Tabak: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
k thumb → duimnael |
Inligting bygewerk |
||
Lyn 8:
Die verslawende [[Alkaloïde|alkaloïed]] [[nikotien]] word algemeen aanvaar as die mees karakteristieke bestanddeel van tabak, maar die skadelike effekte van tabakverbruik kan die gevolg wees van letterlik duisende verskillende komponente wat in die rook vrygestel word, insluitend polisikliese aromatiese koolwaterstowwe (soos bensopireen), [[formaldehied]], [[kadmium]], [[nikkel]], [[arseen]], tabak-spesifieke nitrosamiene (TSNA), fenole, en vele ander.<ref name="tobaccocontrol.bmj.com">Robert N. Proctor [http://tobaccocontrol.bmj.com/content/21/2/87.full.pdf The history of the discovery of the cigarette-lung cancer link: evidentiary traditions, corporate denial, global toll], ''Tobacco Control'', Tobacco Control 2012;21:87e91. doi:10.1136/tobaccocontrol-2011-050338</ref> Tabak bevat ook beta-karbolien alkaloïede wat monoamienoksidase-remmers insluit.<ref>{{cite web|author=USA |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15582589 |title=Human monoamine oxidase is inhibi... [Biochem Biophys Res Commun. 2005] - PubMed - NCBI |publisher=Ncbi.nlm.nih.gov |date=2013-03-25 |accessdate=2013-10-03}}</ref>
Die metode van tabakverbouing is soortgelyk aan dié van ander landbougewasse. [[Saad]]jies word in laaie of beddings gesaai om aanvalle deur [[insek]]te te voorkom, en later uitgeplant in die landerye.
Tabak is 'n eenjarige gewas, wat gewoonlik meganies of per hand geoes word. Ná dit geoes is, word dit geberg om te kuur, deur dit óf op te hang, saam te bondel óf in groot stapels te pak met buisventilasie om die hitte kans te gee om te ontsnap uit die hoop. Kuur verleen tyd aan die stadige oksidasieproses en afbraak van karotenoïede. Dit het die gevolg dat die landbouproduk die eienskappe aanneem van tabak wat 'n "sagte" rookervaring verskaf.
Vervolgens word die tabak verpak in baie verskillende vorme vir verbruik, soos rook, pruim, snuif, ensovoorts. Meeste tabakprodukte word verantwoordelik gehou vir longkanker en ander siektes geassosieer met rookinaseming.
== Die kweek van tabak ==
Die tabakplant, en onder meer ook die aartappel en tamatie, behoort tot die familie ''Solanaceae''. Talle plante uit die familie is ryk aan [[Alkaloïde|alkaloïede]], en tabakblare bevat byvoorbeeld nikotien, nikotianien en ander alkaloïede.
Die meeste verteenwoordigers van die tabakgenus (''Nicotiana'') is afkomstig van Suid en [[Sentraal-Amerika]], waarvandaan dit na [[Noord-Amerika]], [[Australië]] en eilande in die [[Stille Oseaan]] versprei het. Reeds voor die koms van [[Christophorus Columbus|Columbus]] het die Indiane fyngevryfde blare tydens seremoniële byeenkomste gerook en selfs medisinale waarde daaraan geheg. Aanvanklik was laasgenoemde dan ook die rede vir die bekendstelling van tabak in Europa.
Eers later is dit vir die genot daarvan gebruik. In die [[16de eeu|16e eeu]] het die Spanjaarde tabakplantasies op [[Haïti]] aangeplant en daarna het [[Noord-Amerika]], [[Brasilië]], [[Suid-Europa]] en [[Suidoos-Asië]] gevolg. In [[Suidoos-Asië]] was tabak waarskynlik reeds voor die koms van die Europeërs bekend, en in [[Europa]] is pyprook die oudste vorm van die tabakgebruik. Sigare het teen die einde van die [[18de eeu|18e eeu]] gewild geraak. terwyl sigarette ʼn produk van die [[19de eeu|19e eeu]] is.
Hoewel tabak oorspronklik ʼn tropiese plant is, word dit ook in koeler streke gekweek. Verskillende variëteite word na gelang van die klimaat en grondsoort in die produksielande gekweek. Afgesien van ''Nicotiana tabacum'' word ''Nicotiana rusticum'' ook op klein skaal in die [[Sowjetunie]] en [[Indië]] verbou. ''Nicotiana tabacum'' is ʼn eenjarige gewas waarvan die volwasse plant tot 3 m hoog word. Gedurende die groeiseisoen het die tabakplant baie water nodig, maar voordat die plant ryp word, is 'n droë periode wenslik.
Die samestelling van die grond. wat die geur en smaak beïnvloed, is baie belangrik - grond vir tabakverbouing moet baie kalium en min chloor bevat. Plantdigtheid wissel na gelang van die variëteit en gewenste blaartipe, van 10 000 tot 20 000 plante per hektaar. Wanneer die plante te dig opmekaar is, is die blare kleiner en dunner omdat die plante in mekaar se skadu staan. Sulke blare is baie sag en buigsaam en vir die dekblare van sigare geskik.
Die blare is ryp wanneer dit geel word en omkrul en maklik breek wanneer dit tussen die vingers gevou word. Sodra die meeste blare ryp geword het, word dit geoes. Die blare word na gelang van die droogmetode op 'n bepaalde manier gebind. Indien die blare in 'n oond gedroog word, word hulle in bondels saamgebind en oor dwarsstokke in droogskure opgehang.
