Staal: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
k Wysigings deur 41.13.92.75 teruggerol na laaste weergawe deur Stanglavine
No edit summary
Lyn 1:
[[Lêer:The viaduct La Polvorilla, Salta Argentina.jpg|duimnael|225px|'n [[brug|Staalbrug]].]]
ak. Smeeyster is meer roesbestand as staal en kan makliker gesweis word.
 
'''Staal''' is 'n [[legering]] wat hoofsaaklik uit [[yster]] bestaan met 'n [[koolstof]]-inhoud tussen 0.2 en 2.04% op 'n massabasis ([[Koolstof|C]]:1000–10,8.67[[Fe]]), afhangende van die graad. Koolstof is die mees kostedoeltreffende legeringselement vir yster. Verskeie ander legeringselemente word egter ook gebruik soos [[mangaan]], [[chroom]], [[vanadium]] en [[wolfram]].<ref name=EM2>{{cite book |last=Ashby |first=Michael F. |coauthors=& David R. H. Jones |title=Engineering Materials 2 |origyear=1986 |edition=with corrections |year=1992 |publisher=Pergamon Press |location=Oxford |language=English |id=ISBN 0-08-032532-7 }}</ref> Koolstof en ander elemente dien as verhardingsmiddels en verhoed dat die dislokasies van die ysteratoom [[kristalstruktuur]] oormekaar gly. Deur die hoeveelhede en die vorm waarin die legeringselemente in die staal voorkom kan eienskappe soos die hardheid, smeebaarheid en treksterkte van die staal beheer word.
 
[[Lêer:Steel wire rope.png|duimnael|225px|Die staalkabel van 'n koolmyn se skag.]]
 
Staal met 'n verhoogde koolstofinhoud kan harder en sterker gemaak word as yster, maar word dan ook meer [[bros]]. Die maksimum oplosbaarheid van koolstof in yster (in die [[austenities]]e gebied) is 2.14% op 'n massabasis en kom voor by 1149&nbsp;[[Celsius|°C]]; hoër konsentrasies van koolstof of laer temperature sal [[sementiet]] tot gevolg hê. Legerings met 'n hoër koolstofinhoud as hierdie staan bekend as [[gietyster]] as gevolg van hulle laer smeltpunt en gietvermoë. Staal kan ook van [[smeeyster]] onderskei word wat slegs 'n klein hoeveelheid vreemde elemente bevat, maar soveel as 1% tot 3% op 'n massabasis [[slak]] in die vorm van verlengde partikels wat in een rigting voorkom wat 'n kenmerkende grein in die yster veroorsaak. Smeeyster is meer roesbestand as staal en kan makliker gesweis word.
 
Ten spyte daarvan dat staal lank voor die [[Renaissance]] met behulp van verskeie ondoeltreffende metodes vervaardig is, het die gebruik daarvan eers algemeen geword nadat meer doeltreffende vervaardigingsmetodes in die 17<sup>de</sup> eeu ontwikkel is. Met die ontdekking van die [[Bessemer-proses]] in die middel 19<sup>de</sup> eeu het staal 'n betreklik goedkoop, massavervaardigde materiaal geword. Verdere verfynings van die proses, soos die Linz-Donawitz verwerkingstegniek oftewel die basiese suurstofproses, het die vervaardigingskoste verder verlaag en ook die kwaliteit van die metaal verhoog. Vandag is staal 'n algemene boumateriaal in die wêreld en is 'n belangrike komponent in geboue, gereedskap, voertuie en huishoudelike- en ander toebehore.