Filippyne: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
+ Prente & Hersien
Lyn 1:
{{Inligtingskas Land
|noem_naam = '''Republika ng Pilipinas''' <small>([[Filippyns]])</small><br />'''Republic of the Philippines''' <small>([[Engels]])</small>
|volle_naam = '''Republiek van die Filippyne'''
|algemene_naam = die Filippyne
|beeld_vlag = Flag of the Philippines.svg
Lyn 23:
|leiertitels = <br />• [[President]]<br />• [[Adjunkpresident]]
|leiername = [[Rodrigo Duterte]]<br />[[Leni Robredo]]
|oppervlak_rang = 6372<sup>ste</sup>
|oppervlak_grootte =
|oppervlak = 343300&nbsp;448000<ref>{{en}} {{cite web |url=https://wwwpsa.gov.ph/aboutcontent/philippine-thepopulation-philippines density-based-2015-census-population|publishertitle=RegeringPhilippine vanPopulation dieDensity Filippyne(Based on the 2015 Census of Population)|titledate=The1 PhilippinesSeptember 2016}}</ref><ref>{{en}} {{cite web|locationurl=Manila http://databank.worldbank.org/data/reports.aspx?source=2&series=AG.SRF.TOTL.K2&country=SAU|accessdatetitle=13World JanuarieDevelopment 2018Indicators |website=databank.worldbank.org}}</ref>
|oppervlakmi² = 132120&nbsp;606000
|persent_water = 0,61<ref name=CIAfactbook>{{en}} {{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/rp.html |title=Philippines|publisher=[[Central Intelligence Agency]] |title=East & Southeast Asia :: Philippines |work=TheCIA World Factbook |location=Washington, D.C.: Author |date=28 Oktober 2009 |accessdate=137 JanuarieAugustus 20182019}}</ref>
|bevolking_skatting = 102&nbsp;635&nbsp;000
|bevolking_skatting_jaar = 2016
|bevolking_rang = 1213<sup>de</sup>
|bevolking_sensus = 100&nbsp;981&nbsp;437<ref>{{en}} {{cite web|url=https://www.psa.gov.ph/content/highlights-philippine-population-2015-census-population|title=Highlights of the Philippine Population 2015 Census of Population – Philippine Statistics Authority|website=www.psa.gov.ph |accessdate=13 Januarie 2018}}</ref>
|bevolking_sensus_jaar = 2015
|bevolkingsdigtheid = 294336
|bevolkingsdigtheidmi² = 761870,52
|bevolkingsdigtheidrang = 3747<sup>ste</sup>
|BBP_PPP = $955,5871&nbsp;032&nbsp;miljard<ref name=imf2>{{en}} {{cite web |url= httphttps://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/20162019/0201/weodata/weorept.aspx?pr.x=5922&pr.y=1018&sy=20142017&ey=20212024&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=566263&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC&grp=0&a= |title= PhilippinesHaiti | publisher=[[Internasionale Monetêre Fonds]] |accessdatedate=April 132019 Januarie|accessdate=7 2018Augustus 2019}}</ref>
|BBP_PPP_rang = 2927<sup>ste</sup>
|BBP_PPP_jaar = 20182019
|BBP_PPP_per_kapita = $89&nbsp;815494<ref name="imf2" />
|BBP_PPP_per_kapita_rang = 118119<sup>de</sup>
|BBP = $389356,484682&nbsp;miljard<ref name="imf2" />
|BBP_rang = 36<sup>ste</sup>
|BBP_jaar = 20182019
|BBP_per_kapita = $3&nbsp;593281<ref name="imf2" />
|BBP_per_kapita_rang = 104125<sup>de</sup>
|onafhanklikheidsgebeureonafhanklikheidstipe = • Klassieke koninkryke<br />en stadstate<br />• van [[Spanje]] verklaar<br />• Verdrag van Parys<br />• Eerste Filippynse Republiek<br />• [[Verenigde State van Amerika|Amerikaanse]] beheer<br />• Selfbestuur<br />• Onafhanklikheid van die<br />Verenigde State<br />• Huidige grondwet
|onafhanklikheidstipe = Onafhanklikheid
|onafhanklikheidsgebeure =
|onafhanklikheidsgebeure = • Klassieke koninkryke<br />en stadstate<br />• van [[Spanje]] verklaar<br />• Verdrag van Parys<br />• Eerste Filippynse Republiek<br />• [[Verenigde State van Amerika|Amerikaanse]] beheer<br />• Selfbestuur<br />• Onafhanklikheid van die<br />Verenigde State<br />• Huidige grondwet
|onafhanklikheidsdatums = <br /><br /><br />ca. [[900]] – ca. [[1521]]<br />[[12 Junie]] [[1898]]<br />[[10 Desember]] [[1898]]<br />[[21 Januarie]] [[1899]]<br />[[4 Julie]] [[1902]]<br />[[24 Maart]] [[1934]]<br /><br />[[4 Julie]] [[1946]]<br />[[2 Februarie]] [[1987]]
|MOI = {{wins}} 0,682699<ref>{{en}} {{cite web |url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/2016_human_development_report2018_human_development_statistical_update.pdf |title=20162018 Human Development Report |yeardate=20162018 |accessdate=137 JanuarieAugustus 20182019 |publisher=United Nations Development Programme }}</ref>
|MOI_rang = 116113<sup>de</sup>
|MOI_jaar = 20152017
|MOI_kategorie = {{kleur|#fc0|medium}}
|Gini = 4340,01<ref>{{en}} {{cite web |url=httphttps://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI/?locations=PH |title=Gini Index |publisher=[[Wêreldbank]] |accessdate=137 JanuarieAugustus 20182019}}</ref>
|Gini_rang = 44<sup>ste</sup>
|Gini_jaar = 20122015
|Gini_kategorie = {{kleur|#fc0|medium}}
|geldeenheid = [[Filippynse peso|Peso]] (Filippyns: ''piso'')<br />(₱)
Lyn 69:
}}
 