== Verwerking ==
Tabak word vir sigarette, sigare en kerftabak gebruik en elke produk vereis bepaalde behandeling. Sigarettabak word vinnig in oonde of in die son drooggemaak om ʼn ligte kleur te verseker. Nadat die gedroogde blare in bale gepers is, ondergaan dit 'n verouderingsproses van ongeveer 2 jaar, waardeur die gehalte verbeter word. Sigaartabak word op natuurlike wyse of bokant 'n vuur drooggemaak.
Hierdie vaalbruin blare ondergaan 'n fermentasieproses by 'n temperatuur van sowat 65 °C wat tot 6 maande kan duur. Kerftabak kan volgens enige van genoemde metodes of deur lugdroging drooggemaak word. Veroudering en fermentering het biochemiese verandering, wat noodsaaklik vir ʼn goeie geur en smaak is, tot gevolg. Na die droogmaakproses word die blare volgens die kleur, lengte, dikte en soepelheid gesorteer.
=== Sigarette ===
Vir die vervaardiging van sigarette word die dik steel uit die tabakblaar gesny, behalwe by tabak uit die [[Balkan]] en [[Turkye]]. Die mengsel word volgens herkoms en die droogproses saamgestel en gekies. Die tabak word effens vogtig gemaak om die kerfproses te vergemaklik; die tabak word in strokies van ongeveer 0,6 mm gesny.
Nadat die tabak weer eens gedroog is, word dit losgemaak en gesif en na ʼn masjien vervoer waar sigarette vervaardig word. In hierdie masjien word die gekerfde tabak in 'n papierband gedraai, waarna die sigarette in vereiste lengtes gesny word.
=== Sigare ===
Na fermentasie word die blare vir sigaartabak volgens gehalte, lengte en dikte, kleur en soepelheid gesorteer. 'n [[Sigaar]] bestaan in der waarheid uit 3 dele: die binneste gedeelte, 'n blaar wat om die binneste gedeelte kom en laastens die dekblaar. Die binneste gedeelte is 'n mengsel van klein stukkies tabak, naamlik Sumatra-, Java-, Havanna-, Brasiliaanse en Kameroentabak, en die Noord-Amerikaanse kiemblaar. Die rolletjie word in 'n vorm gedruk terwyl die dekblaar spiraalvormig omgedraai en by die mondstuk vasgeplak word.
=== Kerftabak ===
Kerftabak word deur masjiene grof of fyn gekerf. Daar bestaan 3 soorte kerftabak, naamlik pyptabak, shag en pruimtabak. Pyp- tabak is 'n mengsel van natuurlik gedroogde Burley-, Maryland-, Paraguay- en soms Javatabak. 'n Mengsel waarby oondgedroogde Virginiese tabak gevoeg word, is ook vir pyprook geskik.
Flake-tabak word uitsluitlik van Virginiese tabak vervaardig en bestaan uit klein blokkies of vlokkies wat eers deur die roker losgevryf moet word voordat hy sy pyp kan stop. Shag bestaan uit sigarettabak wat met ander tabaksoorte vermeng word. Pruimtabak word deesdae redelik selde gebruik. Hierdie tabak word gekou en is van Amerikaanse oorsprong.
== Tabak in Suid-Afrika ==
Tabakboerdery in [[Suid-Afrika]] het met die koms van [[Jan van Riebeeck]] begin en is, namate die beskawing uitgebrei het, na die res van die land uitgedra. Selfs voor die koms van Van Riebeeck het die [[Khoikhoi|Khoi]] al tabak gebruik en dit was ook ʼn gesogte ruilmiddel. Aanvanklik het die boere die produk self verwerk, maar in [[1882]] is die eerste tabakfabriek op [[Oudtshoorn]] in bedryf gestel.
Teen [[1904]] was daar 'n uitgebreide tabakboerdery in [[Suid-Afrika]] en die tabakkoöperasie te [[Rustenburg]] is in [[1909]] gestig. Die meeste tabak word in Transvaal verbou. Teen 1876 was 40 000 hektaar grond met tabak beplant, wat 'n jaarlikse oes van sowat 40 miljoen kg gelewer het.
Tabakboerdery, wat in die tagtigerjare 2,2 % van die totale landbouproduksie in Suid-Afrika vorm, was 'n lonende bedryf.
In [[Suid-Afrika]] word tabak net deur koöperasies verkoop en die land is gevolglik in streke ingedeel, elk met sy eie koöperasie. In die [[Verenigde State van Amerika|VSA]], [[Kanada]], [[Australië]] en [[Malawi]] word tabak in openbare verkooplokale per baal of latte opgeveil. Die sigaretnywerheid is baie internasionaal georiënteer, terwyl die van die sigaar en kerftabak meer plaaslik gerig is.
Belangrike produsente van sigare is [[Nederland]], [[België]], [[Luxemburg]], [[Duitsland]], die [[Verenigde State van Amerika|VSA]], [[Kuba]] en die [[Kanariese Eilande]]. Belasting op tabakprodukte het reeds in die [[17de eeu|17e eeu]] ontstaan en is in baie lande 'n noodsaaklike deel van die staatsinkomste. Belasting op [[Sigaret|sigarette]] is oor die algemeen baie hoog, die op kerftabak effens laer, terwyl belasting op sigare baie matig is omdat die kosprys relatief hoog is.<gallery>
Lêer:basma-tobacco-drying.jpg|Tabakblare droog in die son te Pomak-nedersetting in Xanthi, [[Griekeland]].
Lêer:KITLV - 26868 - Kleingrothe, C.J. - Medan - Tobacco plant and tobacco leaf, Deli - circa 1905.tif|Tabak plant en blat van die Deli landerye in Sumatra, 1905
Line 16 ⟶ 60:
== Verwysings ==
* Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908040968<nowiki/>0, volume 27, bl.66 - 69
{{Verwysings}}
| |||