swart streep oor 'n wit kol op die kruis tot by die stert.
Die streep raak nie aan die dwars strepe oor die sye van die sebra nie. Bokant die neus is ook ʼn wit kol. Die Grevy-sebra het dwarsstrepe oor sy bene tot by sy hoewe. Die spesie word in halfwoestyngebiede in die noorde van [[Kenia]] aangetref en ook in dele van Somalië en Ethiopië. 'n Vierde spesie, die kwagga (''Equus quagga''), het in die 19e eeu in Kaapland voorgekom. Met die vestiging van die Nederlanders aan die Kaap in die 17e eeu moes ''Equus quagga'' waarskynlik vol op voorgekom het, maar hulle is stelselmatig uitgeroei.
Die kwaggas se vleis is gebruik as kos vir die Khoi-veewagters en uit die velle is graansakke vervaardig. Die laaste kwagga is in 1883 in die Amsterdamse dieretuin Artis dood. Die kwagga is opgestop en in die versameling van die Amsterdamse dierkundige museum opgeneem. Dit was 'n donkerbruin dier met 'n wit maag en pote. Net die nek het strepe gehad. Van die skamele voorbeelde wat in ander museums oor die wêreld te sien is, het sommige kwaggas strepe tot oor die blaaie.
== Lewenswyse ==
Hoewel 'n sebra in die veld dadelik opvallend is, dien sy wit en swart gestreepte vel tog as kamoeflering teen roofdiere. Navorsers het bevind dat die strepe die kwagga help sodat sy buitelyne vervaag wanneer hy beweeg. Aan die ander kant dien die sebra se strepe ook as identifikasie.
Sebras kan mekaar nie net aan hul streeppatrone uitken nie, maar ook aan hulle reuk en stem me. Sebras is sosiale diere. Die bergsebra en die bontkwagga leef in vaste familieverband met een hings en 1 tot 6 merries en hulle vulletjies. [[Bontkwagga|Bontkwaggas]] vorm egter oor die algemeen groter groepe (5 tot 20) as bergsebras (4 tot 12). Die Grevysebra het nie so 'n vaste familieband nie omdat die hingste territoriaal is. Terwyl die hingste van bergsebras en bontkwaggas hulle bepaalde merries het, is daar geen blywende band tussen volwasse Grevy-sebras nie.
'n Grevy-hings sal egter sy gebied beskerm teen indringers van ander groepe wanneer 'n bronstige merrie binne sy gebied is. Grevy-hingste is bekend daarvoor dat hulle hewige gevegte met ander hingste sal aanknoop. Vreemd genoeg meng Grevy-sebras en bontkwaggas in die noorde van Kenia vryelik sonder dat die hingste van die 2 spesies oor bronstige merries baklei. Dit kan toegeskryf word aan die feit dat sebras van verskillende spesies nie onderling teel nie.
ʼn Grevy-hings beskerm ook net die grense van sy gebied: daar vind nooit 'n bakleiery binne 'n gebied plaas nie, omdat vreemde hingste onderdanig is aan die "besitter" van 'n bepaalde gebied, Omdat die Grevy-sebra in droë gebiede voorkom, trek hulle baie rond op soek na weiding en water. Territoriale hingste sal egter in hulle gebiede agterbly totdat die toestand heeltemal onuithoudbaar word. Bergsebras en bontkwaggas is egter nie territoriaal nie, met ander woorde hulle beskerm nie ʼn bepaalde gebied nie.
Die familiegroepe leef in groot gebiede wat kan wissel tussen 80 tot 250 km<sup>2</sup> en hulle deel die gebied met ander families. Jong hingste vorm ook groepe totdat hulle oud genoeg is en 'n eie familiegroep op die been kan bring. Daar is 'n hegte band tussen familielede van 'n groep: die hingste en merries bly vir jare, soms vir ʼn leeftyd, by mekaar. Wanneer die hings van 'n groep vrek, sal 'n ander hings die hele groep net so aanneem. Jong sebras verlaat die groep tussen die ouderdom van 1 en 4 jaar.
Wanneer 'n jong merrie geslagsryp is, word sy deur hingste van ander groepe "ontvoer". Sy kies 'n bepaalde maat en bring haar lewe saam met hom deur. Daar is ʼn bepaalde hiërargie binne ʼn familiegroep. Die hings is die leier en die merries is ondergeskiktes volgens rangorde. Wanneer die sebras trek, sal die hings heel voor loop (soms agter), gevolg deur die merries in rangorde en die vullens. Familiegroepe meng vryelik wanneer sebras byvoorbeeld trek op soek na beter weiding, of in gebiede waar weiding volop is.
Die familieband word egter nooit verbreek nie. Hingste is gewoonlik op die ouderdom van 2½ jaar geslagsryp, maar kan 5 tot 6 jaar oud word voordat hulle met 'n familie begin. Bronstige merries trek die aandag van hingste deur hul bekke aanhoudend oop en toe te maak. Afhangende van die spesie is die dratyd tussen 11 en 13 maande. Sebras baar net een vul op 'n keer. Merries kan egter binne 'n paar dae na die geboorte van 'n vulletjie weer dragtig raak.
Pasgebore vulletjies het lang, dun beentjies en hulle strepe is rooibruin. Hulle hare is lank en sag, veral op die rug, en die strepe word eers later swart. Hoewel die vulletjie na 2 weke al kan gras vreet, drink hy aan die ma tot op die ouderdom van 7 maande. Sebras het nie vasgestelde paartye nie, maar die meeste geboortes vind tussen Oktober en Maart plaas. Daar word omtrent net soveel hingste as merries gebore, wat verklaar waarom hingste soms 6 jaar wag voordat hulle met 'n familie begin, of alleenlopers word.
Bontkwaggas leef in grasvlaktes en is baie afhanklik van water. Wanneer dit baie droog is, grawe hulle wortelstokke van gras of knolle uit. Die Grevy-sebra leef weer in halfwoestyngebiede en droë grasvlaktes. Hulle is nie so afhanklik van water nie en sal ook aan bome en struike vreet. Die bergsebra leef ook in droë gebiede (berge of woestyne) en kan veel langer sonder water klaarkom.
Hulle sal egter oor groot afstande trek op soek na water en sal selfs daarvoor grawe. Veral bontkwaggas deel geredelik hulle weivelde met ander boksoorte. Bontkwaggas word dikwels saam met blouwildebeeste gesien en wei ook saam met hartebeeste, elande gemsbokke en kameelperde.
== Kruisteling ==
Line 42 ⟶ 88:
== Verwysings ==
* Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409664, volume 25, bl. 26 - 28
{{Verwysings}}
| |||