Die '''Filippyne''' ([[Filippyns]]: ''Pilipinas'' [ˌpɪlɪˈpinɐs] of ''Filipinas'' [ˌfɪlɪˈpinɐs]; [[Engels]]: ''Philippines'', [ˈfɪlɨpiːnz], {{Audio|En-us-Philippines.ogg|luister}}), amptelik die '''Republiek van die Filippyne''' (Filippyns: ''Republika ng Pilipinas''; Engels: ''Republic of the Philippines''), is 'n [[eilandnasie]] wat uit sowat 7&nbsp;500 eilande bestaan en in die [[Trope|tropiese]] westelike [[Stille Oseaan]] geleë is, ongeveer 100&nbsp;km suidoos van die vasteland van [[Asië]]. Die land is hoofsaaklik [[Rooms-Katolieke Kerk|Rooms-Katoliek]] en een van die mees verwesterse lande in Asië. [[Spanje]] en die [[Verenigde State van Amerika|Verenigde State]], wat beide vroeër die land gekoloniseer het, het die grootste invloed op die Filippynse kultuur gehad – naamlik 'n mengsel van Oosterse en Westerse invloede. Die grootste eiland van die Filippyne is [[Luzon]] in die noorde, gevolg deur [[Mindanao]] in die suide, met die [[Visayas]] daartussen. Die [[hoofstad]] is [[Manila]] en die grootste stad is [[Quezon Stad]].
 
== Geskiedenis ==
[[Lêer:Philippines.A2002088.0220.1km.jpg|duimnael|links|[[Nasa]]-Satellietbeeld van die Filippyne]]
[[Lêer:Map of Philippines (en).png|duimnael|links|Streke van die Filippyne]]
[[Lêer:Ph Territorial Map.png|duimnael|links|Die eksklusiewe ekonomiese sone van die Filippyne]]
[[Lêer:Peoples of the Philippines en.svg|duimnael|links|Etniese groepe in die Filippyne volgens provinsies]]
Die Filippyne is in 1521 tydens [[Ferdinand Magellaan]] se wêreldomseiling vir Spanje in besit geneem, maar hy is deur inheemse inwoners gedood. Die Spaanse ontdekkingsreisiger Ruy López de Villalobos het die eilandgroep in 1542 na [[Filips II van Spanje]] genoem. In 1565 het die kolonisasie begin en [[Cebu Stad]] is as eerste Europese nedersetting gestig. In 1571 is [[Manila]] as hoofstad van Spaans-Oos-Indië gestig. Tussen 1565 en 1821 is die Filippyne as deel van die [[Nieu-Spanje|Vise-Koninkryk Nieu-Spanje]] bestuur en vanaf die [[Meksikaanse Onafhanklikheidsoorlog]] (1810–1821) direk deur [[Madrid]] beheer.
 
