Eswatini: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
k K175 het bladsy ESwatini na Eswatini oor 'n aanstuur geskuif: Eswatini is in die Algemene Woordeboek van Eietydse Afrikaans opgeneem. eSwatini is Swati, maar kan ook as wisselvorm in Afrikaans gebruik word.
eSwatini -> Eswatini (Algemene Taalwoordeboek van Eietydse Afrikaans). siSwati is nie korrekte Afrikaans nie, maar is 'n endoniem. Aanvaarbare Afrikaanse vorme is Swati, Siswati, of Swazi.
Lyn 1:
{{kleinletter}}
{{Inligtingskas Land
|noem_naam = '''Kingdom of Eswatini''' <small>([[Engels]])</small><br />'''Umbuso weSwatini''' <small>([[Swazi]])</small>
|volle_naam = '''Koninkryk eSwatini'''
|algemene_naam = eSwatiniEswatini
|beeld_vlag = Flag of Eswatini.svg
|beeld_wapen = Coat of arms of Swaziland.svg
Line 69 ⟶ 68:
}}
 
'''eSwatiniEswatini''' ([[Swazi]]: [ɛswa̯ˈtiːni]), amptelik die '''Koninkryk eSwatiniEswatini''' ([[Engels]]: ''Kingdom of Eswatini'', Swazi: ''Umbuso weSwatini''), tot 19 April 2018 '''Swaziland''', is 'n absolute [[monargie]] en [[landingeslote land]] in [[Suider-Afrika]].<ref name="HAT Taal-en-feitegids">HAT Taal-en-feitegids, Pearson, Desember 2013, ISBN 978-1-77578-243-8</ref> Die administratiewe [[hoofstad]] en grootste stad is [[Mbabane]], terwyl [[Lobamba]] die [[regeringsetel]], asook koninklike en wetgewende hoofstad is. eSwatiniEswatini is 'n buurland van [[Suid-Afrika]] en [[Mosambiek]]. Op politieke vlak het eSwatiniEswatini in geen stadium aan Suid-Afrika behoort nie. Die [[Menslike ontwikkelingsindeks]] van 2017 plaas eSwatiniEswatini op 144ste plek van 187 lande. eSwatiniEswatini is 'n lidland van die [[Afrika-unie]], [[Beweging van Onverbonde Lande]], [[Britse Statebond]], [[Gemeenskaplike Monetêre Gebied]], [[Suider-Afrikaanse Ontwikkelingsgemeenskap]] en die [[Verenigde Nasies]]. eSwatiniEswatini is een van min lande wêreldwyd wat die [[Republiek China]] op [[Taiwan (eiland)|Taiwan]] teen spyte van groot druk deur die [[Volksrepubliek China]] as 'n selfstandige land erken.<ref>{{en}} {{cite news |url=http://www.taipeitimes.com/News/taiwan/archives/2018/06/09/2003694584 |publisher=Taipei Times |title=Swazi king promises loyalty to Taiwan |first=Stacy |last=Hsu |date=9 Junie 2018 |accessdate=27 Augustus 2019}}</ref>
 
[[Lêer:Satellite image of Swaziland in November 2002.jpg|duimnael|links|[[Nasa]]-Satellietbeeld van eSwatiniEswatini]]
[[Lêer:Swazilandkaart.png|duimnael|links|Kaart van eSwatiniEswatini]]
Die eerste inwoners van die hedendaagse eSwatiniEswatini was sedert 25&nbsp;000 v.C. die [[Boesmans]] wat vir hul rotstekeninge orals in Suider-Afrika bekend staan en veral jagter-versamelaars was. Die [[Bantoevolke]] het sowat 1000 jaar gelede Suider-Afrika binne beweeg en hulle hier as landbouers en veewagters gevestig. Die land se bevolking bestaan veral uit [[Swazi's]] en hul taal is siSwatiSwati, ook bekend as Swazi. Onder leierskap van Ngwane III het hulle in die middel van die 18de eeu hul koninkryk gestig.<ref>{{en}} {{cite book |last=Bonner |first=Philip |title=Kings, Commoners and Concessionaires |year=1982 |publisher=Cambridge University Press |location=Great Britain |isbn=0-521-24270-3 |pages=9–27}}</ref> Beide die land en die volk is na [[Mswati II]], die 19de-eeuse koning wat die koninkryk verenig en uitgebrei het, genoem; die hedendaagse grense is tydens die [[Wedloop om Afrika]] in 1881 bepaal.<ref>{{en}} {{cite book |last=Kuper |first=Hilda |title=The Swazi: A South African Kingdom |year=1986 |publisher=Holt, Rinehart and Winston |pages=9–10}}</ref> Na die [[Tweede Vryheidsoorlog]] het die koninkryk in 1903 'n Britse protektoraat geword. Op 6 September 1968 het die land onder sy destydse naam Swaziland van die [[Verenigde Koninkryk]] onafhanklik geword.<ref>{{en}} {{cite book |last=Gillis |first=Hugh |title=The Kingdom of Swaziland: Studies in Political History |year=1999 |publisher=Greenwood Publishing Group |isbn=0-313-30670-2}}</ref> eSwatiniEswatini is 'n unitêre parlementêre absolute [[monargie]] binne die [[Britse Statebond]] met 'n eie [[monarg]] (''Ngwenyama'') as [[staatshoof]]. eSwatiniEswatini is een van slegs vyf lande binne die Britse Statebond met 'n inheemse monarg op die troon (die ander vier is [[Broenei]], [[Lesotho]], [[Maleisië]] en [[Tonga]]).
 
