Klok: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
kNo edit summary |
Skakel |
||
Lyn 10:
Die afmetings en vorm van elke klok word volgens spesifieke verhoudings bereken, met die slag as maateenheid. 'n Klok het omvattende en vreemde botone. Ten einde ʼn harmonieuse klank voort te bring, moet die eerste 5 botone in die verhouding 5:10: 12:15:20 staan (vanaf C: C-C' - E-mol' - G' - C", met C' as die sterkste of die slagtoon). Klokke hang aan 'n lui-as in die [[kloktoring]]. Ten einde swaar klokke makliker te lui, moet die massa behoorlik verdeel word. In die 19e eeu is 'n groot klok- of luiwiel aangebring om die funksie te vervul, en in die 20e eeu is 'n spesiale krukas ontwerp om die klokke se massa te versprei. Die swaarste gegote klok ter wêreld is die [[Tsar Kolokol]] (18e eeu) van byna 2 ton in die [[Kremlin]] in [[Moskou]].
Klokgietery is 'n ambag wat in verskillende lande beoefen is (in [[Nederland]] was Geert van Wou, ca. 1460- 1527, veral bekend). Die klokkespelkuns kan egter as ʼn tradisie eie aan Nederland beskou word. Hoewel die beginsel van ʼn meganiese klokgelui uit die [[Arabiese wêreld]] afkomstig is – hulle het naamlik die meganiek ontwerp om klokkies in horlosies te laat lui is dit in Nederland uitgebrei met groter en meer klokke (wanneer sowat 2 oktawe gedek word, word die toestel 'n klokkespel genoem).
Die Nederlandse broers [[Francois Hemony]] (1609- 1667) en Pierre Hemony (1619- 1680) het in die 17e eeu 'n hoë standaard van klokgieting ontwikkel. Hulle het die klokke effens groter as normaal gegiet en die metaal dan afgebeitel totdat die klank aan hul vereistes voldoen het. Na hulle was daar nog enkele klokgieters, onder andere die Van den Gheyn-familie (veral [[Matthias van den Gheyn]], 1721-1785) in die suide van Nederland. Die vakkuns is eers aan die einde van die 19e eeu in [[Brittanje]] bemeester en verskeie groot gieterye het toe daar tot stand gekom, waarvan [[Eijsbouts]] na 1945 die bekendste was. Naas die outomatiese bespeling deur middel van [[speeltrommels]] het bespeling deur 'n klawerbord in die 16e eeu ontwikkel. Die klokkespeler of beiaardier slaan met sy vuiste op houtstawe (verwant aan die klawers van 'n [[klavier]], terwyl hy met sy voete die pedale beheer wat die laer lokke laat lui.
| |||