Line 81 ⟶ 78:
 
== Geografie en klimaat ==
[[Lêer:Relief Map Of The Philippines.png|duimnael|links|Topografiese kaart van die Filippyne]]
Die Filippyne is een van die grootste [[argipel]]e ter wêreld en beslaan sowat 7&nbsp;500 eilande. Dit is wes van die [[Filippynse See]], suid van [[Taiwan (eiland)|Taiwan]], oos van die [[Suid-Chinese See]], noord van [[Indonesië]] en noordoos van [[Maleisië]] geleë. Die eiland [[Borneo]] is net suidwes, die [[Molukke]] en [[Sulawesi]] suid en die eilandnasie [[Palau]] is in die suidooste geleë. Die argipel van die Filippyne bestaan uit die drie eilandgroepe Luzon in die noorde, die Visayas in die sentrum en Mindanao in die suide.
[[Lêer:Map of Philippines (en).png|duimnael|links|Streke van die Filippyne]]
Die Filippyne is een van die grootste [[argipel]]es ter wêreld en beslaan sowat 7&nbsp;500 eilande. Dit is wes van die [[Filippynse See]], suid van [[Taiwan (eiland)|Taiwan]], oos van die [[Suid-Chinese See]], noord van [[Indonesië]] en noordoos van [[Maleisië]] geleë. Die eiland [[Borneo]] is net suidwes, die [[Molukke]] en [[Sulawesi]] suid en die eilandnasie [[Palau]] is in die suidooste geleë. Die argipel van die Filippyne bestaan uit die drie eilandgroepe Luzon in die noorde, die Visayas in die sentrum en Mindanao in die suide.
 
Die Filippynse EilandeFilippyne is 'n eilandgroep in die weste van die Stille Oseaan. Dit vorm 'n boog van sowat 1 &nbsp;800 &nbsp;km en loop tussen die Indonesiese eilande [[Borneo]] en Celebes[[Sulawesi]] en die eiland Taiwan voor die vasteland van [[Suidoos-Asië]] verby. Altesame 7 &nbsp;100 eilande behoort tot hierdie groep met 'n totale oppervlakte van 300 &nbsp;000 &nbsp;km². Slegs 2 &nbsp;800 van die eilande het name en slegs sowat 2 &nbsp;000 word bewoon, hoewel net 400 daarvan permanent bewoon word. Byna 95 % van die totale oppervlakte word beslaan deur 10 eilande, naamlik Luzon, Mindoro, Masbate, Samar, Leyte, Panay, Negros, Cebu, Bohol en Mindanao.
 
Sowat 65 % van die gesamentlike oppervlakte bestaan uit heuwels en bergreekse wat met 'n tropiese reënwoud bedek is. Die grootste laagliggende vlakte is op die eiland [[Luzon]], wat sowat 'n derde van die totale oppervlakte van die eilandgroep uitmaak. Die groot suidelike eiland Mindanao, met ʼn’n grootte van sowat 'n derde van die totale oppervlakte, het twee laagliggende vlaktes weerskante van 'n sentrale gebergte. 'n Noordoostelike passaatwind waai reg deur die jaar oor die eilandgroep, wat aan die oostekant goeie reënval[[reën]]val, versprei deur die jaar, meebring.
 
Die westelike deel van die eilande het 'n moesonklimaat met betreklik baie reën tussen Junie en Oktober, wanneer die suidoosmoeson waai, en ʼn’n droër periode van Oktober tot Mei, wanneer die koue noordwesmoeson waai. Hewige tifone kom soms oos van die Filippynse EilandeFilippyne voor in die periode wanneer die suidoosmoeson afneem en voordat die noordwestelike en noordoostelike winde begin waai.
 