Op 19 April 2018, met die dubbele viering van die land se goue herdenkingsjaar en die huidige koning se 50ste verjaardag, het [[Mswati III]] aangekondig dat sy land se naam verander van Swaziland na eSwatiniEswatini, die naam wat algemeen in Swazi gebruik word.<ref>{{en}} {{cite web |title=UN Member States |url=http://www.un.org/en/member-states/index.html#gotoE |publisher=[[Verenigde Nasies]] |date=30 Mei 2018 |accessdate=27 Augustus 2019}}</ref><ref>{{en}} {{cite web|title=Kingdom of Eswatini Change Now Official|url=http://www.times.co.sz/news/118373-kingdom-of-eswatini-change-now-official.html|website=Times Of Swaziland|date=18 Mei 2018|accessdate=27 Augustus 2019}}</ref>
 
== Geskiedenis ==
[[Lêer:Récipient Swazi.jpg|duimnael|links|'n Tradisionele 19de-eeuse Swazi-houer, gemaak uit hout]]
[[Lêer:Johnston, W. and A.K. - South African Republic. Orange Free State, Natal, Basuto Land, Etc..jpg|duimnael|links|Op hierdie kaart van Suider-Afrika vanaf 1896 is eSwatiniEswatini gemerk as Swaziland.]]
 
Volgens oorlewering het die voorvaders van die huidige Swazi-volk gedurende die 10de eeu suidwaarts in Afrika afgetrek en hulle gevestig in wat vandag Mosambiek is. Na skermutselings met die plaaslike bevolking van die gebied waar die huidige [[Maputo]] is, het die Swazi's hulle in 1750 in die noorde van [[Zululand-distriksmunisipaliteit|Zoeloeland]] gevestig.
 
Lyn 103:
 
== Geografie ==
[[Lêer:Swaziland Topography.png|duimnael|Topografiese kaart van eSwatiniEswatini]]
 
Die Koninkryk eSwatiniEswatini is met sy oppervlakte van 17&nbsp;363 vierkante kilometer die tweede kleinste staat op die vasteland van [[Afrika]] ná [[Gambië]]. eSwatiniEswatini is landgebonde en word deur [[Mosambiek]] in die ooste en die [[Suid-Afrika]]anse provinsies [[Mpumalanga]] in die noorde en ooste en [[KwaZulu-Natal]] in die suide begrens. Die landsgrense het 'n totale lengte van 535 kilometer, waarvan 105&nbsp;km met Mosambiek en 430&nbsp;km met [[Suid-Afrika]] gedeel word.
 
eSwatiniEswatini kan in vier geografiese streke verdeel word. In die ooste strek die [[Lebomboberge]] op 'n maksimumhoogte van 600 meter en 'n droë subtropiese klimaat in 'n noord-suidrigting. Die [[laeveld]] wes daarvan lê sowat 200&nbsp;m bo [[seevlak]] en word deur 'n droë bosveld-landskap oorheers. Die [[klimaat]] hier is al byna tropies warm – gedurende die [[somer]]maande styg die kwik soms bo 32&nbsp;°C. Die streek is onder meer geskik vir die verbouing van [[suikerriet]].
 
Die middelveld met sy vrugbare heuwellande en valleie het 'n gemiddelde hoogte van 700&nbsp;m bo seevlak. Dit beslaan ruim 'n kwart van eSwatiniEswatini se totale oppervlakte. Die [[hoëveld]] in die weste van die land lê sowat 1&nbsp;300&nbsp;m bo seevlak en gaan in die weste in die Suid-Afrikaanse [[Drakensberge]] oor. Hier word onder meer bosgebiede aangetref.
 
Die streek het oor die algemeen 'n gerieflike klimaat, alhoewel die jaarlikse [[reën]]val hier net soos die [[humiditeit]]svlakke hoër is as in die res van die land.
 
Die hoogste punt van eSwatiniEswatini met 1&nbsp;862&nbsp;m is Emlembe in die noordweste digby die [[Grens tussen Suid-Afrika en eSwatiniEswatini|grens met Suid-Afrika]], die laagste punt (21&nbsp;m) is die rivierloop van die Groot Usutu. Die meeste neerslae in eSwatiniEswatini sak as kort reënbuie uit, terwyl langdurige reën nouliks voorkom. Die langste rivier wat deur eSwatiniEswatini vloei is die Lusutfu.
 
== Demografie ==
{{Hoofartikel|Demografie van eSwatiniEswatini}}
[[Lêer:Swaziland-demography.png|duimnael|eSwatiniEswatini se bevolkingsgroei (1961–2013)]]
eSwatiniEswatini het 'n totale bevolking van 1,1 miljoen (2015-skatting), hoofsaaklik [[Swazi's]] (wat deel uitmaak van die [[Nguni-taalfamilie|Nguni-groep]] binne die [[Bantoevolke]] en nouverwant aan die [[Zoeloes]] is) met klein minderhede van Zoeloes, [[Tsongas]] en [[Sjangaans]].
 
Naas die [[Amptelike taal|amptelike tale]] ampstaal SiSwati (verwant aan [[Zoeloe]]) en [[Engels]] word die tale van etniese minderhede gebesig.
Line 124 ⟶ 125:
 
== Sien ook ==
* [[Posseëls en posgeskiedenis van eSwatiniEswatini]]
 
== Verwysings ==
Line 136 ⟶ 137:
 
== Eksterne skakels ==
{{CommonsKategorie|Eswatini|Swaziland of eSwatiniEswatini}}
* {{en}} {{Wikivoyage|eSwatiniEswatini}}
* {{Wikt-inlyn|Swaziland|eSwatiniEswatini}}
 
{{Lande van Afrika}}
Line 145 ⟶ 146:
 
[[Kategorie:Britse Statebond]]
[[Kategorie:ESwatiniEswatini| ]]
[[Kategorie:Voormalige Britse kolonies]]
[[Kategorie:Koninkryke]]