== Politiek ==
Line 95 ⟶ 94:
 
== Demografie ==
[[Lêer:Peoples of the Philippines en.svg|duimnael|links|Etniese groepe in die Filippyne volgens provinsies]]
Die Filippyne het volgens die laaste sensus van 2016 'n bevolking van 102&nbsp;635&nbsp;000 gehad, waarvan sowat die helfte op Luzon woon. Dié land het in 2014 die 100-miljoen-mylpaal verbygesteek en daarmee die 12de land geword, wat dit kon bereik.
 
Lyn 104:
 
== Bevolking ==
[[Lêer:Philippines Population Density Map.svg|duimnael|Bevolkingsdigtheid van die Filippyne volgens streke]]
Die bevolking van sowat 49100 miljoen is oneweredig versprei oor die eilande. Die helfte van die bevolking woon byvoorbeeld op Luzon, terwyl die ander groot eiland, Mindanao, betreklik yl bevolk is. Noukeurige tellings van die stedelike bevolking word bemoeilik omdat die meeste landarbeiders tussen die oeste tydelik in die stede werk soek. Die grootste stad is Manila, wat ook die regeringsetel is. Quezon CityStad is egter die amptelike hoofstad, wat so na aan Manila lê dat dit as 'n voorstad daarvan beskou kan word. Ander groot stede is Davao op Mindanao, Zamboanga op die skiereiland met dieselfde naam, Cebu op die eiland Cebu, Iloilo op Panay en Bacolod op Negros. DieVan die Filippino's (die versamelnaam van die inwoners van die Filippynse EilandeFilippyne) behoort tot die Mongolideras enis sowat 80 % is[[Austronesiese Maleiersvolke|Austronesiërs]]. Die Negrito's, die oorspronklike bewoners van die eilande, maak slegs nog sowat 0,05 % van die totale bevolking uit. In die hooglande woon wei nog stamme met eie tale en godsdienste, maar hulle vermeng al hoe meer met die Filippino's van die kusgebiede. Engels is die omgangstaal en onderwystaal. Spaans word slegs nog deur sowat 2 % van die bevolking, hoofsaaklik 'n paar ou families, gepraat. Die nasionale taal is FilippinoFilippyns, wat op die Tagalog, die stamtaal met die grootste verspreidingsgebied, gebaseer is. Sowat 55 % van die bevolking praat FilippinoFilippyns.
 
Die [[Rooms-Katolieke Kerk|Rooms-Katolieke]] geloof is in 1565 deur Spaanse priesters ingevoer en is deur sowat 80 % van die bevolking aangeneem. Op die suidelike eilande woon sowat 4 % Moslems[[Moslem]]s. Tussen die Moslems en die [[Christene]] heers spanning sedert die [[Spanjaarde]] met kerstening begin het. Hierdie spanning lei van tyd tot tyd tot gewelddadige botsings. Net soos by die meeste onderontwikkelde[[ontwikkelende landeland]]e is die onderwys en die voorsiening van mediese geriewe op die Filippynse EilandeFilippyne gebrekkig. Daar bestaan 'n groot tekort aan boeke, skole en onderwysers. Sowat 20 % van die bevolking is analfabete. Die tekort aan hospitale, beddens en opgeleide mediese personeel is net so ernstig. Om die tekort op die platteland op te hef en die emigrasie van dokters en verpleegsters na Amerika en [[Kanada]] teen te werk, word mediese personeel op die platteland finansieel tegemoetgekom.
 
== Ekonomie ==
[[Lêer:Ph Territorial Map.png|duimnael|links|Die eksklusiewe ekonomiese sone van die Filippyne]]
Die ekonomie van die Filippynse EilandeFilippyne is swak en word gekenmerk deur 'n baie oneweredige inkomsteverdeling tussen 'n klein elitegroep en die res van die bevolking, van wie sowat twee derdes in die [[landbou]] werksaam is en armoede Iyly. Die belangrikste uitvoerprodukte is kurk en hout, terwyl die vernaamste akkerbougewas rys is. Die rysopbrengs is egter van die laagste ter wêreld. Die mynbou speel sedert die [[Tweede Wêreldoorlog]] 'n belangrike rol in die ekonomie. [[Goud]], [[silwer]], [[sink]] en ystererts[[yster]]erts word onder meer ontgin.
 
Die swak ekonomiese vooruitsigte op die Filippynse EilandeFilippyne is grootliks te wyte aan die groot sosiale verskille tussen ʼn’n klein elitegroep en die res van die bevolking, wat arm is. Sowat 80 % van die suikerplantasies is byvoorbeeld in die hande van 400 miljoenêrs. Sowat 10% van die beroepsbevolking beheers 90 % van die kapitaal en produksiemiddele. Twee derdes van die bevolking het 'n inkomste van minder as 100 dollar per jaar, terwyl sowat 10% van die beroepsbevolking werkloos is en die helfte net tydelike werk het. [[Rys]] is die vernaamste akkerbougewas, maar die opbrengs per hektaar is van die laagste ter wêreld. Naas rys word baie [[mielies]], die stapelvoedsel van 'n kwart van die bevolking, kassawe en [[grondboontjie]]s verbou.
 
Die belangrikste handelsgewasse is suikerriet, [[Kokospalm|kokos-]] en oliepalms, manilla-hennep, [[tabak]], [[koffie]], [[kakao]] en [[rubber]]. Hout en kurk is sedert 1966 die belangrikste uitvoerprodukte. Die meeste woude is op Luzon en Mindanao. Die mynbou het na die [[Tweede Wêreldoorlog]] danksy Amerikaanse kapitaal sterk na vore getree. Op Luzon word goud, [[koper]], silwer, sink, [[steenkool]] en ystererts ontgin. Op [[Mindanao]] word ook ystererts aangetref. Die steenkool is egter nie voldoende nie en saam met ʼn’n gebrek aan ander energiebronne belemmer dit die ontwikkeling van ʼn’n swaar nywerheid. Nywerhede is tot dusver grootliks tot die verwerking van landbouprodukte en ingevoerde halfprodukte beperk.
 
== Infrastruktuur ==
Line 139 ⟶ 141:
== Verwysings ==
{{Verwysings|2}}
 
* Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409486 band
== Bronne ==
* Wêreldspektrum, 1982, ISBN 09084094860-908409-48-6 band
* {{en}} {{cite web|url=https://www.britannica.com/place/Philippines|title=Philippines|publisher=[[Encyclopædia Britannica]]|accessdate=7 Augustus 2019}}
 
== Eksterne skakels ==
Line 146 ⟶ 151:
 
=== Amptelike webwerwe ===
* [http://www.gov.ph/ www.gov.ph] – Regering
* [http://www.op.gov.ph/ www.op.gov.ph] – Kantoor van die President
* [http://www.senate.gov.ph/ www.senate.gov.ph] – Senaat
* [http://www.congress.gov.ph/ www.congress.gov.ph] – Huis van Verteenwoordigers
* [http://www.supremecourt.gov.ph/ www.supremecourt.gov.ph] – Hooggeregshof
* [http://www.comelec.gov.ph/ www.comelec.gov.ph] – Komissie van Verkiesings
 
=== Nuus WebwerweNuuswebwerwe ===
* [http://www.inq7.net/ Philippine Daily Inquirer en GMA Nuus]
* [http://www.abs-cbnnews.com/ ABS-CBN Nuus]
* [http://www.philstar.com/ Philippine Star]
* [http://www.mb.com.ph/ The Manila Bulletin Online]
* [http://www.manilatimes.net/ The Manila Times Online]
* [http://www.sunstar.com.ph/ Sun Star Network Online]
* [http://www.tribune.net.ph/ The Daily Tribune Online]
* [http://www.malaya.com.ph/ Malaya Online]
* [http://www.today.net.ph/ Today Online]
* [http://www.kabayanonline.com/ Kabayan Online]
 
=== Ander Webwerwe ===
* [http://www.yehey.com/ Yehey.com] – Gewildste Filippynse webwerf
* [http://www.filipinolinks.com/ Tanikalang Ginto] – Filippynse verwysingsgids
 
{{Lande van Asië}}
 
{{Normdata}}